Көркем шығарма

Көркем шығарманьщ мазмұны мен пішіні туралы түсінік. Мазмұн мен пішін бірлігі

• көркемдік шарты. Көркем туындының мазмұн мен пішіннің бірлігі тұрғысынан қарастыру - әдебиет теориясының негізгі принңипі екендігі.

Көркем шығарманың тақырыбы. Тақырып туралы түсінік. Тақырып таңдау және өмір шындығын зерттеу. Басты және қосалқы тақырыптар, олардың өзара бірлік-байланысы. Тақырыптың көркемдік шешімін табуы. Тақырыптың әлеуметтік мәнділігі, проблемалылығы.

Көркем шығарманың идеясы және оның автор дүниетанымымен байланыстылығы. Шығарма идеясының оқиға дамуы, кейіпкерлердің іс-әрекеті, тартыстың шешімі арқылы танылатындығы. Идеяның түрлері, негізгі өзекті идея және объективті идеялар. Халықтық мұрат, ұлттық асыл қасиет-мінездерді, адамдық ізгі арман-аңсарды бейнелеу - шығарманың озық идеялылығының белгісі.

Көркем шығармадағы тақырып пен идея бірлігі.

Көркем бейне және оның жасалу жолдары

Көркем бейне туралы түсінік, оған қойылатын талаптар. Көркем бейненің танымдық, эстетикалық мәні. Көркем бейне және авторлық дүниетаным, идеал. Көркем бейненің әдіс түрғысьшан (реалистік образ, романтикалық образ), тек (эпикалық образ, лирикалық образ, драмалық образ), тәсіл (юморлық, сатиралық, трагедиялық, т.б.) түрғысынан жіктелуі және олардың ерекшеліктері. Басты және басқа кейіпкерлер.

Өнердегі типтілік мәселесі, типтендіру процесі. Тип және прототип арақатынасы. Типтік бейне ерекшелігі. Белинский, Горький тип туралы.

Көркем бейненің жасалуында қолданылатын негізгі суреттеу тәсілдері. Портреттік тәсіл және оның түрлері. Психологиялық портрет сыры. Әдеби мінездеудің түрлері (тура және жанама мінездеу) және олардың характерді айқындаудағы мәні.

Кейіпкер тілі. Ішкі монолог пен диалог. Ішкі монолог - психологиялық талдау тәсілінің бір түрі. Көркем шығарманың композициясы мен сюжеті. Композиция туралы түсінік. Композиңиялық бүтіндік. Композицияның көркем шығармада оқиғаларды жүйелеудегі, образдарды тұтастырудағы, мазмұнды қиыстырудағы атқаратьш рөлі.

Сюжет туралы үғым.

Горький сюжет туралы. Сюжеттің көркем шығарма мазмұнын құрайтьш оқиғалар жүйесі, характерлердің қалыптасу тарихы екендігі.

Сюжеттік элементтер немесе сюжетке арқау болған оқиғалардың даму кезеңдері: экспозиция, сюжеттік байланыс, ситуациялық жағдай, оқиғаның (тартыстың) шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі. Бұлардың сюжет дамуы мен тартыстың өрбуіндегі, шешіміндегі, характерді танытудағы маңызы.

Композицияның сюжеттен тыс элементтері: пролог, эпилог, бұлардың шығарма идеясына қатыстылығы. Композиция мен сюжеттің бірлігі мен айырмашылығы.

Көркем шығарманың тілі

Тіл - адамдар арасындағы қарым-қатынас құралы. Тілдің жалпы халықтық қасиеті. «Әдебиеттің бірінші элементі - тіл» (Горький) екендігі, оның мәнісі. Ауызекі тіл мен әдеби тіл. Көркем әдебиет тілінің, яки поэтикалық тілдің ерекшеліктері, оған қойылатын талаптар. Л.Толстой, М.Шолохов, Ғ.Мүсірепов, т.б. жазушы тілі туралы.

Жазушының тіл байлығын игеру жолдары.

Поэтикалық тілдің көркем шығармада кейіпкер тілі және автор (баяндаушы) тілі үлгісінде қолданылуы. Шығарманың жанрлық ерекшелігі және тілі.

Тілдің тура және ауыспалы мағынада қолданылуы.

Троптар. Оның эпитет, теңеу, метафора, символ, т.б. түрлері. Бұлардың жасалу жолдары мен көркемдік қызметі. Поэтикалық фигуралар: инверсия, арнаулар мен қайталаулар. Бұл тәсілдердің идеялық- көркемдік қызметі, түрлері.