2. Созымдылықтың температуралық аномалиясы. Жылулық сынғыштық мәселелері және оны шешу келешегі.

Созымды деформация деп – жүктеу аяқталғаннан кейін қалпына келмейтін деформация түрін айтамыз. Созымды деформация металдардың құрылымы мен қасиеттерінде қалдық өзгерістер қалдырады. Кристалдарды деформациялау кезінде бірінші серпімді деформация пайда болады, бірақ кернеу жоғаралағанда кристалдың бір бөлігінің екінші бөлігіне қатысты жылжуы өтеді, ол өз кезегінде созымдылық, қалдық деформацияны тудырады. Жылжу түйіспелі кернеулер мәні білгілі бір критикалық мәннен τ_кр асқанда өтеді.

Белгілі бір дәрежеде созылғыштығы мен материалдардың кері пропорционал беріктігінің арасында бірмәнді сәйкестік байқалмайды.

1-сурет. Қақталғыш темірдің беріктігі мен созылғыштығын босату температурасында өзгерту	2-сурет. Қыздырудың беріктік, созымдылық қасиеттері мен металдың құрылымына әсері.

2- Суретте қайтару және рекристаллизация тәуелділік қасиеттеріне негізделген ықпалымен көрсетілген. рекристаллизация басталғанға дейінгі температура tн.р. олар болмашы ғана өзгереді, ал одан әрі өсуіне беріктік температураның күрт төмендеуі және бірқалыпты созымдылықтың артуы, жиналғыш рекристаллизация басталғанға дейін жалғасады. Аяқталғаннан кейін бастапқы деңгейі пластикалыққа дейін төмендейді. Рекристаллизациия температурасы маңызды практикалық мәні бар: құрылымын қалпына келтіру үшін және қақтаулы металл қасиеттері үшін.

Деформация температурасына байланысты рекристаллизации температурасы суық және ыстық деформациялар болып ажыратылады. Дәл рекристаллизации температурасы олардың арасындағы шекара болып табылады. Суық деформациялау деп рекристаллизация температурасынан төмен температурада және қақатау сүйемелдеуін атайды. Ыстық деформация рекристаллизации температуранан жоғары температураларда жүзеге асады және қақтауға сүйенбейді. Егерде ол болып жатса, өтетін деформация температурада тез босату және рекристализациямен төмендейді. Жеңіл балқитын металдар үшін А. Бочвара формуласына сәйкес Тр.= α Тпл., рекристаллизация температурасы нөлден төмен жатады, ал деформация бөлме температурасында ыстық болады.

Сонымен қатар металдар мен қорытпаларда, осындай сипатымен беріктік пен созылғыштығының температуралық тәуелділігіне ие, орта деформация температурасы аймағы бойынша беріктігін жайлап төмендету кезінде икемділіктің күрт азаюы байқалады. Бұл созымдылық қасиеттерінің аномалиясы созымдылықтың құлдырауы немесе аймақтың жылу нәзіктігі атауын алды. Әсіресе бұл құбылыс таза мыс және қалдырылған оның барлық балқымаларымен айқын байқалады.Бұл созымдылықтың құлдырауы қоспа атомдарының өзара іс-қимылынан және дислокация қозғалмалысынан болуы мүмкін деп саналады.

3. Кирау. Кираудың түрлері мен белгілері.

Сапалық жағынан қирауды дененің кернеу әсерінен бөлшектерге бөлінуі деп қарауға болады. Ал сандық жағынан беріктіктің апатты жоғалуы, бірақ бұл анық жалпы сипат береді және оны қолдану кезеңіндегі нақты жағдайдың көрсетілуін қажет етеді. Физика және механика жағынан қарастырсақ қатты денедегі қирау уақыт өз орнымен белгілі сатыда және жарықтардың түзілуімен және жойылуымен байланысты жүретін процесс. Сонымен механикалық қирау дегеніміз кернеудің әсерімен жарықтардың тууы, жойылуы және дамуымен болатын денелердің бөлшектерге бөліну процесі аталады. Жарықтану дамуымен қираудың байланысы қирау процесінің басты жағы олардың локальді сипаттарын ашады.

Кернеудің 3түрі: