21. Крызіс феадальна-прыгонніцкай сістэмы. Асаблівасці правядзення аграрнай рэформы 1861 г. Ў беларускіх губернях.

Беларусь из страны шляхетских вольностей вошла в состав монархической Российской Империи. Вместе с тем, в значительной мере на территории Беларуси сохранялись и традиции Речи Посполитой, влияние польской шляхты и культуры. Отсюда и многие особенности дальнейшего развития в составе России. Аграрный вопрос к середине ХIХ века стал острейшей социально – политической проблемой в России. Феодальные отношения почти исчерпали все свои ресурсы для внутреннего развития:1) феодальные отношения препятствовали развитию капитализма;2) крестьяне уже не могли обеспечить нормальные условия для самопроизводства; 3) 2/3 их помещичьих хозяйств были нерентабельны. Дворянство усиленно переводит своих крепостных на барщину, а это ещё больше обостряет ситуацию; 4) промышленное развитие страны в те годы было затруднено, так как предпринимательское деятельность организовывалась помещичьей собственностью на землю и крестьян, а подневольный труд крепостных был непроизводителен, затруднял технический процесс; 5) усиление феодальной эксплуатации крестьян усиливает их сопротивление; 6) Военнотехническая отсталость России ухудшила внешнеполитические позиции Империи.

Аграрная реформа начала проводится с западных губерний:1) наблюдалось большая втянутость помещиков региона в рыночные отношения;2) их осведомлённость об отмене крепостного права в Польше; 3) введением инвентарных правил,ограничивающих всевластие помещиков в отношении крестьян. На востоке реформа проводилась на основании общероссийских положений, а в западных губерниях – на основании местных. Это вызвало: 1) отсутствие общины; 2) помещиков в основном считали католиками; 3) стремление расколоть польское национально – освободительное и крестьянское движение; Отсюда и отличия в проведении реформы. На Востоке: 1) отрезки; 2) сохранение круговой поруки. На западе: 1) крестьяне сохраняют дореформенные наделы;2) выкупные платежи крестьяне выполняли отдельно. В ходе восстания 1863 – 64 года царские власти были вынуждены пойти на уступки белорусскому крестьянству: 1) отменено временно обязанное состояние;2) снижены выкупные платежи на 20 %; 3) наделение части безземельных и малоземельных крестьян землёй. Итогом аграрной реформы 1861 года стало развитие страны по пути модернизации, связанной с последовательным переходом от феодального к буржуазному обществу. Вместе с ним реформа не устранила все феодальные структуры, среди них важнейшей являлась помещичье землевладение. Развитие капиталистических отношений: 1) крестьянство получило гражданские права; 2) расширение границ вольнонаёмного труда; 3) переход к предпринимательскому хозяйству; 4) расслоение крестьянства. Пережитки феодализма: 1) сохранение крупного помещичьего землевладения; 2)высокие выкупные платежи; 3) сохранение черезполосицы; 4) временно обязанное положение.

22. Спецыфіка прамысловага перавароту ў заходніх губернях Расіі.

У першай палове XIX ст. Беларусь уступіла ў стадыю прамысловага перавароту— гэта пераход ад заснаванай на ручной працы мануфактуры да машыннай індустрыі. У выніку яго прамысловасць пераўтвараецца ў галоўную галіну грамадскай вытворчасці.

Да пачатку XIX ст. найбольш распаўсюджанымі відамі прамысловай вытворчасці на тэрыторыі Беларусі з’яўляюцца промыслы, рамёствы і мануфактуры ў гарадах і мястэчках У гарадах вядучае месца займала рамесная вытворчасць. Асноўнай формай гандлёвых адносін у 30-50-я гг. XIX ст. былі кірмашы. Самыя вялікія былі ў Гродзенскай, Магілёўскай і Віцебскай губернях. Знешні гандаль у асноўным вёўся па рэках і каналах. Галоўны гандлёвы шлях – Днепр. Вывозілі: прадукты земляробства і жывёлагадоўлі, лес і драўляныя вырабы, прадукцыю перапрацоўчай прамысловасці. Ўвозілі:еўрапейскія фабрычныя тавары, металы, соль, рыба, вінаградныя віны, садавіна, машыны і абсталяванне.

Спробы гаспадарчых рэформаў. Інвентарная рэформа(1844-1857) Уведзены абавязковыя інвентары – гаспадарчае апісанне памешчыцкіх маёнткаў з дакладнай фіксацыяй колькасці прыгонных, памераў зямельных надзелаў, выконваемых павіннасцяў. Па інвентарах уся зямля, якая знаходзілася ў фактычным карыстанні сялян, захоўвалася за імі. Да 1857 г. інвентары былі ўведзены толькі ў 1/10 частцы памешчыцкіх маёнткаў, таму можна гаварыць аб правале рэформы.

Рэформа кіравання дзяржаўнымі сялянамі 1837-1841 гг. мела тры накірункі: рэформа кіравання дзяржаўнай вёскай; “папячыцельская” палітыка; “люстрацыі дзяржаўных маёмасцяў”.1)Рэформа кіравання вёскай 1837 г :была адменена арэнда дзяржаўных маёнткаў, і быў створаны бюракратычны аппарат кіравання сялянамі.2)“Папячыцельская палітыка” ўключала арганізацыю харчовай дапамогі сялянам, арганізацыю пачатковага навучання для дзяцей і арганізацыю медыцынскай дапамогі. 3)Мэта люстрацыі дзяржаўных маёмасцяў – павышэнне плацежаздольнасці дзяржаўнай вёскі праз ліквідацыю сялянскага малазямелля і рэгламентацыю і ўніфікацыю павіннасцяў.

Былі праведзены гільдэйская рэформа 1824 г.( пашырэнне правоў купецтва трэцяй гільдыі) і грашовая рэформа 1839-1843 гг.( замена папяровых грошай на крэдытныя білеты, якія павінны былі свабодна разменьвацца на срэбра)

Праведзеныя рэформы садзейнічалі пашырэнню таварна-грашовых адносін у феадальнай гаспадарцы. Але асноўная іх мэта – захаваць феадальнае землеўладанне і прыгонную сістэму. Таму рэформы кардынальна не вырашылі праблему адставання гаспадарчага развіцця ўсёй дзяржавы і Беларусі як яе часткі ад перадавых краін.