30. Қабат режимдерін түсіндіріп сипатта

Қабаттық энергиялар көздері болып қабаттың өзі және қабаттағы флюидтер /6/. Қабат режимі – ұңғыма түбіне сұйықты қозғайтын қабат күштерінің әсер ету сипаты.

Қабаттық энергия көздері болып: – Қабаттың серпімді күші; – флюидтің серпімді күші; – аудандық сулардың күші; – еріген газ энергиясы; – еркін газ энергиясы; – гравитациялық күш.

Газды шоғыр режимдері: 1– Линза сияқты шоғыр үшін газды режим; 2. газды сулы арынды. Мұнай шоғырлар режимдері: 1. Серпімді; 2. Су арынды; 3. Серпімді-су арынды; 4. Еріген газ; 5. Газды телпекті режим; 6. Газарынды; 7. Гравитациялық; 8. Барлық жоғарыда айтылған режимдер табиғи болып табылады. Сонымен қатар, қабат қысымын ұстау (ҚҚҰ )үшін жасанды құрылған режимдер бар; су айдау жүйесін жүзеге асыратын қатты суарынды режим.

Серпімді режим деп мұнайды кеуекті ортадан сұйықтардың (мұнай және газ) серпімді кеңею арқасында болатын, сонымен бірге табиғи жыныстардың дефформациясынан қысым төмендеп кеуекті көлемнің азаюын айтады.

Бұл режим кезінде мұнайдың ығысуы шоғырды қоршап тұрған судың және қабат қаңқасының серпімді ұлғаюының әсерінен жүреді. Бұл режимнің іске асуының негізгі шарты (суарынды сияқты) - қабаттық қысымның қанығу қысымнан жоғары болуы (Рқаб>Рқан). Қабат тұйықталған, бірақ үлкен болуы тиіс, өйткені оның серпімді энергиясы мұнайдың негізгі қорын алуға жететіндей болуы керек.

Серпімді режимге қолайлы жағдай туғыздыратын геологиялық шарттар:

- үнемі қорек көзі болмайтын, жабық шоғыр;

- мұнайлылық нұсқасының сыртында орналасқан, ауқымды су қаныққан аймақ; газ телпегінің болмауы;

- қабат мұнай қаныққан бөлігінің нұсқа сырты аймағымен тиімді гидродинамикалық байланыста болуы;

- қабат қысымының қанығу қысымынан жоғары болуы геологиялық шарттар болып табылады.

Суарынды режим кезінде мұнайды алу орны нұсқа сырты немесе айдалатын сумен толтырылады, ол уақыт аралығында ұңғы шығымының қабат қысымының және газ факторының тұрақтылығымен түсіндіріледі. Газ факторының тұрақтылығы келесі жағдайлармен шартталады, Рқаб>Рқан кезде қабаттан газ бөлінуі жүрмейді, сондықтан әр тонна мұнайдан, қабаттық шарттарда (3.1-сурет) мұнайда еріген газ мөлшері ғана өндіріледі.

Суарынды режимнің болу шарты

Рқаб>Рқан , мұнда Рқаб-орташа қабаттық қысым , Рқан-қанығу қысымы.

Бұл шарт кезінде қабатта еркін газ жоқ, мұнай өзімен немесе мұнай сумен фильтрацияланады.

Газды телпекті режимі

Бұл режим қабаттың энергия көзі геологиялық жағдайда серпімділігі аз болғанда пайда болады (газды шапка болғанда). Бұл режим үшін кеніш өткізгішті жыныстармен бітелген немесе тектоникалық бұзылыстармен бітелген болуы керек, нұсқа сыртындағы су белсенді болмауы тиіс, сондай-ақ мұнайлы кеніш газды шапкамен қатынаста болуы керек.

Бұл режим газ шапкасында тұрақталған қабаттық энергияның көзі, серпімді газ болатын, геологиялық шарт барысында іске асады. Ол үшін шоғыр шеткі жағынан өткізгіштігі нашар жыныстармен немесе тектоникалық бұзылыстармен шектелуі керек. Егер нұсқа сыртында су болса, ол қарқынды болмауы керек. Мұнай шоғыры газ шапкасымен әсерлесуде болуы керек. Бұндай жағдайларда алғашқы қабат қысымы қанығу қысымына тең болады, өйткені шоғырдың дренаждалуы газ шапкасының үздіксіз ұлғаюының есебімен жүреді және мұнай үнемі газбен әсерлесуде болады.

Еріген газ режимі

Мұнайлы кенішті пайдаланғанда, одан шыққан мұнайдан үзіліссіз газдың бөлініп отырылуы және оның бос күйге ауысып отыруы, соның салдарынан мұнайлы-газ қоспасының көлемі және осы қоспаның фильтрациясы төмендеген қысым нүктелеріне және ұңғы түбіне әсер етіп отырса, онда ол еріген газ режимі деп аталады. Бұл режимді қабат қысымының энергия көзі газды мұнайлы қоспаның серпінділігі болып табылады.

Еріген газ режимінің іске асу шарттары

-Рқаб ≺Рқан (қабаттық қысым қанығу қысымынан төмен);

-нұсқа сыртында судың жоқтығы немесе нұсқа сырты суының қарқынды болмауы;

-газ шапкасының болмауы;

-геологиялық шоғыр жабық болуы тиіс.

Гравитациялық режим - мұнай кенішін игергенде, ұңғы түбіне сұйық фильтрациясы бос үстімен келуі. Бос үстімен деген, фильтрациялаушы сұық үсті немесе фильтрацияның динамикалық жағдайларында құрылатын мұнай газды қатынас, бұларда қысым барлық нүктелерде тұрақты болып қалады. Бұл режимді кейде қарқынсыз деп те атайды. Гравитациялық режим кезкелген кеніште игерудің соңғы деңгейі еріген газ режимінің табиғи жалғасы болып кездесуі мүмкін. Гравитациялық режимде ұңғыда мұнай жиналу үшін және сорап түсіру үшін тереңдетілген түп болады.