2. Металдар мен қорытпалардың қайтакристалдану және балқу температуралары арасында қандай байланыс бар.
Қайта кристалдану температурасы (Тр) Бочвар А.А. формуласымен анықталады:
(4.1)
Мұнда, - металдың балқу температурасы: - металдың тазалығына байланысты алынатын коэффициент, техникалық таза металл үшін = 0,3- 0,4, қорытпалар үшін = 0,7- 0,8.
Балқу температурасы мен кристаллизация температурасы - қатты кристалдық дене сұйық күйге немесе сұйықтан қатты күйге ауысатын температура. Балқу температурасы кезінде дене сұйық күйнде ,сондай-ақ қатты күйінде де бола алады. Қосымша жылу жүргізгенде дене сұйық күйге ауысады, қарастырылып отырған жүйедегі дене балқып кетпейінше температура өзгермейді. Егер тагы да қосымша жылу бөлінсе дене қатты күйге ауысады, және ол толық суымайынша температура қалыпты болады. Крситалдану процесі кристалл түйірлерінің түзілуі және түйірлердің өсуі деп аталатын екі кеқеңнен тұрады. Кристалдану нәтижесінде минералдар пайда болады. Қайта кристалдану - алдында деформацияланған жеке кристалдар мен агрегаттар бойынша деформациясыз , кернеусіх торлы жаңа тұрақты кристалдардың қайта кристалдану процесі. Қайта кристалдану қатты күйде жүреді. Қайта кристалдану температурасы практикада маңызды мәнеге ие. Қақталған металдың құрылымы мен қасиеттерін қайта қалпына келтіру үшін оны қайта кристалдану температурасынан жоғары қыздыру керек. Мұндай өңдеу қайта кристалданулық жасыту деп аталады. Рекристаллизация температурасы ыстықтай және суықтау өңдеу режимдеріне түскен кейбір алюминийдің ауыспалы металдар маргенецпен, хроммен, никельмен, циркониймен, титанмен қорытпаларында деформация мен шынықтыру кезіндегі қыздыру температурасынан асып түседі. Сондықтан да қорытпалардың шынықтыру мен ескіруден кейінгі полигонизациялық құрылымы дислокацияның жоғары тығыздығымен сақталады. Металға қосымшаларды енгізі рекристаллизация температурасын жоғарылатады. егер пластикалық деформация процесі рекристаллизация температурасынан жоғары өтетін болса , онда беріктендіру эффектісі рекристаллизация процесімен жоғалтады.
рекристаллизация және оның температурасы
3. Жылжыпсырғымалылықтың әр сатысында дамитын процестер.
Жоғары температура кезіндегі деформацияның негізгі түрлері жылжыпсырғымалылық және ол тек қираудың төменгі жылдамдығымен ғана емес, сонымен бірге, аз деформациямен сипатталады.
8.2-сурет. Жылжыпсырғымалы-лық қисығының сипатты түрі.
1 – 3 – Жылжыпсырғымалылық сатылары
Жылжыпсырғымалылықтың даму заңдылықтары үш негізгі аймақтан тұратын жылжыпсырғымалылықтың үш сатысына сәйкес қисықпен көрсетіледі (8.2-сурет).
1- саты. Деформация жылдамдығы уақыт өте төмендейді (бекітілмеген жылжыпсырғымалылық);
2- саты. Деформация тұрақты жылдамдықпен өтеді (бекітілген жылжыпсырғымалылық);
3- сатыдан бастап деформация қираумен аяқталатын өсімді жылдамдықпен жүреді.
Әр сатының берілген материалдар үшін салыстырмалы дамуы сыртқы жағдайлардан (температура, кернеу шамасы) тәуелді. Бекітілген (2- саты) жылжыпсырғымалылық жылдамдығы.
έ
, (8.2)
мұндағы: с- тұрақты;
σ-түсірілген кернеу;
Q-өздігінен жүретін диффузия активациясының энергиясы;
n- құрылымға байланысты 3-тен 4-ке дейін ауысып тұратын көрсеткіш. Бұл жағдайда жылжыпсырғымалылық жылдамдығы бұл сатыда тоқтатылған дислокациялардың жылжу жылдамдығымен анықталады деп есептелінген. Сынау температураның жылжыпсырғымалылықстадиясының даму заңдылықтарына ықпалы 8.3-суретте көрсетілген. Сынау температурасы төмен болған сайын соғұрлым бекітілген жылжыпсырғымалылықсатысы ұзақ және толық іске асырылады. Мұндағы үдемелі жылжыпсырғымалылықболмауы да мүмкін немесе ұзақ уақыт бойы өтпелі болуы мүмкін. Сынау температурасының жоғары (Д, С қисығы) бекітілген жылжыпсырғымалылықпериодының қысқаруына және үдемелі жылжыпсырғымалылықтың ерте басталуына және қирауға әкеледі. А нүктесінің жоғары қарай орын ауыстыруы (деформация шкаласы бойынша) материалдарды жүктеудің І-моментінде тұратын жылдам жылжыпсырғымалылықтың қарқынды дамуын білдіреді.
№ 15 емтихан билеті