XIV .4. Сепсис

Сепсис вирулентті микробтардың және олардың улы өнімдері үнемі қан арнасына енуінен дамитын, өмірге аса қуіпті жалпы инфекциялық ауру. Сеп-систің дамуына патогенді микробта-рдың тек қан арнасына енуі ғана себеп болып қоймай, сондай-ақ ағзаның реа-ктивтілік жағдайы да ықпалын тигізе-ді.

Медицинаның әр саласындағы ма-мандар арасында осы күннің өзінде сепсистің атауы жөнінде бірауызды пікір болмауы, мәселенің әліде болса толық шешімі табылмай келуін бай-қатады. Сепсисте инфекциялық проц-естің дамуына себеп болатын бірінші-лік іріңді ошақтың маңыздылығы жо-йылып, ағзаның жалпы патолгиялық бұзылыстарының үстемділігі арта түс-еді. Нақтылап айтқанда, сепсис жайы-лмалы (генерализацияланған), арнайы ем жүргізілмейінше, өздігінен жазыл-майтын, жалпы инфекция (В. Бого-ришвили, 1998). Кейбір зерттеушілер сепсисті асқыну деп есептесе, енді бірі жеке дерт ретінде қарастырады.

IV ғасырда Аристотель алғашқы рет «сепсис» атауын қолданысқа енг-ізгені мәлім. Оны тіндердің шірігенн-ен кейінгі өнімдерімен ағзаның ул-ануы деп түсіндірген. Осы күнге дейін сепсистің даму механизмі толық зер-ттеліп болмағанға ұқсайды.

Ссистің (грек сөзі, бізше – «шіру») баламасы қанның залалдануы. Сепсис үдемелі ағымда өтетін, ағзаның қорғ-аныс күшін (иммунитетін) күрт төм-ендетіп, антибиотикті емі уақытылы жүргізілмесе, көптеген мүшелерді зақ-ымдап, ақыры науқастың өміріне қау-іп төндіретін жалпы инфекция.

Диагностикалық және емі тұрғы-сынан қарастырғанда, с е п с и с - ағзаның спецификалық қоздырғыш-тар енуіне, олардың өнімдері қан арн-асымен таралуына қайтаратын ағза-ның жеткіліксіз немесе бұрмалы жал-пы биологиялық реакциясы. Сонды-қтан жалпы инфекциялық аурудың әр кезеңінің ұзақтығына байланысты ағз-аның инфекциямен күресу қабілеті ке-йде күрт сарқылуы мүмкін.

Жалпы инфекциялық ауруына тығ-ыз байланысы бар, сөйте тұра әліде болса жауабы табылмай жүрген сауа-лдың бірі іріңді резорбтивті қалт-ырау атауының дұрысбұрыстығы және оның сепсиспен байланысытығы. М.-И.Кузин және т. б., (1979) іріңді рез-орбтивті қалтырауды сепсистің баст-апқы кезеңі ретінде қарас-тырып, оны «сепсистің алды» деген атауымен белгілейді. Теориялық тұрғыдан сепс-истің және іріңді резорбтивті қалтыр-аудың ажыратпалы диагнозын жүргі-згенде, бұрыннан қалыптасып келген ұғым (оларды жеке дерт ретінде қара-стыру) орынды ма деген ой туады. Сөйте тұра, жалпы инфекциялық аур-уына қатысты олардың, әсіресе баст-апқы кезеңдегі айырмашылықтары бо-йынша, бұл әлі де болса түбегейлі ше-шімін таппаған мәселеге ұқсайды. Ос-ыған орай, дәрігерлер іріңді резор-бтивті қалтырауды сепсистің белгілі бір кезеңі деп есептеп, әсіресе ауқы-мды инфекциялық процесінде аса жа-уапкершілікпен қараулары тиіс.

Патогенезі жағынан қарастырған-да, екеуін біріктіретін көптеген ортақ белгілері болуын мына үш фактордың өзара тығыз байланысынан байқауға болады:

• дамуының себебі ортақ – инфекци-ялық қоздырғыш екендігі;

• біріншілік инфекция ошағының даму қарқыны;

• ағзаның реактивтілік жағдай;

Осы ретте ағзаның реактивтілігіне баға беретіндей мүмкіндік табылма-йынша, сепсисті іріңді-резорбтивті қа лтыраудан ажырату әлі де қиындық тудыратыны күман тудырмайтын сия-қты. Осыған байланысты, сепсисті жә-не іріңдірезорбтивті қалтырауды жал-пы іріңді инфекциялық процестің кез-еңдері ретінде қарастыру, тәжірибел-ік тұрғыдан дұрыс та болуы мүмкін.

Кәзіргі кезеңгі түсінік бойынша, се-псис ағзаның әркелкі генезді инфекц-ияға (бактериялды, вирусты, саңырау-құлақты) жүйелі реакциясы деп қар-астырылады.

Шет ел ғалымдары сепсисті және іріңді резорбтивті қалтырауды жалпы іріңді инфекция процесінің кезеңдері ретінде қарастырып, жүйелі қабыну реакция синдромы деген атауымен бе-лгілеп, әрқайысын айқындайтын бас-ты белгілерін береді.