Облигатты анаэроб
Сапрофит.
Патогенділік факторлары. СІ.ЬоІиІіпит патогенділік факторы - нейротоксиндік жә гемаглютинациялаушы әсер ететін термостабильді экзотоксин. Барлық биологиялық улардың арасы С. Ьоііііпит экзотоксині ең күшті у. Экзо-токсиннің 0,3 мкг молшері адамды өлтіреді (токсиннің Іг-н 1012 с' адамға ОЬМ). Ботулизм экзотоксині нейротоксикалық, геммагглютинациялық әсер етеді. 0 ерекшеліктері - жоғары температураға (100°С 10-15 минут шыдайды), қышқылды рН, ЫаСІ жоға концетрацияларына, ас қорыту ферменттеріне төзімді.
14.2.1.3. Шигеллалар
Бактериялық дизентерия немесе шигеллез - көбінесе тоқ ішекті зақымдайтын 8һі§е11а туыстас- тығының бактериялары тудыратын жұқпалы ауру. Туыстастықтың аты дизентерия қоздырғыштарының бірін ашқан К. Шиганың есімімен байланысты. Алғаш рет 1888 жылы А.СҺапІетеззе мен Т. \¥іда1 сипатгама берген. Орыс ғалымы А.В.Григорьев науқастардан ұқсас дақылдарды бөліп алған. Кейінірек осы туыстастықгың басқа өкілдері сипатгалды, оларды сол ғалымдардың құрметіне атады (8. Ғіехпег, К. 8опп К.ЗсһтіІг, М.И.Штуцер, Б. Ьаг§е, А.Засһз, Воу<1).
Бұл бактериялардың жіктелуі бірнеше рет өзгерді, оған орыс ғалымдары В.Г. Петровска Н.А. Хоменколардың да көп еңбегі сіңді.
Таксономиясы.
Түқымдастыгы: ЕпІегоЬасІегіасеае
Туыстастыгы: 8һі§е11а
Түрі: З.сіузепіегіае (А серотобы); 8.Яехпегі (В); 8.Ьоіс1іі (С); 8.зоппеі (Б).
Морфологиялық жәие тинкториалдық қасиеттері. Шигеллалар - грам теріс, шеттері жұмырланға таяқшалар, спора түзбейді, талшықтары жоқ, қозғалмайды. Көптеген штамдарда түктер мен жыныстық кірпікшелер анықталады. Кейбір шигеллалар микрокапсулаға ие...
Антигендік қасиеті. Шигеллалар О және К антигендерге ие. Шигеллалардың әртүрлілігі биохимиялық қасиеттеріне ғана емес, сонымен бірге антигендік қасиеттеріне де байланысты. Неғүрлым күрделісі 8һі§е11а Пехпегі, оның типтік және топтық антигендері бар.
1. Эшерихиоздардың қоздыргыштары
Жалпы сипаттамасы. Ішек таяқшасы - тоқ ішектің қалыпты микрофлорасының окілі; бірқатар ;алы қызметтер атқарады, соның ішінде ішек ауруын тудыратын бактерияларға, шіріткіш бактерияларға, апёісіа туыстығындағы саңырауқүлақтарға антагонист болып келеді, В, Е, К топтағы витаминдерді нтездеуге қатысады, шелмайды (клетчатканы) жартылай ыдыратады. Тоқ ішекте 02, 07, 09 және т.б. рологиялық топтарға жататын Е. соіі мекендейді.
Микробиологиялық диагноз қою. Жеделдетілген әдіс: РИФ, ИФТ, патогенділік плазмидаларын анықтау.
Зерттеуге арналған негізгі материал - нәжіс, қосымша қан, өт, несеп, дуоденалды бөліндісі, массалары, асқазан шайындысы т.б.
Негізгі әдіс - бактериологиялық әдіс. Эшерихиялардың патогенді түрін патогенсіз түріней ферментативтік белсенділігіне байланысты ажырату мүмкін емес және біріншілік себіндіде олар біркелкі колониялар түзеді. Сондықтан келесі кезендермен зерттеу жүргізеді.
Бірінші күн. Зерттеу материалы (нәжіс, құсық массалары, несеп, ас тағамдары) Эндо және Плоскирев' орталарына себіледі, 37° С температурада 18-24 сағат инкубацияланады.
Екінші күн. Қоректік орталарда өскен колонияларды іріктеп алады, мысалы Эндо ортасында лактоза оң Е.соіі қою - қызыл металша жылтыр немесе жылтыры жоқ ортасы ашық қызғылттау, кейде түссіз шеңбері бар, кейбіреулері жартылай мөлдір колониялар түзеді. Біркелкі колониялардан шамамен 10, әр түрлі болған жағдайда әр түрінен 2-3 колониядан тандап алып поливалентті ОКА сарысуларымен әйнекше бетіне серологиялық агглютинациялық реакция қояды. Серологиялық реакцияда оң нәтиже берген колониялардың жартысынан біріншілік идентификация жасайтын қиғаш агарға ілмекпен себінді жасалады.
Үшінші күн. Қиғаш агардағы өсіндіні сипаттайды, яғни глюкозаны ыдыратуын, газдың болуын, лактозаны ферменттеуін, күкірттісутек түзуін. Глюкозаны қышқыл мен газға дейін ферменттемейтін, лактозаны ферменттейтін немесе ферменттемейтін, күкірттісутек түзбейтін дақылдар Езсһегісһіа туыстастығына күмәнді болып келеді. Бүндай дақылдарды әйнекше бетіне ОКА поливалентті сарысуымен қойылатын агглютинациялық реакциямен қайталап тексереді, оң нәтиже берген жағдайда ОКВ, ОКС, ОКД, ОКЕ немесе ОК - иммундыглобулиндерімен тексереді. Оң нәтиже берген дақылдан индолға сынама қойып, жартылай сұйық қоректік ортаға, Симмонс ортасына, мочевиналы ортаға, Гисс ортасына (адонит, инозит, сорбит, рамноза) ілмекпен себеді.
Қозғалғыштығын бақылау үшін жартылай сұйық ортаға инелі әдіспен себінді жасайды. Төртінші күні. Себінділерге қортынды жасалады. Е.соіі бөлінген жағдайда серотипін анықтау қсатында серологиялық идентификация жасалады. О және К антигендерді анықтау үшін қиғаш агардағы иіктік дақылды пайдаланады, ОК поливалентті сарысуымен немесе ОК - иммундыглобулинімен оң ке берген дақылдарды топтық ОК жеке сарысуларымен агглютинациялайды. Алғашқы нәтижені жеке К - сарысумен әйнекше бетіне ОК - иммундыглобулинімен (тірі дақыл) немесе топтық адсорбцияланған ■сарысуларымен (100° С 30 минут қыздырылған дақыл) агглютинациялап дәлелдейді. ОК- иммуногло- инімен адсорбцияланған - О сарысуы болмаған жағдайда ОК - топты анықтауды тірі (К - антигенді ~ау үшін) және 100° С температурада 1 сағат қыздырылған (О- антигенді анықтау үшін) дақылмен ықтық (линейный) агглютинация реакциясымен жүргізеді. ОК- топты анықтаған соң қозғалғыш цардың арасынан Н - антигенді агарда иммобилизациялау немесе әйнекше бетіне агглютинациялау істерімен анықтайды.
И.И.Мечников атындағы НИИВС адсорбцияланған О - сарысуларды (И.Н. Улиско) және бір уақытга антигенді әйнекше бетіне агглютинациялап анықтауға арналған сарысулардың рапид - жүйесін ).А.Ратинер) дайындау технологиясы жасалған.
Бесінші күні. Тізбектік агглютинация реакциясының және Н- антигенді агарда иммобилизациялау істерінің нәтижесі ескеріледі. Тірі дақылмен қойылған К - антиденелік ірі мамықты агглютинат немесе здырылған дақылдағы О -антиденелік үсақ дәнді агглютинат бөлінген штамның ОК - топқа лындығын дәлелдейді. Н- антиген агарда иммобилизация болғызған штамның Н - сарысуға сәйкестігін ціреді.
Айқындалған О-, К-, Н- антигендерге байланысты бөлінген штамның серотипі анықталады. Түрішілік идентификация серологиялықтопты анықтауға, яғни шартты-патогенді ішектаяқшаларды іареягенді таяқшалардан ажыратуға мүмкіндік береді; антибиотикограмма жасалады.
Өкінішке орай қазіргі кезде біздің елімізде Е.соіі - дің патогенділік факторларын анықтайтын "рапайым, жеңіл әдістер жоқ.
Балалар мен ересектердің ішектік әшерихиозына диагноз қою үшін зерттеу кешені үйымдастырылуы рек. Соңғы кездері энтерогеморагиялық эшерихияларға көп көңіл бөлініп жүр. Бүл қоздырғышты анықтау пін сорбит қосылған және Н7 - сарысуы қосылған қоректік орталар қолданылады, сонымен бірге ПТР - н анықтайды.
Парентералды эшерихиоздардың қоздырғыштарын анықтау үшін бактериологиялық әдіс цанылады.
Емдеуі. Кешенді, науқастардың, әсіресе балалардың түз - су алмасуын қалпына келтіру.Ауыр вғдайларда антибактериялық препараттар қолданылады және симптомды ем жүргізіледі.
Алдын алуы. Спецификалық профилактикасы жоқ. Бейспецификалық пофилактикалық шараларына іиитарлық - гигиеналық талаптар, су қоймаларының, тағамдық өндірістердің, ас тағамдарының санитарлық қадағалануы жатады.