1,Глюкозаның аэробты жағдайда ыдырауы, реакциялар жүйелігі, физиологиялық маңызы,энергиялық құндылығы. Аэробты гликолиз-дегеніміз глюкозаның оттегінің қатысуымен жүретін айтамыз.Бұл процес екі сатыдан жүреді.1-ші Сатысы цитоплазмада жүреді. 2-ші сатысы митохондрияда жүреді.Клеткада оттегі жеткілікті,сол себепті цитоплазмада түзілген пирожүзім қышқылы мембрана арқылы митохондрияға тасмалданады.Нәтижесінде пиуватдегидрогеназды комплекстің арқасында активті сірке қышқылы түзіледі.Тотығудан декарбоксилдену реакциясы жүреді.Аэробты гликолиз 2 сатыда жүреді:1,цитоплазмада.2,митохондрияда
2, Анаэробты гликолиз, реакция жүйелігі, физиологиялық маңызы, соңғы өнімінің тағдыры. Қандай патологиялық процестерде өтеді.Анаэробты гликолиз-глюкозаның оттегінің қатысуынсыз ыдырауын айтамыз.Бұл процес цитоплазмада жүреді. 1.Процесс глюкозаның АТФ-пен фосфорлануынан басталады да глю-6-фосфат түзіледі:2.Түзілген глю-6-фосфат фруктоза-6-фосфатқа изомерленеді:3.Фруктоза -6-фосфат фосфофруктокиназа әсерінен қайтымсыз фосфорланып фруктоза-1,6-дифосфат түзеді.4.Альдозаның әсерінен фруктоза -1,6-дифосфат 2-триозофосфатқа бөлінеді:Осы реакциядан кейін дайындық этапы бітеді.ДОАФ: 1.Шөрнек механизміне жұмсалады. 2.Тотықсызданып глицеринге айналуы мүмкін,ал глицерин ТАГ жане фосфолипидтің синтезіне қатысуы мүмкін. 3.Бірақ негізгі бөлігі ФГА-ға айналады.Триозофосфатизомераза ДОАФ ФАГ ФГА тотығып,фосфорланады.
3.Қант диабеті
4,Холестериннің биосинтезі, мевалон қышқылы түзілуіне дейінгі реакцияларды көрсетіңіз, осы этап жайы туралы тусінік. Холистериннің алмасуында липопротеидтердің ролі.Жалпы алғанда барлық тканьдерінде шамамен 140г.холестерин болады.Қанда холестерин жане оның эфирлерінің концентрациясы 3,9-6,5 ммоль/л.Әсіресе жүйке ткані жане бүйрек үсті бездері холестеринге бай.Тканьдерде холестерин бос түрде және май қышқылдарымен этерифицирленген холестеридтер түрінде болады.Ағзадағы холестериннің деңгейі тағаммен түсетін холестеринмен немесе оның ағзада ситезделуімен қамтамасыз етіледі. Өсімдік тектес тағаммен тамақтанған жағдайда,холестерин денгейінің сақталу механизмі –оның ситезі болып табылады.Холестериннің синтезі үшін қажетті ферменттер жетілген эритроциттерден басқа клеткалардың барлығында бар.Адам ағзасында бір тәлікте ситезделетін холестериннің жалпы мөлшері 1 грамға жетеді.Холестериннің көп бөлігі( 80%)бауырда,10%-ы жіңішке ішекте,5%-тері клеткаларында
5.Өт химиясы
6,Липопротеидтер, түрлері, түзілетін орны, липопротеидтер құрамының ерекшелігі мен функциялары. Олардың холестерин және ТАГ алмасуындағы ролі. Липопротеидтер белок пен байланысқан әртүрлі липидтер,ХМ сияқты липидтерді тасымалдауға қатысады.Қанның құрамында хиломикрондардан басқа a- және b-липопротеидтер болады.Липопротеидтердің синтезі бауырда,яғни бауырдағы триглицеридтердің,фосфатидтердің,хоолестериннің және ақуыздың қатысуымен жүреді.Бауырда синтезделген липопротеидтер қанға түседі.Қазіргі кезде,бауырда тек қана пре-B-липопротеидтер сосын қанда синтезделеді.a-липопротеидтердің синтезі a-голбулиндерден b-липопротеидтердің синтезі бір- бірімен тығыз байланысты.a-Липопротеидтердің молекулалық салмағы 200000-300000 дейін,бұл липопротеидтердің жеңіл фракциясы.a-Липопротеидтердің 50% жуығы ақуыздан тұрады.Холестерин мен оның эфирлері аз кездеседі.B-Липопротеидтер құрамында ақуыздар мен фосфатидтердің гидрофильді молекуласы болғандықтан оңай еритін фракцияға жатады.Олардың молекулалық салмағы 3200000,25% ақуыздан ,75% майдан оның ішінде 4\3 бөлігін холестерин және оның эфирлері алады.B-Липопротеидтерде 700 молль холестерин 1800 моль холестериннің эфирі 900 моль ФЛ 400 мооль ТАГ болады. Дегенмен ақуыздың молекулалары шеткейде орналасқандықтан B-Липопротеидтер де суда ериді.B-Липопротеитер мен a-липопротеидтер ұлпаларда энергия көзі мен пластикалық материал үшін қолданылады.Кейбір науқастарда, мысалы,аторесклероз,ревматизм ауруларында қандағы B-липопротеидтердің мөлшері шамадан артық болады.Құрамының ерекшелігі-тығыздығы өте томен,жылдамдығы электрофорез кезінде әртүрлі жылдамдықпен жүреді.Холестерин атқаратын рөлі-бауырда синтезделген ТАГ-ді май тканіне тасымалдайды.ТАГ-ің рөлі-хоолестеринді бауырдан басқа тканьдерге тасымалдау.
7,Липидтердің тасымалдау формалары, құрамының ерекшелігі, тағдыры.Ішек қабырғасында ресинтезделген липидтер басқа мүшелер меен тканьдерге тасымалданады.Бұл процесс мынандай түрде жүреді: молекулалардың гидрофильдігіне байланысты фосфолипидтердің бір бөлігі қанға түседі де,бауырға жеткізіледі. Басқа фосфолипидтер,барлық урацилглицеридтер, бос холестерин және оның эфирлері өздерінің ерімейтіндігіне байланысты белоктармен комплекс түзіп,липопротеидтердің тасымалдаушы түрлерін –хиломикрондар түзеді.Май қышқылдары эстерифицирлі емес май қышқылдары мүшелерге тасымалданады және алмасу процесіне қатысады .Жасушалар май қышқылдарын энергия көзі және құрылыс материялы ретінде қолданады.
8, БМҚ тағдыры, тотығуы, энергиялық құндылығы. Клеткаға түскен БМҚ-ның біршама қан тамырларының ішіндегі липолиз арқылы ЛП-пен ХМ-нан бөлінген БМҚ болып табылады.БМҚ-дарда липидтердің синтез процесіне глицеринге жұмсалады.БМҚ негізгі мөлшері В-тотығу нәтижесінде энергия бөледі.Бұл митохондрияда,май тканьінен басқа барлық тканде ,әсіресе бауырда,бүйректе,жүрек бұлшықетінде жүреді. Май қышқылының ыдырауы негізінде B-тотығу жолымен ыдырайды.Май қышқылына ыдырамас бұрын КоА,АТФ және ферменттердің қатысуымен белсенді күйіне ацил-КоА-ға айналады.Бұл процесс цитоплазмада жүреді ,ары қарай митохондрияда оған өздігінен түсе алмайды митохондрия мембранасында арнайы тасымалдағыш-картинин көмектеседі.Бұл үдерістің негізі –бір цикл реакциясының барысында май қышқылы 2 көміртегі атомына қысқарады және оол ацетил-КоА түрінде бөлінеді.Қалған бөліктері осындай жолмен толық ыдырайды.Мұндай май қышқылының ыдырау жолын В-тотығу деп атайды.Өйткені май қышқылы молекуласындағы В-күйдегі көміртегі атомы тотығады,гидрленуге ұшырап ,соңында ацетил-КоА мен екі көміртегі атомына ыдырайды.Түзілген май қышқылы алдын ала белсендірусіз бірденнен В-тотығудың жаңа циклына көшеді.Сонымен ТАГ липолизі кезінде глицерин мен май қышқылы түзіледі.Олар көп энергия болып ыдырайды және басқа үдерістерде қолданылатын заттар түзіледі
9,Тканьдердегі глицериннің тағдыры.Глицерин әр түрлі липидтердің синтезіне және глюконеогенезге жұмсалады.Ал оның біршамасы тотығып энергия бөледі.Глицериннің тотығуы-энергия көзі ретінде цитоплазмада жұмсалады.Тотығу кезінде қор ретінде 20 немесе 22 АТФ түзіледі.Оның саны мынадан құрастырылады:глицериннің бір молекуласы 1,3-дифосфоглицератқа дейін тотығып екі цитозолды түзеді.АТФ екі молекуласы гликолиз кезіндегі субстранттан фосфорлану реакциясының нәтижесінде пайда болады.қор ретінде жиналады.ПЖҚ тотығудан декарбоксилденіп,НАД тотықсызданады.ПЖҚ айтып кеткен реакция нәтижесінде ацетил-КоА түзеді.Бұл қосылыс толық ЦТК мен БТ тізбегінде тотығып 12АТФ түзіледі.Осы АТФ-ң бәрін қосқанда 21АТФ шығады,биреуі глицеринді активтендіру үшін керек,қор ретінде 20АТФ қалады.Тотығу энергиясы липидтердің синтезіне жұмсалады.Мысалы,ТАГ,фосфолипидтер,сфинголипидтер.
Тотығу энергиясы 1,3-диФГА-ның макроэргиялық байланысына айналады.ФГА АДФ –пен әрекеттесіп АТФ түзеді.Осы реакцияның нәтижесінде түзілген 3-Фосфоглицератқа мутаза әсер етіп фосфор қышқылының қалдығы үшінші көміртектен екінші көміртекке ауысады.
Тіндердегі глюкозаның ауысуы. Глюкозаның 65% тотығады., тотығу Е бөлінгендіктен , I- ден глюкоза Е көзі болып табылады, глюкозаның тотығуы кезіндегі аралық өнімдер маңызды заттарды синтездеуде қолдан-ы. Мыс: пентоздық тотығу кезінде синтезделген пентоза-5 фосфатта нуклеотидтер нуклеин қышқылы кейбір коферменттің ал сол циклде түзілген НАДФН АСҚ-БМҚ холес-ң синтезделуіне қажет. Глюкоза галактозаға айналып сүт без-ң тканьдерінде лактозаның түзу үшін қолданады.