9. Маңызды витаминдердің жіктелуі және оларға жалпы сипаттама

Витаминдер- тағам құрамында болатын,маңызы зор,өмірге өте қажетті және орг-ге өте аз мөлшерде керекті төмен молекулалы орган-қ заттар. Витаминдер био-лық қоры адамға тағам заттары және ішектің микрофлорасы болып табылады. Бірақ ішектегі бактериялар керекті мөлшерде витаминдерді синтездеуге қабілетсіз. Сондықтан витаминдердің немесе провитаминдердің организмге тағамдармен міндетті түрде түсуі керек.Провитаминдер деген ткандерде сәйкес активті витаминдерге ауыса алатын заттар. Тағам құрамында қажетті витаминдердің болмауы орг-ді ауруға шалдықтырады. Ондай ауруды авитаминоз д.а. Бір мезгілде адам орг-не бірнеше витамин түспесе, поливитаминоз д.а. Адамда көбінесе витаминнің мүлде жоқ болуынан басқа оның жетіспеуі де болады, Оны гиповитаминоз д,а. Авитамино және гиповитаминозға шалдығу себебі: тағам құрамында қажетті витаминдердің болмауы алиментарлық бірінші реттік гиповитаминоз д.а. Ал ас қорыту жүйесінің қызметі бүзылуы кезінде немесе тағам құрамындағы майлардың болмауында байқалған авитаминоз ішек қуысында немесе гиповитаминоз екінші реттік д.а. Витаминдер орг-ге көп мөлшерде түссе орг-м потологиялық жағдайда болады.

Витаминдер 2 үлкен топқа бөлінеді.

*суда еритін витаминдер-екіге бөлінеді: В тобына жататын, В тобына жатпайтын

* майда еритін витаминдер

* витамин тәрізді заттар топшасы бар.

10. Тағамдағы көмірсулар және олардың маңызы. Көмірсулардың асқорыту жолдарндағы қорытушы мен сіңіруші. Көмірсу алмасуындағы бауырдың рөлі.

Адам организмині түскен тағамдар беретін энергиялық 50% көмірсулар береді. Б:Л:К 1:1:4. Организмге таулігіне 400-500гр көмірсу түседі. Оның 80% крахмалдың, жануартектес тағамдарда гликоген болады. Өсімдіктектес тағамдардың көп бөлігін сахароза құрайды. Қорытылуы Көмірсулар ауыз қуысында сілекей сөліндегі альфа амилаза ферментінің әсерінен декстриндерге дейін ыдырайды.Бірақ бұл процесс жүрмейді себебі ас ауыз қуысында ұзақ сақталмайды. Тек механикалық өңдеу яғни шайнау процессі жүреді.Тамақтың тұйірі-асқазанға – сілекейге шиланған асөазан сөлінен, тағам құрамындағы альфа амилаза көмірсуды қорытады. Сіңірілуі- моносахаридтер ащы ішектің майда түтіктерімен әр түрлі жылдамдықта, галактоза, фруктоза, глюкоза, пентоза сіңіріледі. Активті және пасствті болып сіңіріледі. Пассивті – энергия қорын жұмсамай концентрациясы көп жерден аз жерге тасымалдану – диффузия ол мембрананың 2 жағында заттардың концентрациясы теңескенге дейін жүреді. Активті – энергия жұмсау арқылы жүреді. Оның 2 түрі бар I реттік, II реттік.

І реттік активті заттарды тасымалдау тікелей АТФ энергиясы жұмсалады. Мысалы: иондардың тасымалдануы.

ІІ реттік кейбір иондардың электрохимиялық градиенті болады, бұр градиенті иондарда мембранадан АТФ энергиясы тасымалданған кезде пайда болады. Мысалы: мембранада К⁺ N⁺ АТФ аза ферменті АТФ энергиясын пайдаланып клеткадан шығад, Na~ эл. Химиялық градиентін түзеді

Қақпа венасында сіңірілген моносахаридтар әр түрлі мөлшерде болады, ал көмірсулар ас қорыту кезінде көбейіп, аш кезінде азаяды. Моносахаридтер бауыр паренхимасында клеткамен тез жұтылады. Глюкозадан басқалары сәйкес ферменттер әсерінен глюкозаға айналады. Одан әрі бауыр кенасына барады. Бауырға баратын қанда әр түрлі моносахаридтер болады. Бауырдан шығатын қанда глюкоза ғана болады.

3,4-5,6 ммоль/л аралығында. Глюкозаның 5%і гликогенге айналады, бауырда ол қор ретінде сақталады.