17)Турбина және компрессор сатыларындағы меншікті жұмысы

Пайдалы жұмыс коэффициенті, v

v = 1 - (h’_{i k} + h’’_{i k}) / (h’_iT + h’’_iT)

Мұндағы (h’_iT + h’’_iT ) – ЖҚТ және ТҚТ – меншікті ұлғаю жұмыстары;

(h’_{i k} + h’’_{i k} ) – ЖҚК және ТҚК – меншікті сығылу жұмыстары;

q₁ + q₂ – жану камерасына келтірілген меншікті жылу мәндерінің қосындысы.

35. Газтурбинасының негізгі бөлімдері және жұмысы (ЖКТ,ТКТ,КТ)

36.Компрессорлы станциялардағы ГТҚ лармен ГАА дың қосылу схемалары

Айдағыштардың және газқұбырларының біріккен жұмыс істеу режімдерінің сипаттамаларын әдетте КС-дан кейінгі тұрақты қысымда (Р_{шығ КС}=idem) қарастырады КС-ға кірердегі қысым Р_кірКС және айдағышты ң берілісі Q (млн.м³ / апта) координатында. ГАА-дың КС-дағы қосылу схемасын қарастырамыз. ГАА-дың КС-дағы қосылуы екі тәсілмен болады. Тізбектілі қосылуды – берілген режімде газдың массалық шығыны G = idem кезде пайдаланады. Әдетте бір қондырғы КС бойынша керекті қысым құламасын қамтамасыздандыра алмайды ГАА-тың қуатының шегіне байланысты. Сондықтан тізбектілі қосылу КС-дан кейін айдалатын газ қысымын көбейту үшін қолданылады. Компрессорлық машиналарда өнімділіктер салмақтық өнімділік G кг/с немесе кг/мин және көлемдік өнімділік Q_көл (м³/мин) болып бөлінеді, - газдың тығыздығы КС-ға кірердегі күй параметрлері бойынша. ГАА-ды (айдағыштарды) параллеьді қосу қолданылады, қай кезде газ ағынын бір агрегатпен айдауға болмайтын жағдайда. Бұл кезде жалпы газ ағымы екі немесе бірнеше ағымға бөлінеді, әрқайсысы өздерінің агрегаттарымен сығылады, сығылудан кейін тағы бірге қосылып жалпы газ құбырына немесе газқұбырларының жүйесіне беріледі. Параллеьді қосылу КС-дағы ГАА-дың көлемдік өнімділігін Q_көл артыру үшін қолданылады. Егерде қысым және газ шығыны өзгергенде тізбектілік және параллельдік ГАА-дың қосылуы керекті өту қабілеттілігін бермейтін болса, онда бір мезетте тізбектілі-параллеьді қосуларды пайдаланады.Айдағыштардың және газ құбырының біріккен жұмыс режімдері олардың сипаттамаларының қиылысу нүктелерінде болуы мүмкін. Көбірек өнімділікті П_КС=Р_{шығ КС}/Р_{кір КС} мәні жоғары болғанда, яғни Р_{кір КС}мәні төмендеу болғанда аламыз. Айдағыштардың жұмыс режімінің аздау өзгеруіне олардың айналу жиілігін бөлікті өзгерту арқылы жетуге болады, ал үлкен өзгеруін агрегаттарды қосумен немесе айырумен мақсатқа жетуге боладыГаз құбырының өнімділігі едәуір төмендегенде агрегаттардың біреуін айыруға болады. (1. 8 – суреті, б - н үктесі). Газтурбиналы ГАА-тар үшін талап – айдағыштардың жұмысын қамтамасыздандыру, айналу жиілігі 70-105 % аралығында номиналдық жиіліктен, яғни

1.8 –сурет. Бір (1) және екі (2) тізбектеліп қосылған айдағыштардың және газқұбырының учаскесінің (3) біріккен сипаттамалары КС-дан шығатын қысым тұрақтыда (Р_{шығ КС}= idem): Н – екі тізбектілі жұмыс жасайтын айдағыштардың номиналдық жұмыс режімі; Р – бір айдағышты айырғандағы жұмыс режімі.

Табиғи газдың айдағыштары паралелльді қосылғанда айырылған агрегатты резервтік агрегатпен ауыстыру қарапайым келеді, неғұрлым оларды тізбектілі қосылғанмен салыстырғанда. Толық арынды айдағыштарды паралельді қосқанда ең қолайлы схема үш жұмысшыдан және бір резервтік агрегаттан «бір жіптілі газқұбырғыға» жұмыс жасайтын (1. 9 - сурет) ГАА-тар қолданылады. Бұл кезде қалған агрегаттарда жұмысшы нүкте Р айдағыштың п.ә.к.-нің мәнінің төмендейтін аумағына ауысады.

1 .9 - сурет. Бір (1), екі (2), үш (3) паралелльді қосылған айдағыштардың және газқұбырының учаскесінің (4) біріккен сипаттамалары КС-дан шығатын қысым тұрақтыда (Р_{шығ КС}= idem) және айдағыштың салыстырмалы тұрақты айналу жилігінде П_айд.: Н – номиналдық режімдегі нүкте; Р – бір айдағышты айырғандағы жұмысшы нүкте.

37. Табиғи газдарды құбырлар арқылы тасымалдаудағы ерекшеліктер

38. Газ айдағыштың келтірілген айналу жиілігі, п_ф\п_н қалай анықталады

Айдағыштардың жұмыс режімінің аздау өзгеруіне олардың айналу жиілігін бөлікті өзгерту арқылы жетуге болады, ал үлкен өзгеруін агрегаттарды қосумен немесе айырумен мақсатқа жетуге болады

Газ құбырының өнімділігі едәуір төмендегенде агрегаттардың біреуін айыруға болады. Газтурбиналы ГАА-тар үшін талап – айдағыштардың жұмысын қамтамасыздандыру, айналу жиілігі 70-105 % аралығында номиналдық жиіліктен, яғни

39. Компрессорлы станциялардағы ГТҚлардан шығатын газдардың жылуын қайтадан пайдаға асыру жолдары және тәсілдері

40. Ұлғаю кезінде отынды аралық жандырудағы (жылу беру) ГТҚ- ның принципиалдық схемасы мен циклы

Жұмыстық денені ұлғаюда сатылы жандырушы және ауаны аралық салқындатушы ГТҚ-ның принципалдық схемасы.

Атмосфералық ауа компрессор К1 мен сорылады және белгілі қысымға дейін сығылады, сосын ауа салқындатқышқа АС бағыттайды, онда ол тұрақты қысымда салқындайды және сосын компрессор К2-ге барады, онда белгілі қысымға дейін сығылады. Бұдан кейін ауа регенератор Р арқылы өтеді, онда қыздырылып және жану камерасына ЖК келіп түседі. жану камерасынан жану өнімділігі жоғары қысымды турбинаға (ЖҚТ) бағытталады, ал сосын ТҚТ-да ұлғайып регенератор арқылы атмосфераға кетеді.

Жұмыстық денені ұлғаюда сатылы жандандырушы және ауаны аралық салқындатушы ГТҚ-ның принципиалдық схемасы

1. 5 – сурет. Ұлғаюда жұмысшы денені сатылы жандырушы және ауаны аралық салқындатушы ГТҚ-ның принципалдық схемасы.

К1 – төменгі қысымды компрессор (ТҚК – бірінші сығылу сатысы); К2 – жоғары қысымды компрессор (ЖҚК екінші сығылу сатысы); Р – регенератор; ЖК1- бірінші сатының жану камерасы;

ЖК2 – екінші сатының жану камерасы; Т1- бірінші сатыдағы турбина; Т2 – екінші сатыдағы турбина; АС – ауа салқындатқыш; ПЖ – пайдалы жүктеме.

Ауа салқындатқышы АС арқылы ауа компрессор К1-дан компрессор К2 барады, сосын ауа бірінші жану камерасына ЖК1 келеді. Одан жану өнімділіктері бірінші турбинаға Т 1 бағытталады, онда олар ұлғаяды. ЖК1-да ауаның үлкен артық коэффициентінің әсерінен ЖК2-да отын қосымша ауа берілмей жанатын болады. ЖК2-ден жану өнімділіетері екінші турбинаға Т2 келеді, онда ұлғаяды және сосын регенераторға барып атмосфераға шығарылады.

Ауаның қысымын жоғарылату үшін екі компрессор қарастырылған, аралықтарында ауа салқындатқыш орнатылған, ал жұмыстық дененің ұлғаюы екі газтурбиналарында өтеді, олардың алдарында төменгі қысымды жану камерасы ЖК1 және жоғары қысымды жану камерасы ЖК2 қондырылған. Бұл кезде ГТҚ-ның п.ә.к.-ті 3 ... 5% ке, ал пайдалы жұмысы 1,5 ...2 есе көбейеді.

41.ГТҚдан шығатын газдардың жылуын пайдаға асыруға бу немее ыссы суды өндірудегі қазан утилизатордың схемасы

42. Газ құбырының тәуліктегі Q_max және Q_minөткізгіштігі

Бір жылдағы газқұбырының өткізу қабілеттілігінің сипаттамасының өзгеруі 1.1 – суретте көрсетілген. бұл суреттен газқұбырының өткізу қабілеттілігі бір жылдың ішінде бірінші жуықтаумен косинусоидалы теңдеуімен сипатталатынын көреміз.

 газқұбырының ең көп және ең аз салыстырмалы апталық өткізу қабілеттілігі мына қатынастармен анықталады

43. ГТҚ-лар үшін табиғи газды отын үшін пайдалану және олардың құрамы

ГТҚ- лар және басқа энергетикалық қондырғылар үшін, ең көп тараған газ тәріздес отындардың ішінде табиғи газ. Табиғи газдың құрамы қайсы кезде өндірілетін кен орнына және геологиялық қабатқа байланысты болады. Табиғи газ негізінде метаннан С­­Н₄(83…98%), этаннан С₂ Н6 (0,3…8%), пропаннан С₃ Н₆ (0,1…2%) және басқа жоғарғы көмірсутегінен (0…15%), көмірқышқыл газынан СО₂ (0…4%), азоттан N₂ (0…5%), күкіртті сутегінен (0…2%) тұрады.

ГОСТ бойынша табиғи газдың ГАА-ын есептеу үшін және басқа сығымдаушы машиналар үшін қабылданады: СН₄ 98,6; С₂ Н₆ 0,12; С₃ Н₈ 0,02; бутан С₄ Н₁₀ 0,1; СО₂ 1,01; N₂ 0,12% көлем бойынша. Газтәріздес отынның артықшылығына жататындар жану өнімділігіндегі күйенің және күлдің болмауы және термиялық тұрақтылығы.

Сондықтан табиғи газ ГТҚ-лар үшін отынның идеалдық түрі болып есептеледі.

Табиғи газдың негізгі сипаттамалары болып келетіндер: жану жылулығы немесе жылулық қабілеттілігі ( төменгі жану жылулығы Q_T (кДж/кг, кДж/м³)); ыстық t_max(⁰С); газдың толық жануына керекті теориялық ауа шығыны L₀ (кг/кг, кг/м³); газтұрақтысы R_Г (Дж/(кг. К));энтальпия, немесе жылу сақтағыштық Н (Дж/(кг. К)); айдалатын газдың салыстырмалы тығыздығы ауа бойынша, ауаның нормалдық тығыздығында анықталушы

R_ауа= ρ_газ / ρ_ауа = 0,6…0,75;

тұтану температурасы t тұт (⁰С); улылығы; қосындылардың болуы; газдың бағасы және т.б.

Отынның жану жылулығы, немесе жылулық қаблеттілігі Q_T-оның ең маңызды сипаттамасы, бірліктік отын (кг немесе м³ ) толық жанғанда қандай мөлшерде жылу бөлініп шығатынын көрсетеді ( Q_T = 41530…49600 кДж/кг, Q`<sub>T</sub>=33240…54000кДж/м<sup>3</sup>, ал отын ретінде Q`_T=33…38 МДж/м³). Газдың ыстық өндірушісі t _max ең жоғары температуаны анықтайды, отын толық жанғанда алынады, ол кезде бөлінген жылу жану өнімділігін қыздыруға жұмсалады.

44. Регенераторлар және олардың түрлері мен сипаттамалары

Стационарлық ГТҚ – ларда негізінен екі түрлі регенераторлар (ауажылтқыштар) қолданылады: құбырлы және қатпарланған.

Регенератордың бұл екі түрі де ауаны компрессордан кейін жану камерасына келместен бұрын алдын – ала жылыту қызметін атқарады, әрине ықшамдылығы және т.б

Өте қатал талаптарға конструкцияның саңылаусыздығы жатады, себебі регенератордың ауа жолдарынан газ шығып кетпеуі керек. Регенератор әр түрлі қалыңдықтағы элементтерден тұрады, олар әр түрлі жылдамдықта қыздырылады және суытылады. Осының салдарынан жоғары жылу кернеуін пайда етеді. Конструкцияның бұзылуына ГТҚ – ның қосып және ажырату уақыты да себебін тигізеді.

Регенератордың мінездемелік ерекшелігі – уақытқа байланысты комлексті анықталатын ағынның массалық шығынын G-Cpi оның тұрақты қысымдағы (Gb-Cpt) жылусыйымдылығының көбейтіндісінен анықталуында және жанған өнімнің қысымынан (P = 0.1 Мпа) ауа қысымы біршама артық (P= 0,5 … 1.1 Мпа ). Регенератордағы температураның ең көп төмендеуі ол регенераторға кіре берістегі жанған өнімнің температурасынан 450 ... 500ºC аспайды және регенераторға кіре берістегі ауа температурасының айырмашылығымен анықталады (160 ... 250ºC).

Көп жағдайларда ГТҚ құрылысында жанған өнім құбыр ішімен жіберіледі де ауа құбыр арасымен өтеді. Осындай регенератордың сұлбасы 29 – суретте көрсетілген. Жанған өнім өтетін құбыр диаметрі 25 мм жылуалмастырғыш құбыр дискілеріне (2) пісіріліп бекітілген және ол регенератордың жылыту бетін түзеді. Ауа құбыр аралық кеңістіктен бөлгіштер (3) арқылы көптеген қиылысқан жолдардан қарама – қарсы сұлбада өтеді (жанған өнім қозғалысына қарай). Сығылған ауа қысымын регенератор корпусы (7) қабылдайды, регенератор корпусы (6) тірек арқылы (5) рамаға бекітіледі. Құбыр бөлігіндегі және регенератор корпусындағы температуралық деформацияны компенсатор (7) түзейді

29-сурет Құбырлы регенератор.

45.Екі турбиналы регенераторсыз ГТҚның жұмысы (V_k= 2, V_t= 2, φ≠0)

46. ГТҚ-ның майлау жүйесі

47.Осьтік компрессорлардың роторы, жұмыстық қалақшаларының бекітілу схемалары

Осьтік компрессор барабанды және дискалы роторларының конструктивтік схемалары.

а - барабанды штифті, б - барабанды бұрандалы, в - барабанды-дискалы пісірілген, г-барабанды-дикалы штифті, д - дискалы шеттерінде керілген бұрандалары бар, е - дискалы ортасында керілген бұрандалары бар,

ж – бұрандалы, з – сұғындырылмалы дискалы.

1 – радиальды штифт; 2 – бұранда.

Жұмысшы қалақшаларды жеке (салт) орналастырудың басты жетістіктерінің бірі, ол энергия ауытқуларын өзіне дұрыс қабылдап өткізуі. Стационарлы ГТҚ - да көбінесе азбесті тангенциальды құйрықшалы бекітумен трапециалы осьтік жалғастырулар кездеседі. Авия мотор жасауға осьтік бекітілген құйрықшалы жалғаулар қолданылады, бірақ ең көп тараған құйрықшалы а және б түрлері өте ауыр жүктелген жерлерде және д түрі бірінші сатыларда қондырылады.

22-сурет. Осьтік компрессордың жұмыс қалақшаларының а - трапеция тәрізді («қарлығаш құйрықты»); б – цилиндр тәрізді; в-осьті бекітілетін тісті; г – тангенциальды бекітілетін тісті ; д – шарнирлі (салт қондырғылы)

Жұмыстық қалақшаларды бекітудің ең көп тараған түрлері (22-суретте) осьтік (а,б,в) және тангенцияльды (г) түрлері шарнирлі түрде жоғары орналастыру (д). Ең көп жетілген түрлеріне осьтік бекіту жатады, осылай бекіткенде бұрыштық дәлдік сақталады, қалақшаның және дискінің қажетті массалары азаяды. Үлкен хордада қалақшалардың аз санын пайдалануға да болады. Прогрессивті технологияны пайдалануда (пазаларды) дискадағы саңылауларға және жұмыстық қалақша құйрықшаларын созу мүмкіншіліктері бар.

Осьтік бекітудін кемшілігіне олардың әрқайсысын бөлек бекіту қажет. Тангенциальды бекіту барабанды және біртұтас барабанды роторларда қолданылады. Бірақ хорданың ұлғаюына байланысты тангенциальды құйрықшалар ауырлай түседі. Тангенциальды бекітулердің кемшіліктері құлыптарының күрделілігі және тістерінің қадамдары бірдей келмейді (полей допуск)

48. ГТҚның техникалық күйін анықтаудағы техникалық диагностиканың мақсаттары мен әдістері

Диагностика грек тілінен аударғанда diagnostikos - способность распозновать - қабілеттілікті анықтау, білу дегенді білдіреді.

Техникалық диагностика жасау ГОСТ-қа сәйкес диагностикадан өтетін объектілерді арнайы өлшеуіш приборлармен әдістемелік жолдармен анықтайды.

Агрегаттарға техникалық диагностика жүргізгенде - агрегаттардың техникалық күйін, процесс параметрлерінің өзгеруін т.б. анықтауға болады. Техникалық диагностика төмендегіше төрт түрге бөлінеді:

1) функционалды;

2) құрылымдық;

3) визуальді (көру арқылы);

4) болжау арқылы.

Функционалды - бұл кез агрегаттың негізгі параметрлерінің өзгеруі (нашарлауы) анықталады, (қуаты, N, п.ә.к., 𝜂).

Құрылымдық - механизм бөлшектерінің зақымдалу (тозу) дәрежесі мен сипаты бағаланады (пайдаланылған майды талдау және құрамындағы механикалық қоспалар бойынша).

Визуальді (көру арқылы) - бөлшектер мен механизмдерді сырттай көру, тексеруде олардың бұзылу және істен шығу себептерін анықтау.

Болжау арқылы - бөлшектердің, механизмдердің тозуын және олардың істен шығу мерзімін күні бұрын болжай білу.

Газқұбырларындағы ГТҚ мен ГАА-дың жұмысын бағалау шартында аталған диагностика түрлерінің барлығының маңызы зор, себебі КС-да агрегаттар бірнеше жүздеген, мыңдаған сағттар бойы үзіліссіз жұмыс жасайды.

КС-лар шарттарында ГТҚ мен газайдағыштардың параметрлерін үнемі бақылап отыратын өлшеуші жүйелер тұрақты жұмыс істейді. Бұл жерде әртүрлі кезеңдік жиілікте ГТҚ-ның күре жолы бойынша жұмысшы дененің параметрлерін (Р, Т), айдағыштың күре жолы бойынша газдың параметрлерін (Р, Т), қоршаған ортаның параметрлерін өлшейді. Агрегаттардың техникалық күйінің маңызды сипаттамасы болып олардың сенімділігі, жекелеп айтқанда мотоқоры - келесі жөндеу жұмыстарына дейінгі жұмыс істеуге тиісті уақыты саналады. Агрегаттардың күйін ГАА-дың жұмысшы механизмдерінде пайда болған ақауларды анықтау және параметрлерді өлшеу арқылы ғана емес, сонымен қатар ГАА-дың мынадай жұмыс істеу сипаттамаларымен, шу, діріл, айдағыштың білігіндегі тығыздықтағы газ шығыны арқылы да бағалауға болады.

ГТҚ-ның шуы – диагностикалық ақпарат көзі. Негізінде, шу агрегаттың күйінің өзгеруі кезінде, сондай-ақ сыртқы жағдайлардың нәтижесінде пайда болатын механикалық және аэродинамикалық құбылыстардың туындысы. Дірілдің өсуі агрегаттың бөлшектерінің тез тозуына және бұзылуына әкеп, соғады соның ішінде ең алдымен дірілге тікелей душар болатын және алғашқы болып істен шығатындар (мойынтіректер, жұмысшы қалақшалар, роторлар, айдағыштың тұрқысын бекітуші түзілімдер және т.б.). Кей кезде ГАА-тың бөлшектері мен түзілімдерін диагностикалау әдісі пайдаланылған майды талдау бойынша жүргізіледі. Агрегаттарды пайдалану шартында диагностикалау үшін, пайдаланылған майлау майында спектралдық талдау әдісі қолданылады. Бұл әдіс пайдаланылған майдың құрамындағы әртүрлі элементтердің болуын анықтауға көмектеседі. (мысалы Fe, Si, Mn, Al, Sn, P_в және т.б.). Металлдың тозған бөліктерінің таралу әдісі – кіші бөлшектердің үлкен өлшемдік бөлшек бағытында жылжуын көрсетеді. Лазерлік анализатор көмегімен өлшемі бойынша тозған бөліктер бойынша ГТҚ-дың түзілімдерінің жұмыс жасау режімдерінің және бөлшектерінің бұзылуы туралы ақпарат алуға болады, содан кейін агрегаттағы майды ауыстыру жөнінде мағлұмат аламыз.

Осы және басқада диагностикалық әдістер арқылы агрегаттардың техникалық күйін анықтауға болады, сондай-ақ жұмыстан істен шығу, жөндеу мерзімдерін және агрегаттардың жұмыс істеу тиімділігін арттыру жөнінде болжауға болады.

ГТҚ мен ГАА-дың техникалық күйі бүкіл газ тасымалдаушы құбырдың технологиясына әсер етеді. Газөткізгіш құбырларындағы ГАА-дың техникалық күйін анықтауға арналған бірқатар жұмыстардың талдауы ГТҚ-дың және ГАА-дың аралық жөндеуінде, олардың пайдаланушылық қуаттары 10....20% төмендейді деген тұжырымға келеді.

49. Осьтік компрессорлардың және турбинаның бірлескен сипаттамасы

50. Келтірілген газ шығынын (Q_k)_пр қалай анықтаймыз

ОТГА-тың (газдың күрең жолының) техникалық күйін бағалау политроптық п.ә.к.-нің агрегатты пайдаланудағы мәні мен оның эталондық мәнін салыстыру арқылы жүзеге асады, яғни (Q_1a)_кел=idem. Пайдаланушылықтағы политроптық п.ә.к.-тің мәні мына формуламен анықталады.

(3.1)

мұндағы - газдың ауа бойынша салыстырмалы тығыздығына ауа байланысты газдың орта температурасы [5] сәйкес t_a ^ор =( t_1a + t _2a)/2. 6.2.-кесте бойынша алынатын коэффицент. -тің эталондық мәні қисық сызығы арқылы әртүрлі ОТА-тар үшін анықталады. Осы қисық сызық бойынан ұқсастыққа сәйкес нүктені алу үшін, ОТА-ыш арқылы өлшенген келтірілген көлемдік шығын есептеледі.

(3.2)

мұндағы А_к – ОТА-тың конфузорының коэффициенті (А_к=0,25 …0,30); n^H – еркін (күштік) газтурбинасының айналу жиілігінің номиналды мәні, V_1a- айдағышқа кірердегі газдың меншікті салмағы; Р_а – айдағыштың конфузорындағы қысым айырымы.

ОТА-ың техникалық күйінің коэффициенті келесі теңдеуден табылады

К_а= (3.3)

мұндағы - ОТА-дағы газдың сығылуындағы политроптық п.ә.к.-ті (ақиқатты-фактикалы) (3.1) теңдеуі бойынша; - айдағыштың эталондық политроптық п.ә.к.-ті. К_а мәнінің бірліктен ауытқуы ішкі ағыстағы шығынның көбеюіне байланысты ОТА-дың сипаттамаларының нашарлауын білдіреді. Алынған п.ә.к.-тің эталондық мәнін К_а оның номиналды мәнімен салыстыра отырып ОТА-тың тиімді жұмыс режімінен ауытқуы шартындағы газдың сығылу процесінің төмендеуін ба

К_РС (3.4)

мұндағы - айдағыштың паспорттық политроптық п.ә.к.-ті.

51. Ашық және жабық циклды ГТҚлар

ГТҚ- жылу қозғалтқышы, онда машинаның білігіндегі механикалық энергия газдың ағынының кинетикалық энергиясы (жану өнімділігінің) арқылы алынады, ал оның өзі жанған отынның потенциальдық энергиясының нәтижесінде болады. ГТҚ-ның негізгі элементтері: газ турбинасы, жану камерасы, ауа компрессорлары жатады.

Газтурбинасы турбомашина болып есептелінеді, онда жұмысшы дененің жылу энергиясы айналатын роторда механикалық энергияға ауысады.

Турбинаның соплолық аппаратының басында жұмысшы дененің ішкі энергиясының бір бөлігі газ ағынының кинетикалық энергиясына өтеді, сосын жұмысшы доңғалақта кинетикалық энергияның бір бөлігі айналатын ротордың механикалық энергиясына ауысады. Соплолық немесе бағыттаушы аппараттардың және жұмысшы доңғалақтың тізбектілі орналасуын (қосындысын) турбинаның сатысы деп атайды.

Жұмысшы денеге жылу берудің жұмысшы денеде сығылу және ұлғаю процестерін ұйымдастыру тәсілдеріне тәуелді, ГТҚ-лар ашық және жабық циклдер болып бөлінеді. Ашық циклді ГТҚ-да сыртқы ауа, сығылу және ұлғаю процестерін және жылу беру жүйесін өте, сыртқы атмосфераға жіберіледі, сонан кейін оны алғашқы күйіне қайтару мүмкін емес. Мұнай және газ кәсіпшілігіншде ашық циклді ГТҚ-лар қолданылады, яғни олар құрылымдық, қарапайымдық және сенімділік жағын көрсетеді. Газ кәсіпшілігінде ГАА-тар үшін, көп тараған осы айтылған ГТҚ-ның схемасы.

а) – бірлікті ГТҚ; б) – екібілікті ГТҚ.

1. 2 – сурет. Ашық циклды ГТҚ-дың қарапайымдылық принципалдық схемалары: 1-осьтік компрессор; 2 – жану камерасы; 3 – газтурбинасы; 4- пайдалы жүктеме (газ айдағыш); 5 – жоғары қысымды газ турбинасы (ЖҚТ); 6 – төменгі қысымды газ турбинасы (ТҚТ) (күштік турбина). б) схемасы ГТҚ-ның көрсеткіштерін тұрақтандырушы үшін, өзгермелі жүктемелерде (газқұбырларында) кеңінен қолданылады, қай кезде тартқыш турбина 6 өзгермелі айналу жиілігінде жұмыс жасағанда, әртүрлі пайдалы жүктемедегі 4 қуатардың мәнінде.

52. Газтурбиналардың жұмысын реттеудің әдістері

18.

35-сурет. Ашық циклді ГТҚ-ның принципиалдық схемалары:

1. Компрессор; 2. Жану камерасы; 3. Газ турбинасы; 4. Регенератор; 5. Аралық мұздатқыш; 6. Электрогенератор немесе газ айдағыш; В-жанармай беру, V_k-компрессорлар саны; V_т-турбиналар саны.