17. Нарық инфрақұрылымы және оның нарықтың қызмет етуіндегі рөлі.

Қазіргі кезде нарық дамыған инфрақұрылымсыз, яғни қосалқы көмекші салалар мен ұйымдарсыз мүмкін емес. Нарық инфрақұрылымы дегеніміз нарықтық қатынастардың қызмет етуін табысты қамтамасыз ететін мекемелер, мемлекеттік және коммерциялық фирмалардың жиынтығы. Барлық нарықтардың олардың формаларының, көлемдерінің көптүрлілігіне қарамастан экономикалық қызметті ұйымдастырудың басқа да типтерінен ажырататын бес белгісі бар. Олар мыналар:

1. Нағыз нарық оған еркін кіруді және одан еркін шығуды көздейді. Сондықтан да, нарыққақатысушылардың еш уақытта да шектелмейді.

2. Нарыққа қатысушы тауар өндірушілердің елеулі санының әрқайсысының белгіленген бағаларының жалпы нарықтық бағаға әсерінің төмендігінен, кез келген тауар өндіруші нарықта тұтынушыға өзінің бағасын еріксіз жіктеу үшін нарыққа сонша тауар шығара алмайды.

3. Нарықта материалдық, қаржылық және еңбек ресурстары емін еркін қозғалады.

4. Нарық, оған қатысушылардың барлығына бірдей мүмкіндіктер беруі қажет.

5. Еркін нарықта белгілі бір сатушылар тобы үшін артықшылықтар көзделмейді.

18.Сұраныс пен ұсыныс заңдары және олардың өзара әрекеті. Нарықтық тепе –теңдік.

.Сұраныс дегеніміз- адамдардың тауар сатып алуға талабы мен қабілеттілігі. Баға мен бағадан тыс факторлар сұранысқа ықпалын тигізеді. Сұраныс заңы- сұраныс көлемінің бағаға кері тәуелділігі деп білеміз: тауардың бағасы неғұрлым төмен болса, тауар сұранысы соғұрлым жоғарылайды. Ұсыныс дегеніміз- сатушылардың рынокқа тауарларды сату үшін ұсынудағы талабы мен қабілеттілігі. Ұсынысқа баға және бағадан тыс факторлар әсер етеді. Ұсыныс заңы- ұсыныс шамасының баға деңгейіне тікелей тәуелділігі: баға жоғарылаған сайын, рыноктағы ұсыныс шамасы ұлғаяды.Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттестігі баға механизмі мен бәсеке негізінде іске асырылады. Бұл сұраныс пен ұсынысты теңестіріп, тепе-тең бағаның құрылуына әкеліп соғады. Егер нарықтық баға тепе-теңдік бағадан артық болса, артық ұсыныс пайда болады, немесе ұсыныс шамасы тауар сұранысынан асып кетеді. Егер нарықтық баға тепе-тең бағадан төмен бекітілетін болса, қанағаттанарлықсыз сұраныс пайда болады, бұл жағдайда сұраныс шамасы ұсыныс шамасынан басым болады.Сұраныс мөлшері мен ұсыныс қөлемі бір- біріне дәл келеді. Егер ұсыныс сұраныстан асып кетсе, онда тауарды сатып алу азаяды, сондықтан сатушылар тауарларының бағасын түсіруге мәжбүр болады. Ал егер сұраныс ұсыныстан көп болса, онда тауар бағасы өседі.

Сұраныс пен ұсыныстың баға және табыстар бойынша икемділігі. Қиылысқан икемділік.Икемділік дегеніміз- бір айныманың екінші айныманың өзгеруіне пайыздық өзгерістің қатынасы ретінде көріну реакциясы. Тауар баға икемділігіне көбірек ие болған сайын оның алмастырушылары көбірек болады. Ұсыныстың икемділігіне ықпал ететін маңызды фактор- уақыт. Ұсыныс әдетте ұзақ мерзімге икемді бағаның өзгеруі ұсыныс шамасына әсер етеді. Сұраныстың бағадан тыс факторлары:1\ тұтынушылардын кірістері 2\ өзара алмастырушы және өзара толықтырушы тауарлардн бағалары 3\ тұтынушылардын талғамы 4\ күтілісі Ұсыныстың бағадан тыс факторлары :1\ ресурс бағалары 2\ технология 3\ басқа тауарлардын бағалары 4\ күтілісі 5\ сатушылар саны 6\ салықпен жәрдем қаражаты Икемді ұсыныс –баға төмендегенде сату көлемі өседіде жалпы түсім артады Икемсіз ұсыныс- баға төмендегенде сату көлемі аз ғана өзгереді жалпы түсім төмендейді Жеке дара икемділік – бағаның төмендеуі өсумен өтеледі және жалпы түсім өзгермейді.