16. Қателік жасаудың психологиялық себептері.

Қателік жасалған кезде қалыпты жағдайдан ауытқыған яғни күткен нәтиженің болмауы ауыр зардаптарға әкелетінін түсінген жөн. Қателіктердің себептерін непосредственные, басты және әрекетесуші деп бөледі. Непосредственные себеп жұмысшының жұмыс орнындағы іс– әректінен (шешім қабылдау, жауапкершілік реакциясы және т.б) болады.

• Қайта өңдеу ақпаратының психикалық мүмкіндіктерінің сай келмеуі (көлем мен жылдамдық ақпаратының түсуі, айырым табалдырығының қатынасы және т.б).

• Икем жетіспеушілігі (стандартты әрекеттен стандартсыз жағдайға) назар аудару құрылымы.

Жұмыс орнына байланысты басты себеп, еңбекті ұйымдастыру, ағзаның қалыпты жағдайы, психологиялық орнығу, психикалық жағдайы. Себеп қабілеттілігі жеке ерекшеліктерге тәуелді, денсаулық жағдайы, ішкі шарты, ағза жағдайының фукционалды ауысымын, іріктеу, оқу. Қателік себебін келесі үлгіде классификациялауға болады.

• орентациялық қателік (жеткізілмеген ақпарат)

• шешім қабылдаудағы қателік, немесе дұрыс емес шешім қабылдау.

• әрекет етудегі қателік немесе дұрыс емес әрекет;

Жарақатқа әкелудің негізгі қателіктің себебтері келесілер:

• қажу, шаршау,

• есірткі және басқада дәрілерді қолдану, ішімдікке салыну.

• ауа–райының өзгеруі, ауру;

• кәсіби білімнің жетіспеушілігі;

• еңбек қауіпсіздігінің толық нұсқауының жетіспешілігі;

• еңбек шартының нашарлығы;

• Жеке психиканың еңбек әрекетінің сапа талаптарына сай келмеуі, және т.б.

17. Еңбек пен демалыстың рационалдық режимдері.

Еңбек және демалыс режимі деп жұмыс периодының және демалыс үзілістерінің кезектілігін немесе тұрақты жұмысты өзгеше әрекеттерінің кезектілігін айтады. Еңбек және демалыс режимі ауысым бойындағы ұзақтығын, ішкі ауысымға кеткен үзілістердің ұзақтығын олардың санынын және уақыт бойынша орын алуын, сондай–ақ түскі үзілістің ұзақтығын анықтайды. Регламенттелген өндірістік үзілістер жұмысшының өз бетінше таңдаған ерікті үзілістеріне қарағанда нәтижелі.Ұзақ бір ғана үзіліс, қысқа мерзімді бірнеше үзіліске қарағанда нәтижесі төмен. Қалыпты еңбек жағдайы бар жұмыстарда келесідей регламентелген ішкі үзілістер ұсынылады: бірінші– жұмысты 2,5 –3 сағатынан кейін 5 мин, екінші –жұмыс аяқталуына 1,5 –2 сағат қалғанда – 10 мин. Орташа ауырлықта физикалық күш салатын жұмыстарды әр сағат сайын 10-15 минуттық үзіліс ұсынылады. Жоғары физикалық күш жұмсайтын немесе еріксіз жұмыс қалыпындағы жұмыстарды әр жарты сағат сайын 10 минуттық демалыс тағайындалады. Демалыс активті және пассивті болуы мүмкін. Шамалы физикалық күш салу мен жүйке жүктемесін талап ететін жұмыстарға күннің екінші жартысында белсенді демалыс (дене шынықтырумен) ұсынылады.Пассивті демалыс ауыр физикалық жұмыстарда және адамның тұрған күйінде орындалатын немесе үнемі ауысумен жүзеге асырылатын жұмыстарда қажет. Өндірістік гимнастика негізгі үш формаға ие: кіріспе гимнастика, жұмыс күшінің басында 5-7 минут аралығында жүргізіледі, физкултуралық үзіліс жоғарғы жұмыс қабілеттілігін сақтап отыру үшін тағайындалған демалыс үзілістерінде жүргізіледі. Физкултуралық минут шаршауды төмендету мақсатында 2-3 минут аралығында жүргізіледі. Аутогендік жаттығу – автоматты түрде жүзеге асатын, ағзадағы кейбір физикалық процестерді басқару дағдыларын дамыту жолымен адамның психикалық тонусын көтеретін және эмоционалды жай–күйін жақсартатын жүйке жүйесінің өзін–өзі жаттықтыру әдісі. Жұмысшының жеке ерекшеліктерін есепке ала отырып өзін–өзі сендіру әрекеттерінің сипатын таңдап алатын психотерапевтің басқаруымен жүзеге асырылады. Психологиялық жеңілдету бөлмесі демалыс бөлмесінің жетілдірілген нұсқасы болып саналады. Бұл бөлмеде адамның жүйке жүйесінің толысым және эмоционалдық жай күйіне жағымды тыныштандыратын әсер берілді, көк және жасыл реттереге басымдылық бере отырып түсті жарықты интерер (ішкі көрініс) таңдалып алынады, түсті слайдтар қолданылады. Бөлме ыңғайлы жиһазбен жабдықталуы қажет. Психологиялық жеңілдеу сеансының жалпы ұзақтығы динамикалық жұмыс стерестипін бұзбау үшін 18020 минуттан аспауы керек. Сеанс кезінде музиканың қарқыны, дауысы, мазмұны, жарықтылық деңгейі және демалушы қалпы үш рет өзгереді.