31. Развіццё капіталізму ў Заходняй Еўропе і Беларусі ў другой палове 19 – пач. 20 ст.

У другой палове ХIX стагоддзя ў свеце разгарнуўся тэхналагічны пераварот, які стаў прадаўжэннем прамысловай рэвалюцыі. У канцы ХIX стагоддзя быў вынайдзены рухавік унутраннага згарання. Вялікае значэнне мела асваенне электрычнасці. З адкрыццём электрычнасці пачаўся пераварот у сродках сувязі: былі адкрыты тэлеграф, тэлефон, радыё.

Хутка развіваўся транспарт. На змену парусным судам у пачатку 20-га стагоддзя параходы. Хутка чыгунка, канц ХIX аўтамабільны транспарт. Паскор тэмпамі праходзіла мадэрніз прамысл прадпрыемстваў. Усё гэта стымулявала развіццё машынабудавання, павялічэнне аб’ёмаў вытворчасці жалеза, нафты, вугалю. Прамысловы пераварот садзейнічаў пашырэнню механіз сельгас вытворчасці, і павышэнню яе эфектыўнасці. Гэта вяло да ўрбанізацыі насельніцтва і канчатковага складвання індустрыяльнага грамадства.

Хуткі рост колькасці фабрык і заводаў, павялічэнне аб’ёмаў вытворчасці прамысловай прадукцыі, ускладаненне тэхналагічнага працэсу патрабавалі павялічэння капіталаўкладанняў. Гэта прывяло да ўзнікнення акцыянерных таварыстваў. Пачалося аб’яднанне прадпрыемстваў у манаполіі, картэлі, сіндыкаты, канцэрны, трэсты. Гэты працэс пашырыўся ў пачатку 20-га стагоддзя, калі манапалістычныя аб’яднанні пачалі ўстанаўліваць кантроль над цэлымі галінамі прамысловасці.

Беларусь па-ранейшаму заставалася аграрнай акраінай РІ, але сельская гаспадарка ўсё больш набывала таварны характар, пасля адмены прыгоннага права шырэй стала выкарыстоўвацца наёмная праца.

Панская гаспадарка станавілася прадпрыймальніцкай. Гэтаму садзейнічала выгаднае палажэнне Беларусі, суседства з еўрап краінамі, развітая чыгунка з 1862 г. У 60-70-х гг. асноўнай галіной земляробства па-ранейшаму заставалася збожжавая гаспадарка, прычым значная частка прадукцыі з панскіх гападарак ішла на прадажу. Але ў 80-90-я гады (паніжэн цэн на збожжа) памешчыкі пачалі пераарыентоўваць свае гаспадаркі на малочна-мясную жывёлагадоўлю.

Акрамя мяса-мал, у Беларусі вызначылася спецыялізацыя рэгіёнаў па вырошчванню тэхнічных культур, напрыклад, бульбы. Рост гандлёвага бульбаводства быў звязаны не толькі з вытворчасцю кармоў для жывёлы, але галоўным чынам з развіццём вінакураннай вытворчасці ў памешчыцкіх маёнтках. Рост вінакурэння, развіццё масларобчых, сыраварных, алейных, суконных і іншых сельскагаспадарчых падсобных прадпрыемстваў адыгрывалі важную ролю ва ўсталяванні капіталістычных адносін у сельскай гаспадарцы.

Развіццё капіталістычных адносін у беларускай вёсцы спалучалася з рэшткамі феадалізму. Найбуйнейшым перажыткам - панская зямельная ўласнасць, цераспалосіца, паўфеадальныя падаткі, натур павіннасці, абмеж грамадзянскіх правоў сялянства.

Капітал адносіны на вёсцы, індустрыял не прывялі да паляпшэння жыцця насельніцтва. У сяле ўзмацнілася сац дыферэнцыяцыя грамадства. Узровень жыцця рабочых быў нізкім. Пры ненарміраваным рабочым дні заробкі бел рабоч на 20 % ніж за Расію. Нізкі ўзровень жыцця – масавага эміграцыйнага руху.

Такім чынам, эканамічнае развіццё Беларусі сведчыць аб развіцці. Беларусь працягвала заставацца аграрным прыдаткам Расійскай імперыі.