М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

«Бекітемін»

Тарих, экономика және

құқық факультетінің деканы

__________ Нестеренко Г.И.

«___» _________ 2015 ж.

Тарих, экономика және құқық факультеті

Қазақстан Республикасы тарихы кафедрасы

5В011400 – Тарих мамандығы бойынша кредиттік

оқу жүйесінде оқитын студенттерге арналған

Қазақстанның қазіргі заман тарихы

ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Курс – 3

Семестр – 2

Кредит саны - 2

Дәріс – 30 сағат

Практикалық сабақ – 15 сағат

ОЖСӨЖ – 45 сағат

СӨЖ – 45 сағат

Емтихан – 2 семестр

Барлығы – 135 сағат Орал 2015 ж.

Пәннің оқу-әдістемелік кешені «Қазақстанның қазіргі заман тарихы» 5В011400 – «Тарих» мамандығы үшін жасалынған жұмыс оқу бағдарламасы негізінде құрастырылған.

Құрастырушы: т.ғ.к., аға оқытушы Исмурзин Ж.А.

Қазақстан Республикасы тарихы кафедрасының отырысында қарастырылды.

«____» _______________2015 ж. № ____ хаттама.

Кафедра меңгерушісі: ______________ Бижанова А.Е.

Тарих, экономика және құқық факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында қарастырылды.

«____» _______________2015 ж. № ____ хаттама.

Факультеттің оқу-әдістемелік

кеңесінің төрағасы: ______________ Шарафутдинова А.Н.

Қазақстан қазіргі заман тарихы пәні

1.Типтік бағдарламасын жасаған

Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті тарих факультетінің тарих кафедрасының доценті т.ғ.к. Утебалиев Ж.Е., доцент міндетін атқарушы Қайрғалиев М.Қ.; мақұлдаған Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалык үниверситетінің оқу-әдістемелік бірлестігі. Б. №7 03 0305 ж.

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігінің 11. 05. 2005 ж. №289 бұйырығымен бекітілген және пайдалануға рұқсаты етілген.

3. Бірінші рет енгізілген

4. Типтік оқу бағдарламасы 5В011400 «Тарих» мамандығы бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартына сәйкес жасалған.

Бұл типтік бағдарлама Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігінің рұқсатынсыз көбейтіліп таратылмайды.

Түсініктеме сөз.

Қазақстан Республикасьшың тәуелсіздік алуына байланысты тарих ғылымында қалыптасқан бұрынғы ұғымдар мен тұжырымдардың бір катарыжаңаша қарауды талап етеді. Себебі кеңестік дәуірде ұлт аймақтарға деген көз қарас орталықтың өктемдігіне байланысты қалыптасты. Сондықтанда қоғам өмірінің қай саласында болсада Одақтас Республикалардың мүддесі ескерілмей келді. Бұл жағдайлардың қордалана келіп отандық тарихымызда ақтаңдақ беттердің пайда болуына әкеліп соқтырды.

Қазақстанның қазіргі заман тарихы курсында да тарихи объективтіліктен ауытқып, кеңес дәуірінің идиологиялык бағытына сәйкестендіріліп жазылған проблемалар аз емес.

Бағдарламада бірінші дүниежүзілік соғыстан бастап қазіргі кезең аралығында еліміз жүріп өткен тарихи кезеңдерге талдау жасалады. Курстың тарих намасына оның ішінде алаш қайраткерлерінің еңбектеріне, Республиканың даму переспективасына байланысты өткізілген әр кездегі пікір-сайыстарға баса көңіл бөлінеді. Дерек көздерін молайту мақсатымен мұрағат, мерзімді баспа сөз беттеріндегі материалдарға, тақырыптық құжаттық жинақтардағы фактілерге көңіл аударылды.

Бірінші дүниежүзілік соғыстың ауыртпалығы, жер мәселесішн шиеленісуі, азаматтық қарсы тұру жылдарындағы әртүрлі саяси күштердід ара салмағына талдау жасалады.

Бұл курста сонымен катар бұрынғы оқулықтарда айтылмаған немесе бұрмаланған мәселелерді камтуғада талпыныс жасалды. Атап айтқанда қазақ өлкесін басқару жөніндегі Революциялық комитеттің құрылуы мен қызметі, Қазақстанның біртұтас атырабын қалыптастыру, ҚАССР-нің тұңғыш Конституциясының жасалуы және оның негізгі кағидалары.

Индустриаландыру бағытын қарастырған кезде жетістіктермен қатар жіберген кемшіліктерге де тоқталынады. Атап айтқанда өнеркәсіпті дамытудың шикізаттық бағыты, жұмысшы табының арасындағы казақ өкілдерінің үлес салмағы мен кәсіби деңгейіне жан жақты талдау жасалынды. Курсты оқыту барысында Ұлы Отан соғысы көзіндегі белгісіз фактілермен бұрмалангаи мәселелерге көңіл аударылады.

Неміс-фашист басқыншыларына азат етілген аудандарға Қазақстаннын бергсн көмегі туралыда мәліметтер айтылады. Тағыда ір көңіл аударылған мәселе - Ұлы Отан соғысынан кейінгі саяси қуғын-сүргіннің екінші кезеңнен басталуы және оның кұрбандары. Токырау көзіндегі өнеркәсіп пен ауылшаруашылығынын жағдайы, артта қалу себептері, Ұлт аралық қатынастағы көленке мәселелер мен онын себептері қарстырылады.

Тәуелсіз Қазақстан Республикасынын құрылуы шет мемлекетіермен дипломатикалық қарым қатынасы, сыртқы эконмикалық саясаты, шаруашылык-әкімшілік реформалардың іске асырылуы мен оның қортындыларына көңіл аударылды.

Егемендік кезеңінде еліміздін саяси өмірінде болып жатқан өзгерістер туралыда айтылады. Мәселен саяси партиялар мен коғамдық қозғалыстардың өмірге келуі, олардың бағдарламалык принциптері, ұлт аралық татулықты сақтау т.б. мәселелер қамтылады.

Курстік типтік бағдарлама

1-тақырып. Қазақстан I дүние жүзілік империалистік соғыс кезеңінде.

I дүние жүзілік империалистік соғыстын отарланған ұлт аймактарына әсері. Қзакстанда бұқара халыктың жағдайының нашарлауы, салықтың өсуі. Патша өкіметінің казақ шаруаларынын малдарын тартып алу. Жалпы ұлттық дағдарыстың пісіп жетілуі.1916 жылғы 25 маусым жарлығы, оның мәні. 1916 жылгы ұлт азаттык көтерілстің себебі, козғаушы күші, сипаты, басталуы, онын барысы және негізгі кезеңдері. Котерілістін б:лсшы;тры. Патіпа окіметінің жазалаушы отрядтарына карсы құресі. Көтерілістің себетері, оның тарихн манызы. Көтеріліс туралы казіргі тарихнамадағы кезқарас.

2-тақырып. Қазақстандағы 1917 жылгы Ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы.

Уақытша үкіметтің құрылуы. Қазақстанда Советтердің құрылуы. Уакытша үкіметтің Қазақстандағы саясаты. Жер және ұлт мәселесі. Бұқаранын әлеуметтік ынтасының өсуі. «Алаш», «Үш жүз» партияларының құрылуы және оның бағдарламалары. Қазақстандағы царизмнің аграрлық саясаты.

3-тақырып. Қазақстан шетел интервенциясы мен азамат соғысы жылдарында (1918-1920 жылдар).

Қазақстанда шетел соғыс интервенциясы мен азамат соғысының басталуы. Қазақстанда Қызыл Армияның ұлттық бөлімдерінің қалыптасуы. Шығыс және басқа майдандардың құрылуы. Қазақстан территориясындағы партизан соғысы.

4-тақырып. Қазақ кеңес мемлекетінің құрылуы.

Қазақ өлкесін басқару жөніндегі Революциялык комитеттің құрылуы және оның қызметі. Революциялық комитеттерден кеңестерге өту. 1920ж.26-тамыздағы Кеңес үкіметінің «Қырғыз (Қазақ) Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы» декреті. ҚАКСР кеңестерінің құрылтай съездері. «Қырғыз (Қазақ) АКСР еңбекшілері құқықтарының декларациясы» және оның мазмұны. Кеңестердің бірінші құрылтай съезі.

5-тақырып. Қазақстандагы жаңа экономикалық саясат.

ЖЭС-қа өтудің әлеуметтік-экономикалык және саяси алғы шарттары. Социалистік, капитализмге дейінгі және стихиялы тауар-нарықтык бағыттардың күресі: «Кімді кім жеңеді» мәселесі. Экономикалық көп укладтылықтың қалыптасуы. ЖЭС-тің екі жағы және екі кезеңі.

6-тақырып.Өлкедегі кеңестік мемлекеттік құрылыс.

ҚАССР-ның тұңғыш Конституциясының қабылдануы оның негізгі принциптері Қазақстан мен Орта Азияны ұлттық-мемлекеттік межелеу, бір тұтас Қазақстан атырабының қалыптасуы. Жер-су реформасының іске асырылуы. Шабындық және жайылымдық жерлерді қайта бөлу. Ірі байлардың мал-мүлкін тәркілеу. «Кіші Қазан» идеясы және оның зардаптары.

7-тақырып. ЖЭС- әлеуметтік-экономикалық нәтижелері.

Өнеркәсіпті, көлікті және ауыл шаруашылығын кайта калпына келтірудің басталуы. Саудадағы кооперативтік қозғалыс. ЖЭС идеясынан ауыткушылыктың басталуы. 1927-1928 жж. азық-түлік дағдарысы. Ауыл шаруашылык өнімдерін күшпен дайындауға көшу.Шаруаларға қарсы бағытталғак жаппай куғын-сүргіннің күшейуі. Ұжымдастыру-шаруалар қасіреті. Индустрияландыру: сипаты, ауқымы, қарқыны. Қазақстандағы коғамдық - саяси ахуал.

8-тақырып.Қазақ КСР-інін құрылуы.30-жылдардағы Қазақстандағы қоғамдық саяси өмір. Жаппай қуғын-сүргін жағдайға тусуі. Елдегі бюрократиялык орталықтандыру дың орын алуы және негізгі кезеңдері. Жеке адамға табыну идеологиясының орын алуы және оның зардаптары. Республикадағы әлеуметтік, демографиялық және этнодемографиялық ахуал. Қазақ КСР-інің 1937ж. Конституциясының қабылдануы және оның принциптері.

9-тақырып. Қазақстандағы 1920-1930 ж. мәдени құрылыс.

Мәдени мекемелердің жұмысындағы өзгерістер халыққа білім беру ісі. Сауатсыздықты жою. Латын алфавитіне көшу. Ғылымның дамуы және ғылыми мекемелердің құрылуы. Жоғары мектептерді ұйымдастыру және олардың қызыметі. Қазақ кеңес әдебиетінің қалыптасуы және оның көрнекті өкілдері. Саяси қуғын-сүргіннің зардаптары. Қазақ әдебиеті мен өнерінің Мәскеудегі он күндігі және оның қортындылары.

10-тақырып. Қазақстан Ұлы Отан соғысы көзінде 1941-1945 жж.

Фашистік-милитаристік топтардың билікке келуі, әлемдік ұстемдікке ұмтылуы. КСРО-ның соғысқа жол бермеу бағытындағы шаралары. Англия мен Францияның ұстанған саясаты. Фашистік Германиянын КСРО-ға басып кіруі, күштердің ара салмағы, экономикалык потенциалдары. Соғыстың алғашқы көзіндегі сәтсіздіктер, онын себептері. Соғыс каупі төнген аймақтардағы өндіріс орындарын Шығысқа көшіру. Елдің экномикасын соғыс мүдесіне бейімдеу. Антифашистік митингілер. КСРО жоғарғы кеңесінің жаппай мобилизациялау туралы жарлығы. Азаматтардың жалпыға бірдей әскери өнерге үйрету, армияға резервтер даярлау. Әуе және химиялық шабуылдан қорғану, әскери ойындар өткізу. Қазақстанда әскери құрамаларды жасақтау және олардың шешуші шайқастарға қатысыуы.

11-тақырып. Ұлы Отан соғысы көзіндегі мәдениет пен ғылым.

Республика азаматтарының сауаттылық деңгейі. Ағарту мекемелері жүйесінің кеңеюі. Емитихан сынақтарының енгізілуі. Ұлттық мектептерге орыс тілі пәннін енгізу. Мәдениет мекемелерінің патриоттық тәрбие беру жұмыстары. Жоғарғы оқу орындарың ашылуы. Қазақстан ғалымдары мен өнер қайраткерлерінің ұлы жеңеіске қоскан үлесі.

12-тақырын.1946-1970 жылдардағы Қазқстанның қоғамдық экономикалық жағдайы. Соғыстың халық шаруашылығына тигізген зардабы. Қалпына келтіру дәуіріндегі негізгі міндеттер мен қиыншылықтар. Жаңа өнеркәсіп орындарының салынуы Өндірістің тиімділігін, еңбек өнімділігін арттыру жолындағы күрес. Өнеркәсіп пен транспорт саласында жоспардың мерзімінен бұрын орындалуы. Соғыстың, кейінгі қуаңшылық жылдарының қиыншылықтары. Колхоздарды шаруашылық-ұйымдық жағынан нығайту жолындағы шаралар. Егіс көлемін азайтуға тосқауыл қою. Өнеркәсіп орындарының колхоз, совхоздарға көмегі. Колхоздардың ірілендіру және оның нәтижелері. Ауылдардың жаппай электорлендіруі, малды асылдандыру, мал басын сақтау шаралары.

13-тақырып. 1970-1980 жж. Қазақстан. Ғылыми — техникалық прогресстің өндірісіне енгізіле бастауы. Тау-кен өндірісін механикаландыру және оның нәтижелері. Мұнай өндіру саласына прогресивті тәсілдерді енгізу. Кәсіп орыидарды жаца техника мен прогрессивті технологиямен жабдықтау, және бұл бағыттағы кедергілер мен қателіктер.Өндірісті басқарудын салалық принциптеріне кайта көшу онын тиімді жактары. Кәсіпорындарыдын шаруашылық-есеп жүйесіне көшуі. Реформаның аякталмай калуы, оның себептері.

14- тақырып. Қазақстан қайта кұру мен тәуелсіздік жолында.

Қазақстан Республикасының-жариялануы. Желтоқсан құрбандарын сақтау. Одақтың дәуірден мұраға қалған ауыр жүк -Арал, Семей проблемалары, экономиканың шикізат кезі ретінде біржақты дамуы. Тәуелсіз Қазақстанды дамытудын стратегиялық бағыттары. Экономикалық мақсаттарға жетудің мезгілдік шеңбері мен кезеңдерін ашықтау. Жекешелендірудің алғашкы жылдардағы қорытындысы.

Әлеуметтік-экономикалык тереңдеу шаралары. Ресей сомы. Ұлттық валютаның енгізілуі. Нарықтық қатынасқа көшудің заңдық-қулықтың базаларын жасау. Шағын кәсіпкерлікті қолдау. Әлеуметтік саясатқа ықты жасайтын факторлар. Қазақстан халыктарының Асамблеясы, халық санынын азаюы, жас ұзактығы, тұрмыс деңгейі, халық ағарту саласындағы жағдайлар.

15-тақырып. Қазақстан-тәуелсіз егеменді мемлекет.

Саясат саласындағы стратегиялық мақсаттар. ҚР мемлекетік рәміздерінің қабылдануы. ҚР алғашқы конституциясы, негізгі арқауы. Алатау аудандық кеңесінің шешімі. Кеңес органдарының таратылуы. Сайлау жүйесінің қабылдануы. Биліктің тармақтары. Сайлау жүйесін демократияландыру. 1995 ж. Саяси дағдарыс. 1995 ж. 30 тамызда ҚР конституцияснын кабылдануы. 90-жылдардың орта көзінен бастап саяси партиялардың көптен курсына бастауы. (халық бірлігі, дәуірлеу, аграрлык, демократиялық, отан партияларының құрылуы.) Жолдау болашақ міндеттерді айқындау мен ілгері дамудың шарты. Басты стратегиялық мақсаттар, оған жету мүмкіншіліктері. Ұлттық қауіпсіздік, оны қамтамасыз ету жолдары.

Дәріс және семинар сабақтары тақырыптарның тізімі.

1. Қазақстан I дүние жүзілік империалистік соғыс кезеңінде.

2. Қазақстандағы 1917 жылғы Ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы.

3. Қазақстан шетел интервенциясы мен азамат соғысы жылдарында (1918-1920 жылдар).

4. Қазақ Кеңес мемлекетінің құрылуы.

5. Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат.

6. Өлкедегі кеңестік мемлекет құрылысы.

7. ЖЭС-тың әлеуметтік - экономикалық нәтижелері.

8. Қазақ КСР -інің құрылуы.

9. Қазақстандағы 20-30 жылдардагы мәдени құрылыс.

10. Қазақстан Ұлы Отан соғысы көзінде (1941-1945ж.)

11. Ұлы Отан соғыс көзіндегі Қазақстанның мәдениеті мен ғылымы.

12.1946-1970 ж. Қазақстанның қоғамдық-экономикалык жағдайы.

13.70-80 ж. Қазақстан.

14.Қазақстан қайта кұру мен тәуелсіздік жолында.

15. Қазақстан -тәуелсіз егеменді мемлекет.

Реферат тақырыптары.

1. 1916 жылғы Жетісу өңіріндегі ұлт - азаттық көтеріліс.

2. 1916ж. көтеріліс көзіндегі қазақ зиялыларының ұстанған саясаты.

3. Алашорда үкіметтінің құрылуы және оның кызыметі.

4. Қазақ комитетінің құрылуы және олардың қызметі.

5. Қазақ өлкесін басқару туралы революциялық комитеттің құрылуы (Кирревком)

6. Қазақстан мен Орта Азияны ұлттық - мемлекеттік межелеу және біртұтас Қазақстан атырабының қалыптасуы.

7. М.Тынышбаевтың Түркістан -Сібір темір жолын салуға қосқан үлесі.

8. 1936 ж. Москвада өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің алғашқы апталығы және оның маңызы.

9. Күштеп ұжымдастыру және оған карсы көтерілістер.

10. Ұлы- Отан соғысы көзіндегі Қазақстанның мәдениеті мен ғылымы.

11. XX ғ. 50-жылдарындакы Казқстанның қоғамдық саяси ахуалы.

12. Қ.Сәтбаев- көрнекті ғалым.

12. Қазақстанда тарих ғылымының қалыптасуы және Е.Бекмаханов.

12. Тың және тыңайған жерлерді игеру және оның нәтижелері.

13. Орал қорғанысы.

16. Черкаск қорғанысы.

17. 1965ж. реформа және оның халық шаруашылық маңызы.

18. 1986ж. желтоқсан окиғасы және оның тағылымы.

19. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының шет мемлекеттермен дипломатиялық қарым-қатынасы.

20. Қазақстан Республикасының экономикалық дамуы және оның негізгі бағыттары.

Әдебиеттер тізімі

1. Қозыбаев М.К. Ақтаңдақтар ақиқаты. А., 1992 ж.

2. Қойгелдиев М.К. Тұтас Түркістан идеясы және Мұстафа Шоқайұлы. А.,1992 ж.

3. Нурпеисов К.Н. Становление Советов в Казахстане.А.,1995 ж.

4. Нурпейісов К.Н. Алаш һәм алашорда.

5. Омарбеков Т. Зобалаң. Изд.Санат, А.,1994 ж.

6. Сүлейменов Б.С., Басин В.Я. Восстание 1916 года в Казахстане (причины, характер, движущие силы). А-А., 1977г.

7. Турсунов Х.Т. Восстание 1916г. в Средней Азии в Казахстане. Т.,І950г.

8. Асылбеков М.Х., Нурмухамедов С.Б., Пан Н.Г. Рост индустриальных кадров рабочего класса в Казахстане.А-А., 1976 г.

9. Покровский С.Н. Разгром интервентов и внутренней контрреволюции в Казахстане (1919-1920 гг.)А-А.,1967г.

10. Дахшлейгер Г.Ф.Турксиб-первенец социалистической индустриализации.

А-А.,1953г.

11.П.Елагин А.С. Социалистическое строительство в Казахстане в годы гражданской войны (1918-1920г. А-., 1966 г.

12. Нусупбеков А.Н. Формирование и развитие советского рабочего класса в Казахстане (1917-1940г.) А-А.,1966г.

13. Назарбаев Н.А. В потоке истории. Изд. «Атамура», А.,1999г.

14. Назарбаев Н.А. На пороге 21 века А.,1996г.

15. Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства. А.,1992г.

16.Назарбаев Н. А.Казахстан -2030 . Послание президента страны народу Казахстана. А.,1998г.

17.Абенов Е.Е., Арынов Е.М., Тасмаганбетов И.Н. Казахстан: эволюция государства и общества. А.,1996г.

18.Бабакумаров Е., Булуктаев Ю., Кушербаев К. Казахстан сегодня: Мир политических партии. А.,1995г. 19.Политические партии и общественные движение современного Казахстана. А., 1994 г.

20. Токаев К.К. Под стягом независимости. А.,2001г.

1. «Қазақстанның қазіргі заман тарихы» жұмыс оқу бағдарламасы, Орал, 2009 ж.

(кафедра «Қазақстан Республикасы тарихы» каб. 409, № 3 ғимарат).