Орталық жүйке жүйесі
Сопақша ми мен ми көпірінің орталықтарын атаңыз.
Сопақша мидың жуйке орталықтары адамның өмірін қамтамасыз етуде улкен орын алады. Онда; тыныс, қан тамырлар тарылтып- кеңійтетін, журек соғуын баяулатып сирететін зат шығару, кірпік қағу, жөтелу, тушкіру, тер шығару, қорғаныс орталығы болып табылады. Сондай ақ шайнау, жуту, сілекей шығару, қарын және уйқыбез сөлін шығаруын, қусу орталықтары бар. Мысалы: эмбрион сатысында жуту орталығы дамымаса жаңа туған бала (булбарлық паралич) анасын емгенінен, сутті жута алмайды. Нәтижесінде ол өңешпен қарынға бармай, окпеге қуйылып, қабанып өледі. Сопқша ми қызметіне ми қыртысының әсері улкен. Ауызға тағам аларда, шіріктігін сезіп қусу немесе артістердің сахнада тугіліп жыр айта алу (гипноз). Вароли копірінде ақ зат коп қ. Серпілістерді откізу. Мунда 5-6-7 жуп ядролар, КЖБ ширықтыруға қатысатын рефлекс орталығы, сергектікті реттейтейтін орталық, пневмотаксистік апнезистік орталықтары бар.
Миотатикалық рефлекстер деген не? Рефлекторлық доғасының ерекшелігі және медицинада қолданылуы. Рефлекс дегеніміз – орталық жүйке жүйесінің сыртқы немесе ішкі тітіргендіргіштерге беретін күрделі жауабы. Рефлекстің морфологиялық негізі – рефлекстік доға, яғни қозуларды рецепторлардан жүйке орталығына, онан шеткі ағзаға (эффекторға) жеткізетін жол. Ол 5 бөлімнен тұрады. 1. Қабылдаушы құрылым – рецептордан, 2. Қозуды орталыққа жеткізетін афференттік жүйкеден, 3. Афференттік, аралық, афференттік нейрондардан тұратын орталықтан. 4. Қозуды орталықтан эффекторға апаратын эфференттік жүйкеден, 5. Жауап беруші құрылым – эффектордан тұрады. Рефлекстік доға бүтін болған жағдайда ғана рефлекс қызметін атқарады. Яғни доғаның бүтіндігі бұзылса рефлекс біржола жоғалып кетеді.
Спинальдық шок деген не, оның белгілеріне сипаттама беріңіз? Жұлындық шок – бұл орталық және сопақша ми жағынан супраспинальдық әсерден айрылғанда, жұлынның жарақаттық тітіркену әсерінен пайда болады. Арқа жарақаты кезінде сүйекті байламды аппарат, жұлын және жұлынның тамырлары мен түбірлері зақымданады. Осы айтылған құрылымдардың қосарлана зақымдануы жиі кездеседі. Жұлын миы қызметінің бұзылысының қайтымсыз жарақаты кезінде сүйек ығысуы ықтималдылығы жоғары болуын қамтамасыз етеді. Бостау кеңістігі омыртқа өзегінің көкрек бөлімінің орналасады, сондықтан осы жердегі сүйек «футлярының» зақымдануы жұлын миы жарақатына көп алып келеді. Көбнесе (С5-С7) кеуде – бел ( Тһ10-L2) омыртқаларының бөлігі жарақаттанады.Омыртқа өзегі крановертебральді және люмбосакральді бос кеңістік болып орналасады. Клиниада жұлынның толық көлденең зақымдалуымен көрінеді. Жұлын қызметі бірнеше тәулікпен аптадан кейін біртіндеп қалпына келеді. Клиникалық белгілері жарақат алу кезінде (жедел қысылу) немесе бірнеше сағат өткенсоң (ерте қысылу) немесе бірнеше айлар және жылдан кейін (кеш қысылу) пайда болады. Жұлынның жедел қысылу- омыртқаның сүйектік және жиегімен немесе оның сынықтарымен, дискінің түсуімен шақырылады.Жұлынның ерте қысылуы- қабықтық немесе ми ішілік гематоманың (біртіндеп дамиды) түзілуінің салдарынан болмаса сүйек сынықтарының екіншілік ығысуынан (тез дамиды) болады. Жұлынның кеш қысылуы – тыртықты-спайкалы үрдстің және екіншілік жұлынды қан айналымының бұзылысының тәтижесі.
Жұлынның өткізгіш функциясының маңызы неде? Мидың әсерін шеткі ағзаларға және кері қарай олардың қабылдағыштарыдан қозуды миға жұлынның ақ затындағы жоғарға төмен көрсетіп жолдар арқылы жеткізіледі. Ең негізгі өткізгіш жолдары мен физиологялық маңызы;А сезгіш жолдар; нәзік буда: жанасу, дене қалпы, тербелу сезімдерін өткізгіштері.Дарзальды тапер жолы: ауру, ыстық суық сезімдерін откізгіштері.Флекоң жолы: терінің қысым, жанасу сезімдерін өткізгіштеріЖұлынның жалпылық жолы: кору және ауру сезімдерін өткізгіштеріБ қозғалтқыш жолдары:Пирамидылық жол: қаңқаға серпіністер өткізіп, ерікті қимылды қамтамасыз етедіМонаков жолы: қаңқа еттерін қатайтырадыТор жұлындық жолы: дене қалпымен тепе теңдікті қамтамасыз етеді.