II тарау
БЕТ-ЖАҚСҮЙЕК АЙМАҒЫ МЕН МОЙЫННЫҢ ҚАБЫНУ АУРУЛАРЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕЛЕНУІ
II.1. Бет-жақсүйек аймағы қабы-
ну ауруларының жалпы жіктелуі
І. Периодонтит (жедел, созылмалы).
а. жедел периодонтит (сірлі, іріңді);
ә. созылмалы периодонтит (фиброз-
ды, гранулёматозды, гранулденун-
ші);
б. созылмалы периодонтиттің
өршуі;
ІІ. Жедел периостит (сірлі, іріңді);
ІІІ. Остеомелит (жедел, созылмалы,
созылмалы остеомиелиттің өршуі);
ІV. Целлюлит;
V. Абсцесс;
VІ.Флегмона;
VІІ.Лимфаденит (жедел,созылмалы)
VІІI. Созылмалы лимфадениттің
Өршуі;
ІХ. Аденофлегмона.
II.2. Анатомиялық және топогра- фиялық ерекшеліктеріне, патомор- фологиялық өзгерістері мен ағымы- на байланысты бет-жақсүйек айма- ғы іріңді қабыну ауруларының жік- телуі
а. Бет-жақсүйек аймағының жо-ғарғы бөлімінің абсцестері мен фле-гмоналары.
1. Беткей шел кеңістіктерінің (ұрт, көзұяасты және бетсүйек аймақта-ры, қатты таңдай) абсцестері мен флегмоналары;
2. Терең шел кеңістіктерінің (қа- наттаңдай және самайасты шұңқ- ырлары, көзұя, самай және құлақ ма- ңышайнау аймақтары) абсцестері мен флегмоналары.
ә. Бет-жақсүйек аймағының тө-менгі бөлімінің абсцестері мен флег- моналары.
1. Беткей шел кеңістіктерінің (мен- шікті шайнау бұлшықетасты,
төменгі жақсүйекасты, иекасты, тө- менгі жақсүйекарты) абсцестері мен флегмоналары.
2. Терең шел кеңістіктерінің (жұт- қыншақмаңы және қанат-жақсүйек кеңістіктері, ауыз қуысының түбі мен тіл түбірінің) абсцестері мен фле-гмоналары.
б. Іріңді қабыну процестерінің па- томорфологиялық түрлеріне байланы-сты жіктелуі:
1. Экссудативті (жалқықты);
2. Деструктивті
в. Ағзаның қорғаныс күштерінің және орталық жүйке жүйесінің жағ- дайына байланысты қабыну проце- стерінің ағымы
1. Нормергиялық;
2. Гипоергиялық;
3. Гиперергиялық;
Бастың және мойынның абсцестері мен флегмоналарының жіктелуі негі- зінен іріңді инфекциялық процестің анатомиялық шел кеңістіктерінде шо- ғырлануына негізделіп құрастырылғ- ан. Айталық, бастың ми бөлімі төбес- інің орта шамасында маңдай-шеке-шүйде аймағы (regio frontоparietоoc-cipitalis), ал жандарында самай айма- ғы (regio temporalis) орналасуын мыс- ал ретінде келтіруге болады.
Мойында тіласты сүйек үстінің (re- gion suprahyoidea) және тіласты сү- йек астының (region infrahyoidea) ай- мақтары жатады. Мұндағы абсцестер мен флегмоналар мойынның тіласты сүйек үстінің немесе тіласты сүйек ас-тының алдыңғы немесе бүйір бөлімд-ерінде өтулері мүмкін. Мойынның тіл-асты сүйек үстін ауыз қуысының түбі құрайды. Сондай-ақ, трапеция тәрізді бұлшықеттің (m. trapezius) орны мой- ынның артқы аймағы ретінде қарас- тырылады.
Бастың және мойынның жеке бөлі- мдерінің анатомиялық аймақтарында немесе кеңістіктерінің шел тіндерін- де (1 сурет) жайылмалы (флегмона) немесе шектелген (абсцесс) іріңді қаб-ыну аурулары өтуі мүмкін.
Инфекциялық процестің клиникасы, диагностикасы, ағымының болжамы мен хирургиялық емінің түрі, іріңді процестің шоғырлану орны мен те- реңдігіне байланысты. Сол себептен, бастың бет бөлімінің бүйір жақтары беткей және терең аймақтарға бөлі- неді. Беттің алдынғы (ортанғы) бөлі- мінде бет сүйек қаңқасы мен сүйекқа-
бының сыртында (алдында) беткей ан- атомиялық аймақтары мен құрылым- дары жатады (қабақ, мұрын, еріндер, иек аймағы). Беттің терең бөлімдер- інде жақсүйектері, көзұялары,ауыз бен мұрын қуыстары және т.б. анатоми- ялық құрылымдар жатады.
1 сурет. Беттің және мойынның анатомиялық және топографиялық аймақ-ары. 1 - самай аймағы, regio temporalis; 2 – маңдай төбе-шүйде аймағы ; 3 - көзұя аймағы, regio orbitalis; 4 - мұрын аймағы; 5 - бетсүйек аймағы, regio zуgomatica; 6 - көзұяасты аймағы, region infr-orbitalis; 7 – ауыздың айналасы; 8 – ұрт айма-ғы, regio buccalis; 9 - құлақмаңы-шайнау ай-мағы; 10 - иек аймағы, regio mentalis; 11 – тө-менгі жақсүйекасты аймағы, regio sub-ma-ndibularis; 12 – иекасты аймағы, regio sub-mentalis; 13 - ұйқы үшбұрышы; 14 - төс-бұғана емізік бұлшықет аймағы, regio m.sterno-cleidomastoideus; 15 – жауырын-кеңірдек үш-бұрышы, trigonum omotracheale
Төменгі жақсүйек бұтағының сырт-қы (латеральды) жағында беттің бүйір бөлімінің беткей, ал ішкі жағында тер-ең аймақтарының анатомиялық құрыл-ымдары мен кеңістіктері жатады (2 сурет).
Осы айтылғандарға негізделіп құр-астырылған бастың және мойынның абсцестері мен флегмоналарының ана- томиялық жіктелуі (1 кесте) көрсетілг- ен.
2 сурет. Бастың бүйір аймақтарының абсцестер мен флегмоналары: А - беткей аймағы: 1 - regio parotidеa; 2 – меншікті шайнау бұлшықетасты кеңістігі, spatum sub-masseterica. Ә - терең аймағы: 3 – сама-йасты шұнқыры, fossa infratemporalis; 4 – қанат-жақсүйек кеңістігі, spatum pter- igom-andibulare; 5 – жұтқыншақмаңы кеңі- стігі, spatum parafaringeum.
Бастың және мойынның абсцестері мен флегмоналарының жіктелуі
(М.М. Соловьев, Большаков, 2001)
1 кесте
Б А С