1. Кездейсоқтық пен қажеттілік: кезд.Қ қажеттіліктен туындайды ал алғ.Ы қажет.К Құдай

Кеңістік және уақыт. Табиғи және әлеуметтік процестердегі кеңістік пен уақыттың арақатынасы. Уақыт д-з заттар мен құбылыс -ң ө-р сүру-ң ұзындығын, олардың әр түрлі жағдайының ауысуын білдіреді. Платон-ң сөзімен “Мәңгіліктің қозғалу бейнесі” У-ң 3 өлшемі бар:қазіргі,кешегі және болашақ. У. ұдайы алға ұмтылады ешкім оның обьективті бағытын өзгерте алмайды. Адам у-ң есебін жүргізбей өмір сүре алмайды.Кеңістік-заттар,құбылыс-ң 1-1імен қатар орналасу,өзара әрекеттесу ретін білдіретін ф-қ ұғым. Дүниедегі заттардың барлығы да, К-е орналасқан.К. объективті, өйт-і ол м-яның ажырамас қасиеті.

Классикалык неміс ф.ясы Классикалык неміс ф,ялық ой пікірдін дамуындағы ең жогары саты болып саналады. Идеалистік тұрғыдан болса да диалектикалық әдісті, диалектикалық логиканы, даму процесінің заңдылықтары жайындағы ілімді жасау классикалық неміс ф.ң қолы жеткен ең тамаша жетістігі болып таб.ды. Оның бұл жетістіктеріне негіз болған тарихи жағдайлар қандай еді? ХVІІІ Ғ.р аяғы мен ХІХғ. Басындағы Германия экномикалық ж.е саяси артта қалушылықты жоя отырып буржуазиялық революцияға жақындап келе жатты. Бұған дейін германиясаяси ж.е экономикалық жағынан бытыраңқы, жартылай феодалдық ел болды. Ұлттық буржуазия экономикалық жағынан әлсіз саяси дербестігі жоқ болғандықтан, өкіметр билігі үшін ашық күреске шыға алмады, ол революциядан қорықты, сонд.феодалдар мен ымыра табуға тырысты. Неміс буржуазиясының мұндай жағдайы оның идеологиялық көзқарасына да әсер етті.Сол себепті олардың ф.қ жүйелері практикалық әлеуметтік мәселерді шешумен шұғылданған жоқ, керісінше, әдетте абстрактілі ф.қ мәселерді қарастырумен шектелді.

Конфуцийдің әлеуметтік-этикалық теориясы. Конфуций ф.этикалық мәселелерге негізделген. К.ф. дүниені жаратушы көк аспан, сондықтан адамдардың міндеті дүниенің заңдылықтарын бұзбай бағыну.К.ілімінің негізгі проблемалары ескі ғұрып әдеттерді сақтау, патриархалды рулық, қоғамды қайтару, жастың үлкенді тындауы т.б.К.кітаптары Шудзин, Идзин, Жидзин,Луньюй.К.ілімінше ең жоғарғы жаратушы күш аспан.Ол жерде әділеттік болуын қадағалайды.К. өзінің ілімін аспан ден.баба рухын зерттеуге арнамайды.Өмірдің не екенін білмей жатып, өлімнің, рухтың не екенін қайдын білеміз,дегені осыған айғақ Конфуцийдің саяси-этикалық маңызды ұғымы – адамшылық, адамның әділ, ақжүрек болуы (жэнь). Ұлдың кішіпейіл болуын, ата-ананы, жалпы үлкен кісілерді сыйлап жүруін анықтайтын “сяо” тұжырымдамасы да осы қатарда. Бұл екі ұғым жасы үлкен мен орны жоғары адамдарға сый-құрмет көрсетіп отыруға, ел басына адалдыққа, т.с.с-ларға негізделген этик. және әлеуметтік қатынастар жиынтығын білдіреді. Ол “текті ерлерді” (цзюнь цзы) шешімді түрде “ұсақ пенделерге” (сяо жэнь) қарсы қойып отырған. Алғашқысы кейінгісін басқарып отыруға, оларға үлгі болуға тиіс деген.

Қазақтардың ертетүрік және ортағасырлқ мәдениеттегі философиялық идеялары. (М.Қашғари, Әл-Фараби, Ж.Баласағұн, Қорқыт-Ата, Асан-Қайғы және т.б.)..Қазақ ф-сы ауыз әдебиетте, мақал-мәтелдерде, тұрмыс дәстүрлерінде, әдет-ғұрыптарда қалыптасқан. Қ-қ халқ-ң ой-у мәдени-ң шығу тегі көне түркі заманынан басталады. Түркі халық-ң ф-сы 9-14 ғ-а дейін о-ң көрнекті өкілдері-Анархарис, Қорқыт, Әл-Фараби. Қ-қ халқ-ң ежелгі дүние танымы тәңірлік дін сипатында болды. Сондай-ақ, шамандық дүниетаным да маңызды орын алады..Қазақ халқы сөз қадірін бағалаған. Ф-я тарих-а Шығыс перипатетизмінің көрнекті болған, өз-ң шығарм-да батыс,шығыс дүниетанымдық жүйелерін ерекше үйлесіммен, тапқырлықпен қабыстыра отырып, өзіндік келбеті бар ф-қ жүйені жасаған Әл-Фараби қазақ ф-ң нег-і бастауының 1і болып есептелінеді. Қазақ халқының рухани мұрасы да саяси ой-пікірлерге бай.Әл-Фарабидің айтуынша адам бақытты болуға лайықты, сондықтан сол ол бақытын табуға тиіс. Оған ол тынымсыз еңбек арқылы ғана жетуге болады дейді. Қазіргі заманғы батысеуропалық философиядағы негізгі бағыттар. (қысқаша сипаттама). Батысеуропа жаңа дәуір ф-ы гносеологиялық бағытта болды(гносео- таным)Бұ-н таным Бибилия цитаталарына нег-ген еді.Ал қазір тәжірибеге сүйенген ф-я келді. Эмпиризмге нег-ген ғылыми таным-ж. д. ф-ың нег-і болды. Э.д-з барлық білім тәжірибиеге сүйенеді және тәжірибе арқылы алынады дейтін таным теориясындағы бағыт Ж.д.бұл кезең-і жаратылыстанудың калыптасуы жеке, изоляциядағы фактілерді зерттеу тенденциясымен ғана байланысты болмады, тұтастықты, белгілі бір жүйелерді зерттеумен де байланысты болды.

Қазіргі кезеңдегі Қазакстанның саясаты. «Ғасырлар тоғысында». «Қазақстан – 2030» .Қоғамда саяси қатынастар экономикалық қатынастардың, ең алдымен өндіріс құралдарына деген меншіктік қатынастардың дамуы негізінде туады және өзггереді. Саяси идеялар – белгілі бір таптардың материалдық экономикалық мүдделерін бейнелееейтін қоғамдық сананың формасы. Саяси идеялар жиынтығы саяси идеология деп аталады. Саяси идеологияның ерекшелігі сол, ол күресуші таптардың негізгі, түпкі мүддесі – экономикалық мүддесін бейнелей отырып, олардың бір–бірімен қатынасын, мемлекеттік өкіметке деген көзқарасын, сол қоғамның сол даму сатысындағы әлеуметтік–саяси құрылысын, басқа қоғамдар мен мемлекеттерге деген көзқарасын т.б. көрсетеді.

Қайта өрлеу дәуірінің мәдени-идеялық сипаты.15 ғ.ң аяғында өндірістің, сауданың, әскери құралдың жедел қарқынмен өсуі техниканың, табиғаттану ғылылдарының, матем.ң, мех.ң дамуына себепші болды. Ал, қоғамдық өмірде қалыптасқан бұл жайлар схоластикалық ой пікірден тазарып, таза табиғаттану ғылымдары тұрғысынан әлемдік процестерді ж.е адам табиғатын түсініп білуге жол ашты. Адам.ң өмірі мен іс әрекеттері тікелей бағынышты табиғат заңд.н танып білуде барлық ғалымдарға тән универсалдық тәсілдің маңызы зор деп есептелініп, сондай әмбебаптық тәсіл ретінде көбінесе логикалық ойға ж.е тәж.ге сүйенген матем.қ, кеінірек механикалық тәсіл ұсынылды.

Қайта өрлеу дәуірінің философиясы, гуманизм және адамның тұлғалық проблемасы. Қайта өрлеу кезеңі ф.ң гуманистік сарында болуында католиктік шіркеудің рухани қыспағынан құтылуға ұмтылған адам.ң еркіндік, бостандық тур.идеялары ықпал жасады. Жалпы алғ.да қайта өрлеу ф.сы нег.үш бағытта дамыды. 1) (Кузанский, Пикоделла, Мирандолла, Леонардо да Винчи) адам.ң еркін, бостандығын өздерінің ф.қ ілімдерінің нег.өзегі етіп қабылдап рухани өмірде, мәд.те гуманизм дег.бағытты дүниеге әкелсе,2) (Макиавелли, Томас Мор, Томазо Компанелла) адам бостандығын жүзеге асыруға кедергі болып отырған қоғамдық құрылысты сынап, утопиялық социалистік идеяға бой ұрса, 3) (Коперник, Бруно, Галилей) табиғаттану ғылымдарының жетістіктеріне сүйене отырып, христиан дінінің әлемдік п.б. ж.е оның құрылысы тур.іліміне сәйкес келмейтін, табиғат құб.н өз заңдылықтарына сүйеніп түсіндіруге болатын көзқарастың дамуына үлкен әсер еткен революциялық жаңалықтар ашты. Қайта өрлеу дәу.ң ф.қ нег. ерекшеліктері. 1)Антропоцентризм ж.е гуманизм адамның өзіндік құндылығын дәлелдеу арқ.адам мәселесін алғ.қатарға қою.2)Шіркеу идеологиясына қарсы пікірдің қалыптасуы (діңді теріске шығару емес өздерің құдай мен адам арасындағы байл.ретінде санаған шіркеу қызмет.не қарсы шығу) 3)Кез келген нәрсенің формасынан гөрі оның құрылымынабаса назар аудару.4) Әлемнің шексіздігі тур.анатомиялық жаңалық.ң ашылуымен бірге қоршаған ортаны ғылыми материалистік тұрғыда (жердің шар тәріздес екендігі оның күнді айнала қозғалатындығы жөніндегі жаңалықтарды) түсіну.5)Тұлғаның алғ.қатарға қойылуы6)Әлеум.теңдік идеясының кеңтарлып белең алуы

Қоғам - объективті реалдылықтың жүйесі, адам болмысының әлеуметтік тәсілі. Қоғам, адам ж/е қоғамдық қатынастар туралы ой пікірлер, идеялар мен ұғымдар алғашқы қауымдық қоғам дәуірінде –ақ қалыптаса бастаған. Адамдардың алдында қоғам деген не, ол қалай пайда болды, қалай дамиды, даму көздері мен қорғаушы күштері неде, қоғамдық құбылыстар мен процестердің байланысы қандай, өзара әсер, себеп қарым қатынастар заңдылықтар бар ма, т.б. көптеген сұрақтар, ой пікірлер мен идеялар туады. Ал мұндай ой пікірлер мен идеялар адамдардың қоғамға бірігуіне ж/е осының негізінде өздерінің тіршілігін сақтау, күн көру одан әрі даму қажеттілігіне о лардың тікелей практикалық өміріне байл. П. Б-н. Адамзат қоғамы- табиғаттың ерекше бөлігі, ол табиғаттың ұзақ уақыт эволюциялық даму нәт-е п.б/ды. Адамзат қоғамы – әлемдегі барлық тірі жүйенің ең жоғарғы, ерекше сапалы даму дәрежесінің нәт-і. Қоғам д/з – адамдардың алуан түрлі саналы іс-қимылы мен қызметінің негізінде қалыптасқан тарихи қауымдастығы. Адам қоғамда өмір сүріп, әрекет етеді, ол қоғамның ажырамас бір бөлігі ж/е оған тәуелді. Сондай-ақ қоғам да адамдардан құралады. Адамдарсыз қоғам болмайды. Оны кезінде Арестотель де айтқан

Қоғам заңдары бадырыйып көрініп тұрмайды, оларды тікелей байқау , көру, бақылау арқ. Қабылдау өте қиын. Сол себепті қоғам заң-н терең танып білу арқ. Пайдалану оңай емес, ол көп күш жқмсап, зерттеуді керек етеді. Олар абстракілі ойлау арқ. белгілі болады.