Экономикалық ресурстар және олардың түрлері. Ресурс шектеулігінің мәселелері.
Өндірістік процесті жүзеге асыру үшін экономикалық ресурстардың материалды және рухани игіліктер мен қызметтерді жасау үшін пайдаланылаалатын өндірістің бар элементтерініңжиынтығы болу қажет.
ЭК.ЛЫҚ ресурстар келесі топтарға бөлінеді 1)материалды-жер және капитал жатады2)адам ресурстары-еңбек пен кәсіпкерлік қабілет жатады.Капитал немесе инвестициялық ресурстар барлық өндірілген құралдарды, яғни тауарлар мен қызметтерді өндіруде және оларды соңғы тұтынушыға жеткізуде пайдалынатын құралдар, көліктердің барлық түрлерін , құрылғыларды, қоймалық кеңістіктердіөткізу торын қамтиды.
8.Экономиканың өндірістік мүмкіндіктері. Өндіріс мүмкіндігінің қисығы.
Ресурстарды толық пайдаланудағы баламалынұсқаларды көрсетеді. Ол әртүрлі тауарлардың арасынан таңдау қажеттілігін көрсетіп, экономикалық мәселенің мәнін бейнелейді. Егер ьіз бір тауарды көп мөлшерде өндіргіміз келсе, басқа бір тауарды өндіруден бас тартамыз. Қисық сызықтың ішіндегі әр бір нүкте ресурстардың толық пайдаланылмауымен білдіреді. Қисық сызықтың бойындағы нүкте бір тауардың екінші бір тауар өндірумен алмастырылғанын кқрсетеді. Мұның бәрі өспелі баламалы шығындар заңы байқалады.
Экономикалық жүйе типтері: еркін сауда экономикасы, аралас экономика, орталықтандырылған жоспарлы экономика. Әлеуметтік бағытталған нарық концепциясы
Меншік-бұл арасындағы материалдық және рухани игіліктерді өндіру, бөлу , айырбастау және тұтыну салсындағы күрделі әлеуметтік-эк.лық қатынастарды байқатады.
Эк.лық жүйе –бұл эк.лық процестер жиынтығы.Ол қалыптасқан мүліктік қатынастар мен ұйымдық түрлер негізінде қоғамда жүзеге асады.Әлемдік экономикалық әдебиеттерде эк.лық жүйені топтаудың кең таралған екі фактор негізінде жүргізіледі:
МЕНШІК ТИПТЕРІ БОЙЫНША;
ЭКОНОМИКАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТИПТЕРІ БОЙЫНША ;
Осындай әдістер негізінде экономикалық жүйені шешуді төмендегідей типтер арқылы бөлінеді:
a)дәстүрлі эк.ка;
b)әкімшілдік-әміршілдік эк.ка ;
c)еркін бәсекелестік нарықтық эк.ка;
d)қазіргі рыноктық эк.ка немесе аралас эк.ка.
Мемлекеттік меншік. Мемлекеттік меншікті жекешелендіру және мемлекетсіздендіру
Мемлекеттік меншік. Мемлекеттік меншікті жекешелендіру және мемлекеттік иеліктен алу себебі – салдаы.Ерте дүниенің өзінде ақ ұжымдық, жеке еңбектік және мемлекеттік меншік түрлері қалыптса бастады. Осылардын ішінен кейінірек жеке және мемлекеттік меншік түрі көбірек дами түсті. Мемлекеттік меншік өзіннің барынша дамуын акімшілік- әміршілдік экономикалық жүйеде бұрынығы КСРО-да жүзеге асырылып оның үлесі басқа меншік құрылымында 88,6% құрады. Алайда нарықтық экономикасы дамыған елдерде мемлекеттік меншіктің үлесі 5- 30 % ауытқиды. Экономикалық және әлеуметтік құрылысқа байланысты мемлекеттік меншік басқа меншік түрлерімен тиымды болуы мүмкін. Оның атқаратын қызметімен: жалпы қоғамның даму стратегиясының қалыптасуы экономиканы салалық құрылымының оңтайландыру нәтижесінде адамға бағытталған ең жоғарғы тиімділікке қол жеткізу арқылы сабақтастырылады. Экономикада бұл меншік түрінің басымдау болуы, нақты өмірде жағымсыз түстарда яғни мемлекеттік монополияның пайда болуына алып келеді. Ол экономика үшін аса қауыпты еді: мемлекеттік өндірушінің тұтынушыға үстемдігі пайда болып, арзан тауарлар түрлерін жойю жүзеге асты және тапшылық пайда болды. Қанағаттандырмайтын сұраным қалыптасты. Рынокқа өту және ТМД елдерінде ҚР мемлекеттік меншекті мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру процесінің басталуы мемлекеттік меншік үлесін қысқартуға оның монополиялық үстемдігін жоюға бағытталған. Сондай-ақ қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру үшін бәсекелестік ортаны құрып, оны тұрғындардың сұранымың бағыттау қажет. Мемлекетік меншік үлесі 30-40 % шеңберінде бекітіледі.Жеке мещіктің гүлдену кезеңінде еркін бәсеке барынша қарқындап жеке кәссіпкерлердің өндіріс тиімділігін көтеруге және тұрғындардың өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыруға итермелейді. Қазіргі өркениетті қоғамда меншік иесі мынез-құлқының белгілі ережелері жасалған, соеымен қатар артық өндіру экономикалық дағдарысының ескерту туралы шаралар қарастырылған. Жеке меншік жаңа бағыт алуда және оның келешелі алда. Қазіргі уақытта жеке меншік жекеленген ғана емес , сондай-ақ ұжымдық, акционерлік және кооперативтік түрде меншік иесі ұжымдарын біріктіретін болды.