13. Еңбектің негізгі функциялары. Еңбектің топтық формасы, механикалық

формасы, ой формасы, көп бұлшық ет энергиясының қажет ететін формасы.

Еңбектің негізгі формалары

Еңбек формасы бұлшық еттің белсенділігін қажет етеді. Жұмыс үшін механикаландырылған құралдардың қатысуымен кездеседі және энергетикалық шығындарды сипаттайды (4000 дан астам ккал/тәулігіне). Физикалық еңбектің жетілуіне бұлшық ет жүйесі болады, айырбас үрдісін ынталандырады жағымсыз –– әлеуметтік тиімсіз, еңбек өндірісі төмен болады, жоғарғы физикалық күштің шиеленісі мен ұзақ демалыс етіледі.

Еңбектің топтық формасы –– конвейр

Еңбек үрдісі деп қойылған ырғақтардағы операциялармен қатаң кезектес операциялар орындалады. Уақыт интервалы аз болса бірінші операцияда жұмыскерді жұмсау, жұмыста бірқалыптылық 1 орында тез шаршауға және невтің тез қажуына әкеп соғады.

Еңбектің механикаландырылған формасы

Бұл еңбекте бұлшық еттің әрекет етуі көлемінің төмендеуіне қарайды. Бұл формада 3000 –– 4000 ккал/тәулігіне энергетикалық пайдаланылады. Біркелкі, жәй әрекет ету, кіші көлемді ақпарат бірқалыпты еңбекке әкеліп соғады. Еңбектің формасы өнеркәсіптік автоматтандырылған мен байланысты. Бұл формада жұмыскерлерге тапсырма жай опреацияда қызмет құрылғылары мен орындауы шектеледі. Еңбектің ерекшелігі –– бір қалыпты, жоғары қарқынды және жұмыскердің ырғақтылығы.

Еңбектің ақыл –– ой формасы

Бұл еңбектің формасы үлкен көлемді ақпаратты қайта өңдеу қажеттілігімен назар аулару мен сипатталады. Еңбектің дәл бұл уақытында гипокинезия –– сипаттамасы жүру белсенділігінің төмендеуі,эмоционалды күштің жоғарылауы.

14. Еңбек ауырлығын жіктеу.

Еңбек ауырлығын жіктеу (классификация)

Еңбек ауырлығы (жүрек қан тамырлары және тыныс алу т.б) тірек қимыл жүйесі мен функционалдық жүйеге кедергі келтіретін және жұмыс істеу қызметін және еңбек үрдісін сипаттайды.

I категория –– жеңіл физикалық жұмыстар  энегия шығыны 139 вт жұмысты құрайтын отырып және азғана физикалық күшті керек ететін жұмыстар. отырып, тұрып немесе жүрумен және кейбір физикалық ауырлықтармен байланысты өтетін жұмыстардың энергия шығыны 140 –– 173 Вт құрайды.

II категория –– орташа ауырлық физикалық жұмыстар.

–– үнемі жүру майда (1кг –– ға дейін) заттарды көшіру және бірқалыпты физикалық күш жұмсалатын жұмыстардың энергия шығыны 175- 232 Вт. –– жүру, ауыр (10 кг –– ға ) заттарды көтеру және орындарын ауыстыру және бірқалыпты физикалық күштермен байланысқан жұмыстардың энергия шығыны 233 – 290 Вт –– ны құрайды.

3 категория –– ауыр физикалық жұмыстар.

Энергия шығыны 290 Вт –– тан жоғары –– үнемі қимылдау, ауыр (10 кг ––дан жоғары) заттардың орнын ауыстыру, үлкен физикалық күшті қажет ететін жұмыстар.

15. Шаршау. Қажу. Еңбек психологиясы өндірістік психологиялық жағдай.

Шаршау––бұл шаршау сезімін сүйемелдеуші жұмыс қабілеттілігінің төмендеуі, сандық және сапалық көрсеткіштердің демалыстан кейін тоқтатылуын жағдайдың нашарлануын білдіреді.Ауыр жұмыс кезінде шаршағыштық жылдам тыныс және жүрек жылдамдығына артериялдық қан қысымының жоғарылауына, энергетикалық шығынның өсуіне әкеледі. Ақыл–ой әрекеті кезінде рефлекторлық реакцияның тежелуі, қозғалыс нақтылығының ұлғаюы наза мен жаттың нашарлауы қалыпты бақыланады. Субъективтік адам бұл жұмыстың арықарата жалғасуына мүмкіндігі болмағандықтан, қаламау сезімінен шаршағыштық сезімін қабылдайтын жағдай.Алғашқы кезеңдегі шаршауды әлсіз шаршағыштық еңбек өнімділігіне әсер етпейді. Екінші кезеңде – еңбек өнімділігінің төмендеуі байқалады (төмендеу тек сапасына қарай қатысты). Үшінші кезең –– шаршағышты қатты уайымдау кезеңі қатты қажу формасы өтеді.

Еңбек психологиясы

Негізгі апаттық жарақаттарда (60-90% жағдайда) Инженерлік конструкторлық ақау емес ұйымдасқан психологиялық себептер: төменгі дәреже кәсіби дайындық тәрбиенің жеткіліксіздігі қауіпті түрлер аса қауіпті жарақат алатын жұмысқа адамдардың жіберілуі.Назар аудару бұл –– белгілі затқа псизикалық тұрғыдан назарын салу. Еңбек үрдісі тұрақты назарда бомайды, ағымдағы еңбек үрдісімен байланысты өзгеріп отырады. Көпшілік кәсіби назар ол –– белсенділік, ауысу, қарқынды тұрады. Жан толғанысы бұл –– адамның сыртқы құбылыстарының қажеттіліктерінен туындайтын көрініс эмоциялар арасында өндіріс тән, сондай– ақ атап айтсақ жағымсыз эмоциялар шамасы және шатасу болып табылады, шиеленісу үлкен жауапкершілікті жұмысты шамадан тыс тығыздық сигналы біркелкі және ритімнің жоқтығының нәтижесі мүмкін, төтенше жағдайлар жол бұзғаны көрінеді. Есте сақтау қабілеті –– бұрын болған уақиғаларды сақтап қалу және қажет кезінде соны пайдалану қабілеті.Есте сақтау үрдісінің құрмалас элементтері –– есте сақтау, сақтау, қабылдау. Есте сақтау түрінің негізгі екі түрі бар –– қысқа мерзімді және ұзақ уақыт есте сақтау.

Өндірістік психикалық жағдайы

Өндірістік психикалық жағдайының жіктелуі:

1. Салыстырмалы тұрақты және уақыт бойынша ұзақ жағдайы. Нақты еңбекте және өндірісте адамдардың қарым қатынасын анықтайды. Бұл жағдайлар (оған деген қанағатануы, қанағаттанбаушылығы, қызығушылығы және бейжайлығы т.б ) ұжымның жалпы психологиялық көңіл –– күйін көрсетеді.

2. Уақытша, ситуатиялық, өтпелі жағдайлар. Өндірістік үрдісте түрлі қателіктер немесе қызметкерлердің қарым –– қатынасы әсерлерінен туындайды.

3. Жұмыс барысында жиі кездесетін әрекет жағдайы (жұмысқа дайындығының төмендеуі, жоғары жұмыс өнімділігі, қажу және т.б).

Қызметкерлердің психо –– физиологиялық фукция жағдайын бағалау үшін, бұлшық ет күші мен төзімділік, ақпарат қабылдау жылдамдығы және өңдеу уақыты мен көру стимулына әрекет ету уақытын өлшеуге бағытталған. Зертелген фукцияның көрсеткішінің өзгеруі мына мән бойынша анықталады:

мұнда –– жалпы көрсеткіш

а –– жұмысқа дейінгі мәліметтермен салыстырғанда ешқандай өзгермеген жағдайлар саны.

В –– көрсеткіштерді көрсететін жағдайлар саны.

V –– көрсеткішті төмендететін жағдайлар саны.

оң мәні 1,0 –мен минус 1,0 аралығында өзгеруі мүмкін. Минус белгісі берілген көрсеткіштің фукционалдық жағдайының нашарлығының көрінісі.Интегралды көрсеткішті анықтау үшін келесі формула пайдаланылады