5 Тапсырма.Тахеометрлік сурет нүктесін анықтау және топопланды салу.

Тахеометрлік сурет нүктесін жапсыру (накладка) полярлық әдіс, яғни транспортир, сызғыш арқылы горизонталь дөңгелекке сақтар түсіру сағат тілі бағыты бойынша және белгілі план масштабы бойынша горизонталь сызба жүргізу әдісімен жасалған.Алынған пикетті 1 мм-лік дөңгелекпен белгілеп, оң немесе төменгі жағынан 0,1 мм дәлдікпен белгілеп жазып қояды.

Белгіленген пикеттер арқылы еңкіштік бағыттын анықтап, горизонтальдар жүргіземіз. Ылдидағы пикеттер арасындағы горизонтальдардың ізін, бірдей арақашықтықта параллель түзулер жүргізілген жылтыр қағазды пайдаланып анықтаймыз.Теодолиттік жүру абрисін пайдалана отырып әрі тахеометрлік журналдағы ескертпелерді қолдана отырып шартты белгілер арқылы ситуация түсіріледі.

Миллиметрлік қағазға 50 нүктені түсіру үшін бірінші теодолит жүрісі бойынша есептелген журналдан координаттың Х,У мәндерін аламыз.Олар Х осі бойынша:-333,81;-238,18;-192,15;233,59;-334,56;-333,81;ал Ү осі бойынша:-233,18;-284,26;-264,85;-122,81;-151,09;-233,18; сандарына тең.

Осы мәндерді Х,Ү осі бойынша А3 форматта өсу ретімен толық сандармен сол нүктелер аралығында жатпайтын етіп түсіреміз.

А3 форматта осы нүктелерді қосамыз.Сонда топографиялық планда 50 нүктені белгілейміз.

Біріншіден, Н_ст нүктесінен, тахеометрлік журналдан берілген горизонталь дөңгелек нүктесі градуспен өлшеніп, Н_ст-ден,Нст-ге қарай өлшенеді ол тек Нст мен Б арасын қосатын нүкте болып табылады,сол арқылы Н-ты табамыз. Тура сол әдіспен Нст арқылы горизонталь дөңгелек мәндерін, Б-ны қолдана отырып,қалған 50 нүктенің мәнін табамыз.50 нүктені топографиялық планға сызған соң трасса, үй, рельеф, пішендік өсімдіктер, үй өсімдіктері, тұтас бұталар пайда болды.

Шартты белгілер

№	М 1:1000 пландагы Бейне	Шартты белгілер атауы	№	М 1:1000 пландагы бейне	Шартты белгі атауы
7		Теодолитт жүрісінің нүктелері	266 а)		Қолданган негізгі горизонтальдар олардың белгілері
267		Жер белгілері	266 б)		Негізгі горизонтальдар
12		Координат сызықтардың қиылысы	300	° ° º º	Орман және ағаштың характеристика сы
16		Отқа төзімсіз құрылыстар	320	|| || || || || || ||	Пішендік өсімдер
8 9		Қазу мұнай-газ құбырлары	325	··· ··· ··· ··· ··· ... ... ...	Дала өсімдері
104		Бағаналы электр байланыс желісі	328		Ағаш қоршаулар
172		Матерналы көрсетілген шоссе жолдары	382		Тұтас бұталар өрімі
292		Контурлар шекарасы	389	Абвгджзи Клмнпрстуфхцч Шщьъэюя	1234567890

№2 ЕСЕП-ГРАФИКАЛЫҚ ЖҰМЫСЫ ТРАССАНЫ ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ НИВЕЛИРЛЕУ ЖУРНАЛЫН ӨҢДЕУ ЖӘНЕ ПРОФИЛІН САЛУ

Әрбір студентке геометриялық нивелирлеу журналының бланкісі және бастапқы берілістері көрсетілген тапсырмалар журналы беріледі, онда: трассадағы байланыстырушы және аралық нүктелерінің белгілерін есептеу керек, ендік және көлденең профильдерін салу қажет. Ендік профильде жобалау түзуін салу керек. Бастапқы Рп1 және соңғы Рп2 реперлерінің белгілерін оқытушы көрсетеді.

1-тапсырма.Геометриялық нивелирлеу журналын өңдеу жұмысы:

1.1.Рейканың қызыл және қара жақтардағы алынған көрсеткіштердің айырмасын есептедік, ол "нөльдік айырмашылықтан" екі жаққа да 3мм-ден аспауы керек. Бұл айырмаларды "рейка табаны" көрсеткіштерінің астына жазып қоямыз.

1.2.Байланыстырушы пикеттердің "һ" артықшылығын есептеу керек. Ол рейканың қара және қызыл жақтарынан алынған "а" артқы және "b" алдыңғыларының айырмашылығы ретінде алынады (ортадан санағанда алға

_{қарағандағы, минус артқа қарағандағы көрсеткіш).}

^{h=a − b hкр=акр→bкр}

^{hкз=акз− bкз}

(1)

1.3. Қызыл және қара жақтары бойынша есептелген артықшылардың орта

_{мәнін есептеу керек.}

^hор=

^hкр+hкз

²

(2)

Бұлардың орта мәнін келесі графаның бірінші жолына бүтінге дейін дөңгелектенеді

_(мм).

1.4. Мына формула бойынша

(3)

журналының әрбір бетіндегі есептеулерді тексеріп отыру керек; мұндағы"а", "b" – қара және қызыл жақтаулардың алдыңғы және артқы көрсеткіштерінің қосындысы;

^{∑һор- берілгенбеттегіартықшылықтардыңқосындысы.}

^{1.5.Нивелирлік жүрістің дұрыстығын тексеру үшін, жүрістердің} _{байланыспаушылықтарын}

^{fh=∑hор− (HРп2− HРп1)}

_{fh=896− 917= −21мм}

(4)

^{формуласы бойынша есептеу керек, мұндағы ∑hор –барлық жүрістердегі орташа}

^{артықшылықтардың қосындысы.}

_{Байланыспаушылықтың рұқсат мәні}

fрұқ=(±50√0,6 (км))мм=±39 мм (5)

^{формуласы бойынша есептелінеді. Егер fh≤fрұқболса, онда оны барлық артықшылықтарға бүтін түрде (мм) біркелкі етіп бөліп, кері таңба мен түзетулер}

_{ретінде енгізу керек}

^H_n+1 ^=H_n^{+ h}_т ⁽⁶⁾

НРп1=279,19 НРп2=280,104

1. НГК0=279,19-0,104=279,086

2. НГК1=279,91+2,942-2,987=276,865

3. Нx1=279,91+2,736=282,646

4. Нx2=282,646+2,000=284,646

5. НГК2=284,646+0,988=285,634

6. НГК3=285,634-0,843=284,791

7. Нх3=284,791-1,397=283,394

8. НГК4=284,791-1,477=283,314

9. НГК4+16=283,314+2,943=286,257

10. НГК5=286,257-2,841=283,416

11. Нх4=283,416+2,902=286,318

12.НГК6=286,318-1,815=284,503

1.7. Құралдың горизонты (ГИ) арқылы аралық нүктелердің белгілерін (плюстік және ендік нүктелердің)

есептеу керек,

ГИ=H_ар+ а_{кр (7)}

мұндағы Hар− байланыстырушы нүктелер белгісі,

акр− осы нүктеге қойылған рейканың қара жағындағы белгі көрсеткіш

1. ГИГК0=279,086+0,435=279,521

2. ГИГК1=276,91+2,987=279,897

3. ГИГК2=282,634+1,672=284,306

4. ГИГК3=281,791+1,563=283,354

5. ГИх3=279,018+2,995=282,013

6. ГИГК4=278,917+2,980=281,897

7.ГИГК4+16=281,897+0,130=282,027

8.ГИх4=279,018+1,143=280,161

Ha=ГИ−аа (8)

Ha - аралық нүкте белгісі

аа-осы нүктеде тұрған рейкадағы белгі

Ст. №		ГК №		Санақтар						Ауытқулар (мм)			ГИ (м)	Н (м)
				артқы		алғы	Аралық			h	Hор	hтүз
1		2		3		4	5			6	7	8	9	10
1		Рп1		1540										279,19
				6223						-105	2
		ГК0				1645				-108	-106	-104		279,086
						6331
2		ГК0		435									279,521	279,086
				5120
		+42					157			-2178	2			279,364
		+68					1835			-2177	-2178	-2176		277,686
		ГК1				2613								276,91
						7297
3		ГК1		2942									279,852	276,91
		п+8		7629			2987							276,865
		п+15					1847			2735	2			278,005
		л+8					2332			2734	2734	2736		277,52
		л+15					1312							278,54
		х1				207								279,646
						4895
4		х1		2755										279,646
				7440						2000
		х2				755				1999	2000	2000		281,646
						5441
5		х2		2682										281,646
				7367						987
		ГК2				1695				988	988	988		282,634
						6379
6		ГК2		1672									284,306	282,634
				6359										283,414
		+26					892			-846	2			281,308
		+76					2998			-844	-845	-843
		ГК3				2518								281,791
						7203
Бақылау				52184		46979				5185	2593	2601
						5185
7		ГК3		1563									283,354	281,791
				6248
		+20					462			-1400	4			282,892
		+30					360			-1401	-1401	1397		282,994
		+42					269							280,394
		х3				2963
						7649
8		х3		1244									281,638	280,394
				5930						-1476
		+68					2897			-1478	-1477	-1477		278,741
		ГК4				2720								278,917
						7408
9		ГК4		2980										278,917
				7667						2941	2
		+16				39				2941	2941	2943		281,86
						4726
10		+16		130									281,99	281,86
				4817
		+38					130			-2843				281,86
		+74					2975			-2841	-2842	-2842		279,015
		ГК5				2973								279,018
						7658
11		ГК5		2995										279,018
				7682						2901	2
		х4				94				2899	2900	2902		281,92
						4783
12		х4		1143									283,063	281,92
				5830
		+38					122			-1819	2			282,941
		+86					143			-1816	-1818	-1818		282,92
		Рп2 (ГК6)				2962								280,104
						7646
Бақылау				48229		51621				-3392	-1697
						-3392
Жалпы бақылау				100393		98600
						1793				1793	896	914
∑hт=НРп2-НРп1=280,104-279,190=0,914м=914мм
fhпр=∑hор-∑hт=896-914=-18мм

Σһт=НРп2−НРп1= 457,729-456,812= 0,917м= 917мм

fhпр=Σһор−Σһт=896-917=-21 мм

2-тапсырма. Профильді салу.

А3 парағына техникалық нивелирлеудің нәтижелері бойынша, ендік және көлденең профильдер салынады. Оның горизонталь масштабы – 1:2000, ал вертикаль масштабы – 1:200 етіп алынады.

Мөлшерлері және графаларының атаулары 1 суретте көрсетілгендей етіп профиль шаршысын сызып алу керек. Ол үшін қағаздың жоғарғы жағынан 12 см жер қалдырып, трассаның ұзындығынан 5 см ұзын горизонталь түзу жүргіземіз. Одан әрі төменірек аралықтары 1,0 см; 2,0 см; 1,5 см; 1,0 см; 1,5 см; 0,5 см; 0,5 см; 2,0 см болатын түзулер сызып шығу керек.

1-сурет. Профиль шаршысы

Профильді былайша құрып шығу қажет:

2.1. 7 графаны толтырып, ондағы пикеттер мен плюстік нүктелерді вертикаль сызықшалармен белгілеу керек.

Горизонталь масштаб 1:2000 алынады. Егер пикеттер арасында плюстік нүктелер болмаса, онда 100 аралық жазылмайды.

2.2. 6 графаға нивелирлеу журналынан алынған барлық пикеттер мен аралық нүктелердің (ендіктерден басқаларын) белгілерін 0,01 м-ге дейін дөңгедектеп жазу керек.

2.3. Профильдегі ең төменгі нүктеге дейінгі аралық 5-6 см-ден аспайтындай етіп шаршының жоғарғы сызығы үшін шартты горизонтты есептеу керек.

Вертикаль масштаб 1:200. Демек, ол 10-12 см. Егер жердің минималь белгісі 148,032м-ге тең болса (1-кесте), онда шартты горизонтты 138 м-ге тең деп алады.

2.4. Берілген нүкте және шартты горизонттың белгілерінің айырмашылығына тең болатын масштабта шаршының жоғарғы нүктесінен бастап ординаталарды салып шығу керек те, координаталарды түзулермен қоса отырып, жер бетінің трасса осі бойынша профилін саламыз.

2.5. Пикетаж журналы бойынша шаршыдағы «Трасса планы» бөлігіне (3 графа) трасса планын құрып шығу керек (2-сурет).

2-сурет. Пикетаждық журнал

3-тапсырма. Трассаның жоспарлық профилін құру.

3.1. Минималь ауытқуларда (0,01 аспайтын) жер жұмыстарының балансы сақталатындай етіп, жоспарлық түзу жүргізу керек.

3.2. Пикет белгілері және аралық нүктелердің жоспарлық түзуден ауытқуын есептейтін формула:

i= = +(i^∙d) (9)

i=0.004 h=i^∙d

i - мыңдық бөліктегі ауытқу,

h - жоспарлық сызықтағы майысу нүктелерінің артықшылығы,

di - майысу нүктелерінің аралығы,

d - пикет нүктелерінің аралығы.

Егер жер белгісімен сәйкес келмейтін болса, онда жоспарлық сызықтың басқы белгісін графикалық түрде анықтайды. 5 «ауытқу» бағытын көрсететін түзу жүргізіледі. Оның үстіңгі жағына ауытқу мәнін, ал төменгі жағына оның ұзындығы метрлік өлшемде жазылады.

Жобалық белгілер:

1. ГК0: 274,225+0,27 = 274,455

2. 274,503+(42^∙0,004)= 274,668

3. 292,049+(26^∙0,004)= 274,767

4. 277,776+(32^∙0,004)= 275,295

5. 278,556+(100^∙0,004)= 275,399

6. 276,45+(26^∙0,004)= 275,599

7. 276,933+(50^∙0,004)= 275,695

8. 278,034+(24^∙0,004)= 275,775

9. 278,136+(20^∙0,004)= 275,815

10. 278,227+(10^∙0,004)= 275,863

11. 273,881+(12^∙0,004)= 275,967

12. 274,059+(26^∙0,004)= 276,095

13. 277,001+(32^∙0,004)= 276,159

13. 277,001+(16^∙0,004)= 276,247

14. 274,156+(22^∙0,004)= 276,391

15. 274,16+(36^∙0,004)= 276,495

16. 278,082+(26^∙0,004)= 276,647

17. 278,061+(38^∙0,004)= 276,839

18. 275,243+(48^∙0,004)= 276,843

20. ГК6: 275,243+(14^∙0,004)= 276,895

3.3. Жұмыстық белгілер «һж» (қара «Нкр» және қызыл «Нқз» белгілерінің айырмасы) есептелініп, үлгі бойынша жазылуы керек, яғни, дөңес жұмыстың белгілері төменгі жағына жазылады.

1. 274,455-274,225 = 0,27

2. 274,663-274,503 = 0,16

3. 274,767-272,049=2,71

4. 274,895-272,049-2,84

5. 275,295-277,776 = -2,48

6. 275,399-278,556= -3,15

7. 275,599-276,45= -0,85

8. 275,695-276,933= -1,23

9. 275,775-276,034= -2,25

10. 275,815-278,136 = -2,32

11. 275,863-278,227 = -2,36

12. 275,967-273,821 = 2,08

13. 276,095-274,059= 2,03

14. 276,159-277,001 = -0,84

15. 276,247-277,001 = -0,75

16. 276,391-274,156 = 2,23

17. 276,495-274,16 = 2,33

18. 276,647-278,082 = -1,43

19. 275,839-278,061 = -1,22

20. 276,895-275,243 = 1,64

3.4. Нольдік жұмыс нүктесіне дейінгі қашықтық

Тексеру: d=x+y (10)

X= У= (11)

Х-нольдік жұмыс нүктесінен сол жақтағы жақын нүктеге дейінгі қашықтық

У-трассаның жақын жатқан нүктелерінің қашықтық

^{Қ , Т, Б, Д шамалары 0,01 дәлдікпен анықталып, сызықтың жанына} шаршыдағы «түзулер мен қисықтар» графасына жазылады. Трасса солға бұрылса, онда қисық ойық, ал оңға бұрылса –дөңес доғамен сызылады. _{Қисықтың негізгі нүктелерін есептейтін формулалар:}

Қ = = =109,9м

T = = 300 ^∙ tg =55,6м

Б = =55,6 ^∙ =5,11м

Д = 2Т-Қ=2 * 55,6-109,9=1,3м (12)

БТ БТ

- Т + Т

ҚБ

+ Қ - Д

ҚС ҚС

ГК4+ 60

55,6

ГК4+4,4

1+9,9

ГК 5 + 14,3

ГК4+ 60

55,6

ГК4+ 60

1,3

_{Г К5+ 14,3}

№3 ЕСЕП-ГРАФИКАЛЫҚ ЖҰМЫСЫ

АЛАҢДЫ НИВЕЛИРЛЕУ МАТЕРИАЛДАРЫН ӨҢДЕУ,

СИТУАЦИЯ МЕН РЕЛЬЕФКЕ ОРАЙ ПЛАН ҚҰРУ.

ГОРИЗОНТАЛЬ ЖӘНЕ ЕҢКІШ ЖАЗЫҚТЫҚТАРДЫ

ПРОЕКТІЛЕУ

0,25 метрлік рельеф қимасы болатындай етіп, миллиметрлік қағазды алаң планын 1:500 масштабында горизонтальдар арқылы салу керек, жұмыс белгілерін, еңкіш жазықтықтағы жұмыс көлемін есептеу керек.

Алаңның сол жақ төменгі бұрышындағы бастапқы репер белгісі (1 – сурет) ретінде 1 репер белгісін (2 есеп-графикалық жұмыс) алу керек.

Тапсырма жасау тәртібі:

1. Қабырғасы 20 м тең болатын 6 квадратты 1:500 масштабында салып, рейканың қара жағынан алынған белгілерді жазу керек.

ГИ =РРn + aк (1)

ГИ=165,51+1,841=167,351

станциясындағы құрал горизонтын есептеп, сол арқылы аралық нүктелер ретінде қалған квадраттардың төбесінің белгілерін анықтайды.

Н аралық= ГИ – а (2)

1. 167,351-1,135=166,22

2. 167,351-1,143=166,21

3. 167,351-1,497=165,85

4. 167,351-1,771=165,58

5. 167,351-1,435=165,92

6. 167,351-1,472=165,88

7. 167,351-1,565=166,79

8. 167,35-1,931=165,42

9. 167,351-1,841=165,51

10. 167,351-1,864=165,49

11. 167,351-2,127=165,22

12. 167,351-1,982=165,37

3. Ситуацияға орай және қима биіктігі 0,25 м болатындай етіп, 1:500 масштабында учаске планын сызу керек.

4. Горизонталь және еңкіш жазықтықтар проектісі салынады. Ол үшін горизонталь жазықтықтың орта белгілерін есептейді.

Нор= Ho + (3)

мұндағы

Но – 1,0 дейін дөңгелектенген алаң белгісінің ең аз мәні.

h1 - Номен квадрат төбесінің айырма белгілері.

h2 – Номен екі квадрат төбесіне ортақ белгілердің айырмасы.

h4 – Номен төрт квадратқа ортақ нүкте белгісінің айырмасы.

n – квадраттар саны.

Нор= (166,22+165,58+165,51+165,37)+2(166,21+165,85+165,22+165,9)+4(165,88+165,99)=165.73

24

H(пр)=165,51+0,03=167,351

hк= Нпр- Нк (4)

1. 165,76-166,22=-0,46

2. 165,76-166,21=-0,45

3. 165,76-165,85=-0,09

4. 165,76-165,92=-0,16

5. 165,76-165,88=-0,12

6. 165,76-165,79=-0,03

hж= Нпр- Нж

1. 165,76-165,58=0,18

2. 165,76-165,42=0,34

3. 165,76-165,51=0,25

4. 165,76-165,49=0,17

5. 165,76-165,22=0,54

6. 165,76-165,37=0,39

Горизонталь жазықтықты еңкіштігі 0,05 тең болатын орта сызықтың бойымен айналдыра отырып, еңкіш жазықтық аламыз; бұл сызықтың жұмыс белгілері өзгермейді, ал жоғарғы және төменгі сызықтардың белгілі 0,05 еңкіштікте көрсетілген бағытқа қарай өзгереді; формуласы

hi= Нпр- Нк (5)

Мұндағы hi– еңкіш жазықтықтың төбелерінің жұмыс белгілері.

1. 166,76-166,22=0,54

2.166,76-166,21=0,55

3. 166,76-165,85=0,91

4. 166,76-165,58=1,18

5. 165,76-165,92=-0,16

6. 165,76-165,88=-0,18

7. 165,76-65,79=-0,03

8. 165,76-165,42=0,34

9.164,76-165,51=-0,75

10.164,76-165,49=0,27

11.164,76-165,22=-0,46

12.164,76-165,37=-0,61

5. Еңкіш жазықтықтағы жұмыс мөлшерін есептеу керек. Оны Стрельчевский формуласы бойынша анықтайды.

Vж=𝑎24 ×|Σhж2|/|Σhж|+|Σhк|

Vк= 𝑎24×|Σhк2|/ |Σhж|+|Σhк|

(6)

мұндағы

Vж, Vк – жерді жабу және қазу жұмыстарының мөлшері,

а – квадрат қабырғасының ұзындығы, м.

hж – жабу белгісі, м.

hк – қазу белгісі, м.