1. Тақырыбы: Зертханалық практикум «Асқазан сөлінің қышқылдығын сандық анықтау».

Асқазан сөлінің қышқылдығын сандық анықтауда жалпы қышқылдықты, жалпы тұз қышқылын, бос және байланған тұз қышқылын анықтауды ажыратады. Асқазан сөлінің жалпы қышқылдығы деп қышқыл сипатты әрекеттесетін барлық заттардың қосындысын айтады; бос тұз қышқылы, қышқыл фосфаттар.

Асқазан сөлінің жалпы қышқылдығын фенолфталеин индикатор қатыцсында (рН өту аймағы 8,3-10,0; рН 8,2-ден төмен түссіз, ал 10,0-нан жоғары таңқурай түстес) 1000 мл асқазан сөлін бейтараптандыруға жұмсалған 0,1 н. Күйдіргіш натридың көлемімен (миллилитр) анықтайды. Қалыпты жағдайда асқазан сөлінің жалпы қышқылдығы, таңертеңгілік астан кейін Боас-Эвальд бойынша анықтауына сәйкес, ересек адам үшін 40-60 ммоль/л аралығын, жаңа туылған балада -2,8 ммоль/л, ал 1 айдан 1 жылға дейінгі сәбилерде -20 мммоль/л қамтиды.

Жұмыстың орындалу реті:

1.Бос тұз қышқылын анықтау. Колба немесе стаканға 5мл алдын-ала сүзілген асқазан сөлі асқазан сөлін титрлеуге 1,5мл 0,1н. NаОН ерітіндісі жұмсалса, онда бос тұз қышқылының мөлшері мынадай болады:

С=1,5х1000х0,1/5=30ммоль/л

Мұнда 1,5-0,1н. NаОН ерітіндісінің (мл) 5-титрлеу үшін алынған асқазан сөлінің көлемі, мл; 0,1-1мл 0,1н. Сілті ерітіндісіндегі мг-экв саны; 1000-1л көлемге есептегендегі көбейту коэффиценті.

Тұз қышқылының мөлшерін пайызбен есептеу үшін тұз қышқылының 0,1н. Ерітіндісінің 1-милллитрінде 0,00365г. адағы 5мл асқазан сөлін өлшеп құйып, онда 1 тамшы 0,5% фенолфталеин ерітіндісін қосып, 0,1н күйдіргіш натр ерітіндісімен, 1 минутт ішінде жогалмайтын, әлсіз қызғылт түс пайда болғанға дейін титрлейді. Қабаттас асқазан сөлінің екі үлгісін титрлейді. Есептеу тәсілі бос тұз қышқылын анықтаудағыдай жүргізіліді.

3. Асқазан сөлінің бір үлгісіндегі жалпы қышқылдылықты, жалпы тұз қышқылын, бос және байланған Хлорлы сутек бар екенің ескерту қажет.

2.Жалпы қышқылдықты анықтау. Колб тұз қышқылын анықтау.

Ол екі индикатор, диметиламиноазобензол мен фенолфталеин, қатысында титрлеу арқылы жүргізіледі.

Асқазан сөлінде богс тұз қышқылы болса, қоспа қызғылт реңі бар қызыл түске боялады, егер бос тұз қышқылын микробюреткадан 0,1н күйдіргіш натр ерітіндісімен қызғылт сары түс пайда болғанға дейін титрлейді (1-белгілеу). Мұдан әрі титрлеуді лимон түстес сары түс пайда болғанға дейін жалғастырады (2-белгілеу). Тирлеуді одан әрі қызғылт түс түзілгенге дейін жүргізеді (3-белгілеу).

Клиникалық-диагностикалық маңызы. Асқазан аурулары кезінде қышқылдылық нөлдік, жоғары және төмен қышқылды болуы мүмкін. Асқазанның жарасы және гиперацидті (қышқыцлдылығы жоғары) гастрид ауруларында бос тұз қышқылының және жалпы қышқылдықтың артуы (гиперхлоргидрия) байқалады. Гипацидті (қышқылдығы төмен) гастрид ауруларында бос тұз қышқылының мүлдем болмауы (ахлоргидрия) және жалпы қышқылдылықтың айтарлықтай дәрежеде азаюы байқалады. Қатерлі ісікті қаназдылықта, асқазан обыры кезінде тұз қышқылының және пепсиннің мүлдем болмауы (ахилия) кездеседі.

2. Мақсаты:

1. Асқазан сөлінің құрамы, қызметі және оның қалыпты және патологиялық

жағдайлардағы ерекшеліктері туралы білімді меңгеру;

2. Асқазан сөлінің қышқылдығын сандақ анықтау әдістерін меңгеру.

3. Оқыту мақсаты:

1. Студенттерде қалыпты және патологиялық жағдайдағы асқазан сөлінің

физика-химиялық қасиеттері және құрамы туралы білімді қалыптастыру;

2. Асқазан сөлінің қышқылдығын сандық анықтау әдістерін үйрету;

3. Зертханалық жұмыстың қорытындысын сараптау.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1.Асқазан сөлінің физико-химиялық қасиеттері және құрамы. 2. Асқазан сөлі құрамындағы тұз қышқылының рөлі. 3. Асқазан сөлінің қышқылдығын типтері, өлшеу бірліктері, қалыпты көрсеткіштері.

4. Зертханалық жұмыс: «Асқазан сөлінің қышқылдығын сандық анықтау».

5. Білім берудің және оқытудың әдістері:

Зертханалық жұмысты оқытушының бақылауымен жүргізу, алынған нәтижені сараптау.

6. Әдебиет:

Қазақ тілінде

негізгі:

1. Т.С. Сейтембетов, Биологиялык химия, Алматы-2011 ж.

2. С.О. Тапбергенов, Медициналық биохимия, Алматы-2011ж

3.С.Сеитов, Биологиялық химия, 2012ж.

4. П.К.Кенжебеков, Биологиялық химия (арнайы бөлімдері), -Шымкент, 2005 ж.

қосымша:

1. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М.Адекеновтің ред.басшылығымен.-Алматы, 2011