VI.3.2.Жұмсақ таңдайдың абсцесі (palatinum moli)

Анатомиялық құрылысы. Жұмсақ таңдай ауыз қуысының артқы бөлімін, жартылай жоғарғы қабырғасын құра- йды. Жұмсақ таңдай фиброзды таба- қшадан (таңдай апоневрозы) тұрады, оған бұлшықеттер мен шырышты қаб-ық бекиді. Апоневроздың алдыңғы жиегі қатты таңдайға жалғасады. Жұ- мсақ таңдайдың артқы жиегі тілшік- пен (uvula) аяқталады, оның екі жаны-нан екі-екіден таңдай доғашықтары өтеді. Алдыңғы таңдай доғашықтары (arcus palatoglossus) тілдің артқы бүйір бетіне, ал артқысы (arcus pala-topharyngeus) жұтқыншақ тың бүйір қабырғасына енеді. Доғашықтардың аралығынан бадамша шұңқырын (қой-науы) көруге болады, онда таңдай бад-амшасы (tonsilla palatina) жатады.

Жұмсақ таңдай мына бұлшықеттер-ден құралған: m. tensor veli palatini, m. levator veli palatine, m. palatoglossus, m. uvulae (48 сурет). Жұмсақ таңдай үлкен және кіші таңдай, сонымен қоса мұрын қуысының артерияларымен қо-ректенеді; жұтқыншақтық жүйке өрім-інің тармақтарымен жүйкеленеді. Үш тармақты жүйкенің үшінші тармағы m. tensor veli palatini барады.

48 сурет. Жұмсақ таңдайдың бұлшықеттері (М.Г. Привис және т.б.) 1 – таңдай-тіл бұлшықеті, m. platoglossus; 2-таңдай-жұтқыншақ бұлшықеті, m. platoh-paringeus; 3 - тілшік бұлшықеті, m. uvule; 4 - жұмсақ таңдайды керіп тұратын бұлшықет, m. Tensor veli palatini; 5 -жұмсақ таңдайды көтеретін бұлшықет, m. lеvator veli palatini;

Инфекцияның негізгі көздері

Жұмсақ таңдайдың инфекциялық қабыну аурулары, инфекцияланған жаралар, қан ұйындысы (жергілікті анестезиядан кейінгі), тонзилит, пери -коронарит.

Жұмсақ таңдай абсцестің клини-калық белгілері

Науқас тамағы ауруына, жұтынған-да және сөйлегенде ауырсыну сезімі үдей түсуіне шағымданады.

Жұмсақ таңдайдың тілшігі сау жа- ғына қарай ығысуын, іріңді қабыну процесі жағының тіндері ісінуін, ұлға- йуын, үстінің шырышты қабығы қы- заруын көруге болады, басқанда ауыр-сыну сезімі үдей түседі.

Инфекцияның тарау жолдары

Жұтқыншақ маңына, бадамша айна- ласының тіндеріне тарайды.

Жұмсақ таңдайдың абсцесін ті- ліп ашу операциясы орындау ретті- лігі (49 сурет)

• жансыздандыру – премедикаци-ямен қоса жергілікті инфильтрац-иялық анестезия; таңдай доғашық-тарына параллельді бағытта іріңді қабыну инфильтраты үстінен шыр-ышты қабығы тілінеді;

• қантоқтатқыш қысқышпен жара-ның жиектері іріңді ошаққа қарай тереңдетіле тұйық ажыратылып,ір-ің шығарылады;

• ашылған іріңді жарада резеңке жолақ тұрмайтындықтан, жараның жиегінен ені 2 – 4 мм шырышты қабығы кесіліп алынады. Сонда ға-на жараның жиектері үнемі ашық болып, ірің кедергісіз шығады.

VI.5.3.3. Тіл абсцесі мен флегмонасы

Топографиялық анатомиясы.

Тілді денесіне (copus lingualis) және түбіріне (radix lingualis) бөлуге бола- ды. Тілдің денесі толық дерлік бұлшы- қеттерден тұрады, ортаңғы деңгейінде фиброзды қабырғамен (septum lingua- lis) екіге бөлінеді. Тілді қанмен астын- да жатқан бұлшықет талшықтарының ұзына бойында тор құрып өтетін тіл артериясы (a. lingualis) қамтиды. Тіл- дің ұзына бойымен өзімен аттас көк- тамыр, тіл (n. lingualis) және тіласты (n. hypoglossus) жүйкелері өтеді.

49 сурет. Жұмсақ таңдайдың абсцесінде шырышты қабықты тілу орны және бағыты

Тіл түбірінің бұлшықеттері төменгі жақсүйекке және тіласты сүйекке (os hyoideus) бекиді. Олар: иекасты-тіл (m. genioglossus), тіласты (m. hyoglossus) бұлшықеттері.

Тіл түбірінің шекаралары: үстіңгі - жақсүйек-тіл науасының шырышты қабығы (үлкен азу тістердің денгейі); астыңғы - иек-тіл бұлшықеті (m. geni- oglossus); артқы - тіласты кеңістігіне жалғасады.

Инфекцияның негізгі көзі және ену жолдары

Тілдің инфекцияланған жаралары, тіл бадамшасынан (tonsilla lingualis) тарайтын инфекция.

Тілдің денесінің абсцесі мен флегм-онасының клиникалық белгілері

Тілдің денесінің іріңді қабыну проц-есі негізінен жеке дамиды (50,А сур-ет).

Науқас сөйлегенде, тағам қабылда-ғанда, жұтынғанда ауырсыну сезімі үдей түсуіне шағымданады.

Тілдің абсцесінде, оның бір жақ бө- лімі ісініп, «сау» жағына қарай ығыса- ды. Төменгі-бүйір бөлімінің шырыш- ты қабығы көкшіл түстеніп, ісінеді; беті лас сұр түсті өңезбен жабылады. Науқастың аузынан жағымсыз иіс шы- ғады (feoter ex ore). Тілдің денесін пальпациялағанда шекарасы айқын, басқанда ауырсыну сезімін тудыратын тығыз инфильтрат анықталады.

Тілдің денесінің флегмонасында бір немесе екі жақ бөлімі ісініп, ауызға сыймайды, осыған байланысты науқа -стың аузы жартылай ашық болуынан, үнемі сілекей ағады. Науқас сөйлей алмай,шағымдарын ыммен түсіндіруге тырысады. Пальпациялағанда шекара- лары айқын емес, тығыз және ауырсы- ну сезімін тудыратын инфильтрат ан-ықталады. Бетінің шырышты қабығы қызарып, лас қоңырқай түсті қақ пен жабылады.

Инфекцияның тарау жолдары.

Тіл түбіріне, тіласты аймағының шел кеңістіктеріне тарайды.

Тілдің денесінің абсцесі мен флег-монасын тіліп ашу операциясының орындау реттілігі:

• жансыздандыру – премедикаци-ямен қоса жергілікті инфильтрация-лық және мандибулярлы немесе то-русальды (М.М.Вайсбрем бойынша) өткізгіштік анестезия;

• тілдің ұзына бойында жатқан қа-нтамырлары мен жүйке тармақтары-на параллельді бағытта қабыну инф-ильтраты толық ашылатындай етіл-іп ұшынан бүйірінен (50 Ә суретт-ер) немесе (51 сурет) шырышты қа-бығы тілінеді;

50 сурет. Тілдің денесінің абсцесін тіліп ашу оперциясының орындалуы

• тілдің қантамырлары мен жүйке-лерінің өту бағыты ескеріліп, қан-тоқтатқыш қысқышпен тілінген же-ріндегі тіндер қабыну ошағына қа-рай тереңде тұйық ажыратылып, ір-ің шығарылады (50,Б сурет);

• іріңді қабыну ошағына резеңке жолақ енгізіледі (50,В сурет);

51 cурет. Тілдің абсцесін ұшынан тіліп ашу