Белсенді дәрі-дәрмектермен емдеу

Ағзаның инфекцияға тұрақтылығын жоғарылату мақсатымен арнайы жоға-ры калориялы тағамдар, фармакоия-лық дәрі-дәрмектер, емдік шынықты-ру және физика-фармакологиялық ем шаралары кеңінен қолданылад. Осын-дай емдік шараларымен ағзаның қорғ-аныс күшін жоғарылату, бет-жақсүй-ек аймағының қабыну ауруларымен ауруханада ұзақ жатқан науқастарға өте қажет. Ағзаның реактивтілігін жо-ғарлатуға тағайындалған дәрі-дәрмек-тер дерттің бой алуына жол бермей, науқастың тез айығуына септігін тигі-зеді.

Дәрумендер - ағзаның көптеген алм-асу процестеріне қатысатын, физиоло-гиялық белсенділігі жоғары заттар. Олар ағзаның резистенттілігін жоғар-ылатуға және реактивтілігін арттыруға қатысады. Дәрумендер (А,С және В тобы) ағзада антидене түзуге қатысып, фагоцитоз процесін арттыратын, пато-генді микробтардың улы өнімдерін бейтараптайтын қасиеттері бар. (Т.Н. Шилов,1974;Т.Ш.Шарманов,1977). Осы мақсаттпен клиникалық тәжіри-беде пиримидиндер мен пуринді пре- параттар (метацил, пентоксил) кеңінен қолданылады. Бұл препараттар ағзада ақуыздың және жасушалардың құрам-ындағы нуклейн қышқылдарының қа-лыпты жағдайда ыдырауынан кейінгі өнімдері қызметін (лейкопоэзді жед-елдету, жасушалардың дамуын рет-теу, қабыну процесіне қарсы тұруын атқарады). Пиримидиндер қабыну пр-оцесінің экссудативті кезеңін тежеп, пролиферативті кезеңін жеделдетеді, жараның жазылуына оңтайлы жағдай туғызады. Олар гранулоциттер мен антиденелердің түзілуіне, фагоцитоз-дың өсуіне, анаболиялық және реген-ерациялық процестерін реттеуге, ағза-ның инфекцияға тұрақтылығын жоғар-латуға қатысады, ретикулогистиоцит-тік жүйенің қабілетін арттырады (И.В. Русаков,1971).

Пиримидин түзілістерін пирогенал-мен немесе продигиозанмен бірге тағайындау, олардың бірлескен әсерін едәуір жоғарлатады. Метилурацил мен про-дигиозанның бірін-бірі толықты-ратын қасиеттері ескеріліп, оларды бірге тағайындау, ағзаның тез қалып-ына келу мүмкіндіктерін арттырады. Бет-жақсүйек аймақтарының қабыну ауруларында пиримидин түзілістерін (пентоксил 0,2 гр тәулігіне 3 рет, тама--тан кейін 7-10 тәулік) тағайындау, ағзаның бейспецификалық қорғаныс күшін және антибактериялық емнің тиімділігін арттырады.

Бет-жақсүйек аймағының қабыну ауруларында ағзаның реактивтілігін реттеуге адаптогендер тағайындала-ды (дибазол, женьшень, элеутерококк және т.б.) Дибазол спазмолитик ретін-де кеңінен қолданылатын препарат, сондай-ақ ол шеткері жүйке жүйесі зақымданғанда регенерациялық проц-есін реттейді, Оны 0,005 гр тәулігіне 2 - 3 рет тағайындайды.

ІХ.3.3. Ферменттік ем

Іріңді қабыну ауруларын емдеуде ферменттер жиі қолданылады. Солар-дың ішінде клиникалық тәжірибеде кеңінен қолданылатындар: трипсин, химотрипсин, химопсин, террилитин, гидролитин, папаин, рибонуклеаза, ди-зоксирибонуклеаза, дикиназа, лизоц им . Гиалуронидаза ферменттері арас-ында лидаза және ронидаза іріңді хир-ургияда жиі қолданылады. Іріңді қаб-ыну ауруларын емдеуде трипсиннің, химотрипсиннің, химопсиннің және басқа да протеолитиктік ферментт-ердің некролиттік, муколиттік және дегидротациялық қасиеттері аса тиімді әсер береді. Ферменттік препараттар-ды қолдану әдістері өте көп: жергілік-ті (жараны жуу, аппликациялау, инс-тиляциялау, аэрозоль ретінде), бұлшы-қетке енгізу (іріңді жараның жиектер-іне егу), қабыну ошағына, көктамырға және артерияға енгізу, ішкізу (перор-альды), электрофорез ретінде қолдану . Ферменттерді жергілікті ем ретінде қолданылуы, олардың протеолиттік (өліеттенген тіндерді ыдырату) қасие-тіне байланысты. Оларды қолданған-да іріңді жара өліеттенген тіндерден тез тазарып, грануляциялану кезеңі тездетіледі. Оны іріңді ошақты тіліп ашқаннан кейін қолданады. Ол үшін қабыну ошағы іріңнен тазартылып, сутегі тотығымен өңделеді, дәкемен кептіріледі. Содан соң 1 - 2,5% ферме-нттік ерітіндісі сіңірілген дәке белгілі бір уақытқа іріңді жарада қалдыра-лады. Әдетте, протеолиттік фермент-терді іріңді жараның жергілікті емі ретінде қолданғанда қабыну процесі-нің гидротациялық, кезеңі қысқарып, іріңді жара тез тазарады (қолданылу мерзімі 8 күннен аспауы тиіс).

Ферменттерді басқа препараттармен бірге қолданған жақсы нәтиже береді. Антибиотиктерді протеолиттік фер-менттермен бірге қолданғанда дәрі-дәрмектердің фармакокинетикасы ес-керілуі тиіс. Ферменттер антибиотик-тің іріңді ошаққа өтуін жеңілдетеді, көптеген микробтардың антибиотикке тұрақтылығын төмендетіп, бактерияға қарсы әсерін арттырады, қанда және қабыну ошағында антибиотиктердің концентрациясын өсіреді. Антибиотик тер арасында стрептомициннің ферм-енттермен үйлесімділігі, өте жоғары, себебі ол ферменттермен бейтарапта-нбайды. Ферменттердің кейбір дәрідә-рмектермен үйлесімділігі, олардың ір-іңді ошаққа өтуін жеңілдетуімен байл-анысты. Новокаин (0,25 – 0,5%) еріт-індісімен химопсинның және химот-репсинның қасиеттері жойылмайды.

Клиникалық тәжірибиеде лизоцим ұнтақ күйінде микробтарға қарсы кең-інен қолданылады. Оның антибакте-риялық қасиеті тетрациклинмен, эрит-ромицинмен, левомицетинмен, стреп-томицинмен, метициллинмен бірге қо-лданғанда едәуір арта түседі. Оны 150 мг–нан тәулігіне 2-3 рет7 күн бұлш-ықетке егеді, ал 0,5% ерітіндісін же- ргілікті ем ретіне қолдануға боалды. Лизоцимді антибиотиктермен бірге қолданған өте тиімді.

Ферменттерді мына жағдайларда қолдануға болмайды:

• жүрек-қан тамыр жүйесі қызмет-інің жетіспеушілігінде;

• инфекциялық гепатитте;

• бауырдың қызметі бұзылуында;

• панкреатитте;

• геморрагиялық диатезде;

• ішек-қарыннан және өкпеден қан кету қауіптілігі болуында; • қатерлі ісіктерде;

• аллергиялық реакцияларда.

ІХ.3.4. Иммундық ем

Бет-жақсүйек аймағының іріңді қа-быну ауруларының кешенді емі уақы-тымен жүргізілгеннің өзінде болмай-ды емес. С.С. Александрованың(1979), В.П.Зуевтің (1981), Л.М.Цеповтың (1981) және өз еліміздің ғалымдары зерттеулерінен анықтағандай (М.К. Супиев, 1990; А.Ғ.Құраш, 1989 В.П.Дырда, 1998; Б.С.Жаналина 1998 және т.б.) асқынулардың даму сеепб-тері ағзаның қорғаныс күші төме-ндеуімен, иммундық механизмінің бұ-зылуымен байланысты. Қабыну про-цестерін кешенді емдеуде ағзаның спецификалық реактивтілігін жоғар-ылату мақсатымен арнайы препара-ттар қолдану тиімді нәтиже беретіні мәлім. Солардың қатарына стафи-лококктық анотоксин жатады. Оны клиникалық тәжірибеге алғашқы рет Г.В.Выгодчиков (1936) енгізгені бел-гілі. Стафилакокктық анатоксиннің екі түрі шығарылады: нативті және тазар-тылған, яғни құнарлы сұйықтықта стафилакокктарды өсіріп-өндіру арқ-ылы адсорбциялау. Токсиндер мик-робтық жасушалардан босатылып, 0,4% ерітіндіде 37⁰С температурада 10 күн бейтарапталады. Осындай өң-деуден өткізгеннен кейін стафилак-окктың уы жойылса да, антигендік және иммундық қасиеттерін сақтайды Тазартылып, адсорбцияланған стафи-лакокктық анатоксині нативті анат-оксиннен дайындалады. Ол үшін оны тазартып, концентрациялайды, содан соң алюмин _{α -} тотығы гидратының гелінде сорбциялайды. Стафилакок-кты анатоксин ағзада антистафилол-изин, антилейкотоксин және антиге-мотоксин түзеді. Препаратты қайтадан енгізгенде науқастың қанында спец-ификалық антитоксин титрі өсіп, ағ-заның белсенді спецификалық имму-нитеті артады. Г.В. Выгодчиковтың (1963), А.М. Смирнованың (1976) жә-не т.б. авторлардың мәліметтері бойы-нша, стафилококкты анатоксиннің тек антитоксиндік қана емес, сондай-ақ антимикробтық қасиеті бар. Әдетте сау адамның ағзасында антитоксиннің титрі 1 мл 0,25 - 0,5 АЕ аспайды. Нат ивті анатоксинмен емдегенде антито-ксин титрі 8 - 12 есе, кейбір науқас-тарда 20 - 30 есе, ал адсорбцияланған анатоксин енгізгенде орта есеппен 8 есе жоғарлайды (Биберман Я.М.,1976).

Анатоксинмен жақсүйектердің одо-нтогенді және жарақаттық остеомиел-иттерін емдеу жақсы нәтиже береді. Процестің жедел сатысында хирургия-лық емнен кейін нативті анатоксин келесі жоба бойына егізіледі: жауыры-нның төменгі бұрышының тері асты-на, әр мөлшерін өсіре 0,1 мл бастап 2,0 мл дейін жеткізеді, арасына 3 - 4 күн өткізіп, мөлшерін 0,1 мл бастап 2,0 мл дейін жеткізіп енгізіледі; препараттың егу саны 9 (0,1; 0,3; 0,5; 0,7; 1; 1,2; 1,5; 1,7; 2 мл). Қабыну процестің созы-лмалы сатысында 5 рет егеді (0,3;0-,5;1,0;1,5, 2 мл).

Жақсүйектерінің остеомиелитінде адсорбцияланған анатоксин қолданы-лады. Оны аптасына 1 рет 0,5 мл-ден 4 рет егеді. Осы жобамен жақсүйек-терінің остеомиелитін емдегенде инф--екциялық процестің жедел сатысы-ның мерзімін қысқартып, сүйектің зақ-ымдану өлшемін шектейді. Инфек-цияның созылмалы сатысында остеом-иелиттік ошақта резорбциялық және репаративтік процестері артып, секве-стрдің бөлшектену мерзімі қысқарады. Абсцестер мен флегмоналарды, лимф-адениттерді және бет-жақсүйек аймақ-тарының басқа да жедел іріңді қабыну ауруларын емдеу барысында, адсорбц-ияланған анатоксинмен ағзаның имм- ундық күшін тез жоғарлату үшін эксп- ресс-иммунизациялау әдісі жүргізі-леді. Ол үшін Биберман Я.М., Морд-винова Н.Б., (1971) адсорбцияланған анатоксинді тері астына 3 рет егуді ұсынады. Науқас ауруханаға түскен күні 0,5 мл, 3 күн өткен соң - 0,8 мл, 6 - 7 күннен кейін 1 мл. Анатоксинге ал-лергиялық реациясы бар науқастарға, туберкулез, жүрек-қантамыр, және эн- докриндік жүйелерінің, әсерінің өкпе, бүйрек, және қан ауруларында мұндай ем жүргізуге болмайды.

Стафилакоккты антифагин 1971 жылы М.И. Аринкин зерттеп тапқан Препарат алтын және ақ түсті стаф-илакокктар тұнбасынан дайындалады. Онымен сыздауықты және шиқанды емдеу өте тиімді. Препаратты тері аст-ына мөлшерін күн сайын 0,2 мл-ден 1мл-ге дейін өсіре егеді. В.А. Проску-ров (1974) антифагинді тәулігіне 1 рет 0,5 мл-ден 5 күн сайын егуді ұсынды, жалпы саны 3 - 4 инъекция. Антифаг-иннің емдік әсерінің механизмі рети-кулоэндотелий жүйесінің қызметін ре-ттеумен, спецификалық антиденелер-дің түзілуі жеделдеуімен байланысты. Препарат лейкоциттердің фагоциттіқ белсенді-лігін арттырып, агглютинін титрінің өсуіне, ағзада антимикробтық иммунитет қалыптасуына себеп бола-ды. Антифагинді стафилакокктық ана-токсинмен бірге қолданған өте жақсы нәтиже береді, себебі әр препараттың жеке өзі иммуногенез процесінің әр сатысына өзіндік әсер етуі (антимикр-обтық және антитоксинді) стафилак-оккты инфекцияда өте маңызды. (Смир нов А.М., 1977).

Антистафилакокктік екпе (вакци-на) – хлорид натрийдің изотоникалық ерітіндісінде дайындалған стафилако-кктық тұнба. Препарат қоңыр-сары түсті, ылай ерітінді. Антистафилак-оккті екпе 1 мл ампулада шығарыла-ды. Ампулада 2 млд микробтық жасу- ша бар. Екпені жақ-сүйектерінің стаф-илакокктік созылмалы остеомиелиті нің баяу ағымында қосымша ем ретін- де қолданылады. Бірінші рет еккенде 0,005 - 0,1 мл, кейін мөлшерін 0,1 мл дейін жоғарылатады. Препарат 3 - 4 -күн сайын енгізіледі, жалпы егу саны 8 - 10. Кейбір науқастарда екпе жасағ-аннан кейін жалпы, жергілікті немесе ошақты реакциялар туындауы мүмкін. Мұндайда екпенің енгізу мөлшері өзг-ертіледі немесе тоқтатылады. Өкпе туберкулезінде, қан ауруларында, жү- кті лікте, ішкі мүшелердің ауыр сыр-қаттарында екпені тағайындауға бол-майды.

Антистафилакоккті гипериммундық плазма. Адамның плазмасынан оның айырмашылығы - құрамында антитоксинді және антист-афилакоккті антиденелер титрі жоға-ры болуында. Осындай плазманы енгі-згеннен кейін, ағзада спецификалық енжарлы (пассивті) иммуниетет қалы-птасады. Өндірісте антистафилакок-кты плазманың екі түрлі стерильді пластикалық қаптамада шығарылады: мұздатылған ерітінді көлемі 10 - 250 мл көктамырға енгізуге және жергілік-ті емге арналған 2 гр ұнтақ түрінде.

Қолданар алдында мұздатылған пл-азманы ерітіп, 37°С температураға дейін жылытылған суда ұстау қажет. Мұздатылған плазма ерітілгеннен кей- ін жылы бөлмеде сақталуы тиіс.

Ұнтақталған құрғақ плазма дистир-ирленген суда немесе хлорид натрий-дің изотоникалық ерітіндісінде ерітіл-еді. Қолдануға дайын плазма алтын-сары түсті.

Плазма (5 мл/кг есебімен) жалпы жағдайы өте ауыр науқастарға күн сайын 4 - 5 күн бойы көктамырға енгі-зіледі. Әдетте, мұндай науқастарда ір-іңді қабыну процестері жайылмалы түрде өтіп, ағзаның спецификалық және бейспецификалық қорғаныс күш-тері төмендейді. Плазма енгізілгеннен 2 - 3 күн өткен соң науқастың жалпы жағдайы жақсарып, дене қызуы және ағзаның уыттану дәрежелігі төмендей-ді, жалпы іріңді қабыну ауруларына тән іріңді резортивті қалтырау және сепсистің клиникалық белгілер кері дамиды. Плазманы инфекцияның алға-шқы даму кезеңдерінде енгізу жақсы нәтиже береді.

Бет-жақсүйек аймағының жедел ірі-ңді қабыну ауруларында (абсцесс, флегмона, остиомиелит, лимфаденит және т.б.) антистафилакоккты плазма жергілікті ем ретінде қолданылады. Оны қолданудың екі әдісі бар: қабыну ошағындағы тіндерге енгізу және дәк-еге сіңіріп немесе таза өзімен іріңді жараны өңдеу. Плазманы тіндерге егу ауырсыну сезімін тудырады, сол себе-птен оны 10 - 15 мл 0,25 - 0,5% ново-каин немесе тримекаин ерітінділер-імен бірге қолданған жөн. Осы әдіспен плазманы күн сайын қолдануға бола- ды. Мұндайда іріңді жара тез тазарып, грануляциялық тіндер ерте пайда бол-ады.

Антистафилококкті гаммаглобулин. ашық сары түсті, 3 - 5 мл ампулада дайындалып шығарыла-ды. Донарлық 1 мл гаммаглобулинін-де 50 Б, ал плаценттік гаммаглобули-нінде - 20 Б бар. Гаммаглобулин анти-стафилакоккті плазма сияқты, 3- 4

Апта сақталатын пассивті иммун-итеттін тудырады. Антистафилококты гаммаглобулин стафилакоккты токси-нді бейтараптайды. Антистафилокок-ты гаммаглобулиннің аллергияға қар-сы және десенсибилизациялау қасиеті бар. Препараттың 100 - 300 Б бұлшық-етке күн сайын немесе күнара енгізі-леді. Қабыну процестің ауыр ағым ында препарат тәулігіне үш реттен үш күн бойы, кейін тәулігіне 1 рет енгіз-іледі (Бажанов Н.Н.,1979).

Гаммаглобулинмен емдегенде ағза-ның жүйелері мен мүшелерінің қызме-ттері дұрысталып, науқастың жалпы жағдайы жақсарады, дене қызуы төме-ндейді, қабыну процесінің ағымы рет-теледі. Препаратты тағайындаудың ке-рі көрсетілімдері жоқ, енгізгенде реа- кция тудырмайды.

Стафилакоккты бактериофаг - стафилакоккты фаголизаттың стериль-ді түрі мөлдір, сарғыш түсті. Өндірісте 2 - 10 мл ампулада шығарылады. Негі-зінен жергілікті ем ретінде (жараны өңдеуге) қолданады, сирек жағдайда – тері астына, теріге немесе бұлшықетке енгізіледі. Препаратқа стафилококктар өте сезімтал, антибиотиктерге тұрақ-ты. Іріңді жарада препарат микробтар-ды ыдыратады, лейкоциттердің имму-ндық күшін жоғарылатады. Іріңді жа-раны 3 - 5 мл бактериофагпен өңде-геннен кейін, соның өзімен дымқылд-анған дәке және резеңке жолақ қал-дырылады. Бактериофагты қабыну ошақтың айналасындағы тіндерге егу-ге болады.

ІХ.3.5. Инфузиялық ем

Бет-жаксүйек аймағының ауыр ағы- мды жедел іріңді қабыну аурулары (остеофлегмона, ауыз қуысы түбінің және тіл түбірінің флегмоналары жә-не) олардың іріңді-сепсистік асқынул-ары (тромбофлебит, медиастенит, кеу- екті қойнауларының тромбозы және т.б.) ағзада су-электролиттік тепе-теңдігін, қышқыл-сілтілі көрсеткіште-рінің едәуір өзгеруін, гипокалиемия дамуын, алмасу процесінің толық тот-ықтанбаған өнімдерінің жинақтал-уын, микроциркуляциялық бұзылыс-тарын тудырады. Бактериялықулард ан эритроциттердің ыдырауы жеделд-ейді, сүйек миының қызметі бұзылу-ынан гемоглобиннің түзілуі баяулап, анемия дамиды.

Іріңді қабыну ошағында тіндердің ыдырауы (диструкциясы), ақуыздар-дың және электролиттердің қантамыр қабырғасынан сыртқа шығуы, ағзаның жалпы уыттануын, айналымдағы қан- ның және плазманың негізін (еналь бумин жетіспеушілігінен) тапшылы-ғын тудырады. Ағзада өтетін осын- дай бұзылыстарды реттеу мақсаты-мен инфузиялық ем жүргізіледі.

Инфузиялық ем ретінде пайдаланы-латын ерітінділер жасушаішілік және жасушасыртылық сұйықтықтарының тапшылығын жоюға және айналым-дағы қан көлемін толықтыруға, оның құрамындағы электролиттердің конце-нтрациялық деңгейін жоғарлату арқы-лы осмостық және онкотикті қысы-мын реттеуге және метаболизм бұзы-лыстарын қалпына келтіруге қолдан-ылады.

Инфузиялық емге арналған ерітінді-лерді көлеміне және сапалық құрамы-на қарай қолданғанда мына мақсат-тар көзделеді:

• ағзаның сұйықтық, электролиттік, қуаттық тапшылығын физиологиялық деңгейге жеткізу;

• негізгі дерттен туындаған ағзаның сұйықтық, тұз, ақуыздық және т.б тапшылықтарын реттеу;

• ілеспе және негізгі аурулардың асқынуларынан туындаған ағзаның сұйықтық тапшылығын жою (гиперте-рмия, ішек парезі және т.б.);

• кейбір қарқынды емнен (жеделде-тілген диурез, өкпенің жасанды вин-теляциясы, үстемді горманалды емі) кейін дамитын сұйықтық тапшылығ-ын реттеу;

• ағзаның гемодинамилық бұзылыс-тарын (АҚК, қантамыр тонусы, ектің қызметі) реттеу;

• қанның реологиялық қасиеттерін (тұтқырлығы, қан түйіршіктерінің эле-ктростатикалық потенциялы, қан плаз- масының жоғарғы және төменгі дисп-ерсті бөлшектерінің өзара қатынасы және т.б) реттеу арқылы микроцирку-ляциялық қанайналымын қалпына келтіру.

Ағзаның жалпы уыттануын жою (дезинтоксикациялық емі) арналған ерітінділер ағзадағы улы заттарды бейтараптап, негізінен бүйрек арқылы сыртқа шығарылады. Қан орына қол-данылатын ерітінділердің негізгі бө-лігі бүйректің шумақты жарғағында сүзіліп, бірнеше сағаттан кейін зәрмен шығарылады. Ерітінділердің шағын бөлігі тінаралық (интерстициялды) кеңістікте жинақталып, олардың сырт-қа шығу мерзімі созылады. Кейбір ерітінділердің (декстран, желатинол) аздаған бөлігі метаболизмге қатысады. Енгізілген ерітіндінің молекулалық са-лмағы неғұрлым жоғарғы болса, ол со-ғұрлым бүйректің капиллярларынан және шумақты жарғағынан баяу өтіп, ұзақ уақыт бойы қанарнасының айна-лымда сақталады және волемиялық (қанның көлемін толықтыру) қызметін атқарады. Сөйтіп, жоғарғы молекула-лы ерітінділер волемиялық, сондай-ақ гемодинамикалық қызмет атқаратын-дықтан, оларды дезинтоксикациялық ем ретінде төмен молекулалые рітін- ділермен бірге қолданған тиімді.

Инфузиялық ем ретінде қолданыла-тын ерітінділер физиологиялық және фармакодинамикалық қасиеттеріне қа-рай келесі топқа бөлінеді:

• айналымдағы қанның көлемін (АҚК) толықтыруға арналған, волем-иялық қасиеті бар ерітінділер (қан, реополиглюкин, полиглюкин, альбум-ин, плазма);

• реологиялық және дезинтоксик-ациялық қасиеті бар, улы заттарды өзіне тартып, оларды зәрмен ағзадан шығаруға, қанның реологиялық қасие-тін арттыруға, эритроциттердің және тромбоциттердің қан тамырішілік аг-грегациясын төмендетуге немесе бол-дырмауға, шеткері (перефериялық) қа-найналымын жақсартуға арналған ерітінділер (реополиглюкин, гемодез, полидез, желатиноль және т.б.);

• осмодиуретиктер (манитол, моче-вина, лазикс, фурасемид);

• парентеральды қоректендіру мақс-атымен қолданылатын ерітінділер(ақ уыз гидролизаты, амин қышқылдар-ынын қоспалары, глюкоза ерітінділ-ері, май эмульсиялары).

Бет-жақсүйек аймағының жеде ірі- ңді қабыну ауруларында, әсіресе олар-дың асқынуларында, ұзақ уақыт сақт--лмаған (сақтау мерзімі өтпеген), ко-нсервирленген қан және эритроцит массасын енгізу жақсы нәтиже береді. Іріңді процестерінің ауыр түрлерінде жиі анемия дамитыны белгілі. Мұнда-йда эритроцитік массаны енгізу мақса-ты – эритроциттердің улы заттарды адсорбциялау (өзіне сіңіру) қасиеті арқылы, оларды бейтараптау.

Іріңді процестің асқынуларында қанның өзінен гөрі, тазартылған нем-есе мұздатылған эритроциттерді енгі-зу, ағзада трансфузиялық реакция туд-ырмайды және жақсы нәтиже береді.

Қабыну процесінде туындайтын ағз-аның қуаттық тапшылығы мен диспр-отеинемия бұзылыстарын (жалпы ақу-ыз саны азаюы) қанның мына құра- мдас бөлшектерімен реттеуге болады: нативті плазма, глобулин, ақуыз гидролизаты, амин қышқылдаының қоспасы. Сонымен қатар плазма, құр-ғақ плазма, альбумин және қан ор-нына қолданылатын ерітінділер қолда-ны.

Плазма қанның сұйық бөлігін құр-айды. Ол 80% судан, 7 - 8% жалпы ақ-уыздан, 11% ақуыздарға қатысы жоқ органикалық заттардан, 0,9% органи-калық емес қоспалардан тұрады.

100 мл нативті плазманың құрамын-да 6 гр жалпы ақуыз болады. Плазма стирильді күйінде флаконда немесе пластикалы қаптамада 50 - 250 мл көл-емінде шығарылады. Түсі ашық сары.

Нативті плазманы дайындаған күні (қаннан бөлінгеннен кейін 2- 3 сағ. Асырмай) қолданылуы қажет. Мұзда-тылған плазманы 25°С салқындықта сақтап, 90 күн аралығында қолдануға болады.

Плазманың фармакологиялық қаси-еттері ескеріліп, оны гемостаздық, дез интоксикациялық, парентеральды қор- ектендіру және ағзаның қорғаныс кү-шін үстемдемеу (стимуляциялық) мақ-сатымен қолдануға болады. Іріңді қабыну процесінде туындайтын дисп-ротейнемиялық бұзылыстарды жою-ға, электролиттік алмасу процесін рет- теуге, ағзаның иммундық қорғаныс күшін жоғарылатуға, оның уыттану дәрежелігін төмендетуге плазма жиі қолданылады. Плазманының негізгі қолданылу мақсаты – қан сары суын-дағы жалпы ақуыз жетіспеушілігін ре-ттеу. Әдетте, плазма көктамырға енг-ізіледі, кей жағдайларда, қажеттіліг-іне қарай артерияға, сүйекке неме-се тері астына енгізуге болады. Плазм-аны енгізеу алдында, оның қан тобына (АВО) сәйкестілігі анықталып, биол-огиялық сынама жүргізілуі тиіс.

Трансфузиялық реакциялар бола қалған жағдайда, плазманың енгізілуі тоқтатылып, науқас бақылауға алына-ды. Плазманы қанның құрамы реттел-генге шейін бірнеше күн бойы 250 - 500 мл- ден құюға болады.

Құрғақ плазманы дистилирленген суға немесе натрий хлоридінің изото-никалық ерітіндісіне ерітіп қолдана-ды. Құрғақ плазманы сақтау мерзімі 5 жыл, қолданылу көрсетімдері (қажет-тілігі) нативті плазмаға ұқсас. Ерекше-лігі гемостатикалық препарат ретінде қолданылмайды.

Альбуминнің 100 мл ерітіндісінің құрамында 5 - 10 немесе 20 грамм жа-лпы ақауыз бар. Сақтау мерзімі - 5 жыл. Альбуминнің 20% ерітіндісін 150 мл, ал төмен концентрациялық ерітін-ділерін (5%,10%) 250 – 300 - 500 мл дейін енгізуге болады. Альбуминді қа- нның негізгі (тасымалдаушы, колло-йдты-осмостық және дезинтоксикац-иялық) қасиеттері бұзылғанда қолда-ған тиімді. Альбумин өте жоғары қыс-ымды коллойдты-осмостық препарат болғандықтан, айналымдағы қанның көлемін көбейтеді, бауырдың дезинто-ксикациялық қызметін жақсартады, парентеральды қоректік препарат ре-тінде ақуыздың биосинтезіне қатыса-ды. 1 гр альбуминде 18 мл суды байла-ныстыратын, уробилинді тасымалдау-шы қасиеттері бар. Альбуминнің 5 - 20% ерітінділері диспротеин және микро-циркуляциялық бұзылыстарды реттеп, ағзаны дезинтоксикациялауға қатысады. Альбуминнің 10 - 20% ері-тіндісі жүректің қызметіне күш түсір-етіндігі ескеріліп, өте сақтықпен қолд-анылуы тиіс.

Әдетте альбумин ерітіндісі 1 ми нут аралығында 30 тамшыдан көкта-мырға енгізіледі. Альбуминнің енгізу мөлшері әр науқастың жеке жағдайы-на және диспротеинемиялық дәрежесі-не байланысты.