Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
60_-_90_BILET.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
561.04 Кб
Скачать

2 Инфрақызыл сіңірілудің газталдағыштары

Оптикалық-акустикалық депте аталатын бұл газталдағыштар, спектрдің инфрақызыл аймағындағы сәулелі энергияны жұтуға қабілетті, кем дегенде екі әртүрлі атомдардан тұратын молекулалалы газдарды анықтау үшін қолданылады. Әрбір газ, спектрдегі жағдайы бойынша ерекшеленетін жұтудың жеткілікті интенсивті өрісіне ие, бұл талдаудың сайлаулылығын қамтамасыз етеді. Көміртегінің қостотығының мөлшерін анықтауға арналған оптикалық-акустикалық ОА-2209 газталдағышының сұлбасы 44 суретте келтірілген.

Бұл аспаптарда сезімталды элемент ролін оптикалық-акустикалық түрлендіргіш атқарады, ол талданатын компонентпен толтырылған герметикалық жабылған камераны 7 көрсетеді, камера иілмелі металдық мембранамен 8 екі бөлікке бөлінген, ол конденсаторлық микрофонның обкладкасы болады. Екінші обкладка қозғалыссыз орнықтырылған, обкладкалар арасындағы саңылау 0,1 мм құрайды.

Инфрақызыл сәулеленудің үздікті ағыны түскен кезде, газ оптикалық-акустикалық түрлендіргіш камераларында кезеңді қызады және суыйды. Бұл оның қысымының ауытқуына әкеледі, ол конденсаторлық микрофонның қозғалыссыз мембранасымен қабылданады. Егер сәулелену ағыны түрлендіргіштің екі бөлігіндеде бірдей болса, онда мембранаға екі жағынан әсер ететін қысым импульсіде шамасы бойынша бірдей болады және мембрана қозғалыссыз қалады. Сәулелену ағынының тең болмаған кезінде тербеліс жүреді.

Газталдағыш сұлбасында екі оптикалық канал пайдаланылады: салыстырмалы (сол жағындағы) және жұмысшы (оң жағындағы). Инфрақызыл радиация көзі болып нихромды қыздырғыш 2 табылады, температурасы 700—900 оС шағылыстырғышты 1. Сәулеленудің максимум интенсивтілігі толқын ұзындықтарының 2-ден 5 мкм дейінгі диапазонына келеді. Сәулелену ағыны жиілігі 5-6 Гц дискілі обтюратормен 3 үзіледі, ол синхронды қозғалтқыш СҚ көмегімен айналады.

Оң жұмысшы каналда радиацияның үзікті ағыны сүзгілі 4 және жұмысшы 5 кювет арқылы өтеді және шағылыстырғышпен 6 оптикалық-акустикалық түрлендіргіштің оң камерасына бағытталады.

Сәулеленудің сол жақтағы салыстырмалы каналында сүзгіш кювет 4 және компенсациялық камера 9 арқылы өтеді, ол инфрақызыл сәулелер ағыны жолында талданатын компоненттің қабатының қалыңдығын өзгерту үшін және осы ағынның бағытын шағылдыру поршенінің 10 көмегімен бағытын өзгерту қызметін атқарады.

Поршеннен шағылысып радияция ағыны оптикалық-акустикалық газталдағыштың оң камерасына түседі. Сүзгішті кюветтер 4 бұл аспапта компоненттері талданбайтын газ қоспасымен толтырылған және ол сәйкес толқын ұзындықтарында инфрақызыл сәулеленудің толық жұтылуын қамтамасыз етеді. Жұмысшы кювет 5 арқылы талданатын газ қоспасы айдалады. Егер көміртегінің қостотығы онда болмайтын болса, онда түрлендіргіштің екі камерасынада бірдей инфрақызыл сәуле ағыны келеді, мембрана 8 ауытқымайды және конденсатор микрофонынан сигнал түспейді.

Егерде газ қоспасында талданатын көміртегі оксиді пайда болса, онда инфрақызыл сәулеленудің бір бөлігінің жұмысшы кюветте 5 жұтылуына байланысты түрлендіргіштің оң камерасына 7 инфрақызыл радиацияның әлсізденген ағыны келеді, бұл мембранадағы 8 қысым импульстарының айырмасына келтіреді және конденсаторлық микрофонда сигнал пайда болады.

ОА-2209 газталдағыштары 0-1 ден 0-100 % СО2 (көлем.) дейін шкалалы шығарылады. Негізгі қателігі 2,5 % аспайды. Осы принципте ОА-2109 (көміртегі оксидіне) және ОА-2309 (метанға) типті оптика-акустикалық газталдағыштарда жұмыс істейді.