XIV .2. Кеуекті қойнаудың (sinus cavernosus) тромбозы

Жалпы бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну аурулары арасында бас- сүйек қаңқасы ішінің асқынулары 0,43 % құрайды.

Топографиялық анатомиясы. Бассүйегі ішінің түбінде жатқан түркі ершігінің екі бүйір жағындағы күре тамырын ішкі көктамыр өрімдері орап өтеді. Олар өзара ұштастық құрып, кеуекті қойнауын – sinus cavernosus құрайды. Сонымен қоса, ол қарсы жағ- ында жатқан қойнаумен fossa hypoph- isalis-тің алдынан және артынан өтет- ін екі көлденең ұштасуларымен (анас- тамоздармен) sinus intercavernisi бай- ланыс құрады.Осындай анатомиялық байланыстың нәтижесінде түркі ерші- гі (sella turcica ) айналасында айнал- малы «Ридлея қойнауы» деп аталатын көктамыр шең бері қалыптасады.

Жоғарғы көзұя саңылауы арқылы кеуекті қойнау v. ophalmica superior, ал alle minoris жиегі тұсында - sinus sphenoparictalis-тің төменгі бөлімімен байланысып жатады.

Кеуекті қойнаудан қан самай сү-йегі пирамидасының жоғарғы және тө-менгі жиіктерінде жатқан екі қойнауға (sinus petrosi suprrior et inte- rior) құйылады. Екі төменгі тасты қойна- улары шүйде сүйегінің (os occi- pitalis) негізгі бөлігіндегі мидың қатты қаб-ықшасында орналасып, бір-бірімен көктамырлық өзектер арқылы байлан- ысады. Plexus basilaris-тің қалыпта-суына омыртқа ішінің көктамыр өрі-мдері қатысады және қан бассүйек қуысынан сыртқа шығады. Кеуекті қо-йнаудан ішкі ұйқы артерия және ола-рдың симпатикалық нерв өрімдері, бассүйек нервтері (III - n. oculomato- rius, VI - n. abducens және V - n. trige- minus жоғарғы тармағы) өтеді. Қойна- удың үстіңгі-алдыңғы жағынан n. op- ticus, артқы жағынан – n. trigeminus үшінші бұтағы өтеді.

Этиологиясы және патогенезі. Қан ұйғы (тромбтың) түзілуінің негізгі себептері – қантамырының физиолог- иялық қасиеттері бұзылуы. Нейроген- ді және эндокринді бұзылыстардан қа- нтамыр қабырғалары физикалық, хи- миялық және биологиялық агенттері- мен, солардың ішінде аллергендерм- ен және аутоаллергендермен жарақат- тануы, қанның коагуляциялық қасие- тін арттырып, антикоагулянттық қаси- етін тежейді. Бас миы қойнаулары тр- омбозының патогенезінде инфекциял- ық процестері басты орын алады.

Кеуекті қойнаудың тромбозы негіз- інен бет-жақсүйек аймағы қабыну аур- уларының асқынуларынан дамиды.Ке- йде кеуекті қойнаудың тромбозы ірі- ңді отиттен, мастоидиттен, мұрын жә- не гаймор қойнауының қабыну аурул- арынан, бет-жақсүйек аймағының, ба- дамшаның жедел іріңді қабыну ауру- ларынан дамуы мүмкін.

Бет көктамырының тромбофлебит-імен ауырған науқасқа дереу дәрігер- лік көмек көрсетілмесе, инфекциялық процесс лезде бас миының көктам ыр қойнауларына, ең алдымен кеуекті қо-йнауға өтеді. Бет көктамырының тро-мбофлебитінде инфекцияның кеңінен тарауының (генерализациялануы) жә-не қысқа мерзім аралығында көзұяс- ына, қанат көктамыр өріміне және ке-уекті қойнауға орын тебуінің басты себебібеттегі іріңдіктердің (сызда- уық, шиқан) жарақаттануы, әсіресе на- уқастардың өздері білместіктен бетте- гі сыздауықты, шиқанды сығулары. Осы ндай қауіпті қателіктерді негі- зінен жас қыз-келіншектер жиі жасай- тындары белгілі. Кейде инфекцияның генерализациялануына беттегі сызда- уыққа немесе шиқанға хиругиялық емі ерте немесе дұрыс жүргізілмеуі де се- беп болуы мүмкін.

Клиникасы. Инфекциялық проц-есс біріншілік қабыну ошағынан тез тарайды. Бірнеше сағат аралығында жұмсақ тіндердің инфильтрациялануы және ісіну белгілері қабаққа жетеді. Кейін хемоз, птоз, экзофтальм белгіле- рі пайда болады. Экзофтальм белгісі қысқа мерзім аралығында көздің ек- інші жағына ауысып, көз алмасының қозғалысын шектейді. Кеуекті қойнау тромбозының негізгі клиникалық бел- гілері: экзофтальм, қабақтың көктамы- рлары кернеуі, жұмсақ тіндердің дом- бығуы, маңдайдың және мұрын түбі- нің тіндері ісінуі, көзалма көктамыр- ларының кеңеюі, үш тармақты жүйк- енің I тармағы мен жүйкеленетін айм- ақтарының тіндерінде ауырсыну сезімі пайда болуы және гиперстезиясы, хе- моз, офтальмоплегия көз алмасын қоз-ғалтатын жүйкелердің (III, IV,VI ) параличі немесе парезі; науқаста әлс-іздік пайда болып, сандырақтауы, ке-йде коматозды жағдайға енуі.

Кеуекті қойнаудың тромбозында ағзаның жалпы уыттану белгілері айқ- ын байқалады: дене қызуының көтері- луі (фебрильді) – 38 - 39^◦С, қалтырау, жабысқақ салқын тер шығуы, ЭТЖ өсуі (60 мм/сағ), лейкоцитоз, бауырд- ың өлшемі ұлғаюы. Ликвордың қысы- мы 300 мм. с.б. дейін көтеріледі (к.ж. 80 - 200 мм. су.б.), құрамында ақу- ыздың саны көбе йеді (0,3 гр/л жоға- ры), плеоцитоз жасушаларының саны 1 мл 10 жоғары.

Емі

1. Жоғары мөлшерде антибиотик-тер көктамырға немесе артерияға енгі- зіледі;

2. Фибринолизин 2000 Б және гепарин 5000 Б тәулігіне 3 - 4 сағат сайын енгізіледі;

3. Гепарин 5000 Б көктамырға тәу- лігіне 4 рет енгізіледі (қанның ұю уақ- ыты және протромбин индексі еск- еріледі );

4. Ағзаның уыттануына қарсы (де- зинтоксикациялық) ем;

5. Дәрумендер В₁ - 5% - 2,0; В₆ - 5% -2,0; В₁₂ -500 мг;С-5 %-10,0 тағ- айындалады;

6. Лазекс 2,0; димедрол 1% - 2,0; анальгин 50% - 2,0; эуфиллин 2.4 % - 10,0.