1. Шаршауға беріктікті жоғарылату тәсілдері.

Шаршау беріктігі немесе шыдамдылығы басқа беріктік қасиеттеріне қарағанда пайдаланудың түзімі мен жағдайына аз ықпал жасайды: циклдың ең көп кернеуі, түсірілетін жүктеменің температурасы мен жылдамдығы (жиілігі), кернеулік күй сипаты, қоршаған орта қасиеттері. Ең басты рөлді берілген обьектінің сипаттамалары ойнайды: өлшемдері, пошымы, беткейдің күйі, құрастырушы ерекшеліктер (кернеудің жинақтаушысының болуы) және т.б.

Қажу беріктігін жоғарлату тәсілдері. Қажу процесі өте қиын және қажетті. Бір жағынан мұндай құрылыстық өзгерулер бір уақытта беріктік пен созымдылықтың жоғарлауына әсер етуі мүмкін. Мұндай құрылыстық өзгеру жылжу гомогенезациясын және дислокациясының күшті жиналуымен байланысты қатты кернеулікті төмендетеді. Циклдық жүктеу кезіндегі кернеудің статикалыққа қарағанда ішкі концентраттарының болуы үлкен рөл атқарады. Осыған байланысты металл емес қосымшалары мен металдық ақаулар бойынша болаттардың тазалығына талаптар өте жоғары болуы тиіс. Қажу кезінде бұйымның беттік қабат күйінің ерекше мәні бар. Өңдеу тазалығын жақсарту мен қажу беріктігін жоғарлатуға болады, бірақ ең тиімдісі беткейді беріктендіруге әкелетін және беттік қабатқа қалдық қысылған кернеуді тудыратын өңдеу болып табылады. Бұл жағдайда қарсыласумен туудың және қажу жарықтарының жайылуы бір уақытта беріктендірумен сырғудың дамуымен қиындайды, қысылған кернеу беттік жарықтардың амалдарына қарсы тұрады. Мұндай өңдеулерде беткейді тегістеудің бытырамен үрлеудің беттік көміртектендірудің әртүрлі тәсілдері жатады. Әртүрлі бүркемелерде қолдану коррозиялық қарсыластықты жоғарлатады

әр түрлі кернеу кезіндегі шаршаудың схемасы

2. Жылжыпсырғымалылық кезіндегі созымдылық туралы түсінік.

Жоғары температура кезіндегі деформацияның негізгі түрлері жылжыпсырғымалылық және ол тек қираудың төменгі жылдамдығымен ғана емес, сонымен бірге, аз деформациямен сипатталады.

Практика жүзінде ең көп қызығушылыққа ие жылжыпсырғымалық ~ 0,4 – 0,75 Т _пл. балқу температурасына сәйкес келеді. Жылжпсырғымалықтың ең теменгі кернеулерде өтуі Котреллмен бекітілген σ_т деформация жылдамдығы тәуелдігінен шығады.

σ_т = k (έ)ⁿ

мұнда έ –деформация жылдамдығы; k, n – константа, материалдың беріктігіне тәуелді .

Үлгінің деформациясының жылжыпсыпсырғымалық шарттарындағы сынау уакытынан тәуелділігі қисық жылжыпсырғымалықпен сипатталады. (рисунок 8.1). Қисық жылжыпсырғымалықтың 3 стадиясына сәйкес келетін 3 аумақтан тұрады.

бірінші стадияда деформация жылдамдығы уақыт өте төмендейді (1),

екінші стадияда (2) деформация тұрақты жылдамдықпен өтеде, және үшінші стадиядан бстап (3) деформация өспелі жылдамдықпен жүреді және процесс қираумен аяқталады.

Әрбір стадияның материал үшін дамуы ішкі шарттарға тәуелді - температураға және кернеу шамасына. Кәдімгі деформацияға қарағанда жылжыпсырғымалықты агықтайтын мәндер термиялық активтендірілген процесстерге ие болады.

Белгілі температура мен кернеудің кезінде іске асатын жылжыпсырғымалылықтың негізгі төрт түрі болады (8.7-сурет):

1. Серпімді емес (қайтымды)

2. Төмен температуралық (log)

3. Жоғары температуралық (Андраде)

4 .Диффузиялық (Кобл және Наббаро – Херринг

Жылжыпсырғымалы-лық қисығының сипатты түрі.