11.1-сурет. Дизельді сығылған ауамен от алдырудың сұлбасы (төмендеткіш) клапан 4 арқылы ауа таратқышқа 1, одан кейін кезегімен қозғалтқыш цилиндрлерінің жұмыс тәртібіне сәйкес, ұлғаю тактісі кезінде блок басында орналасқан от алдырудың автоматты клапанына жетеді. Поршеньдер сығымдалған ауа әрекетінен жылжиды және иінді білікті айналдырады.Сығымдалған ауамен бір мезгілде бүріккіш арқылы қозғалтқыш цилиндрлеріне отын беріледі. Ауа таратқыш қозғалтқышта орнатылған және отын сорғысынан айналысқа келеді.

39. Май сораптарының құрылғысы, жетектері, орналасуы және жұмысы жауабы 33 те

40.Сығымдау процессінің соңындағы қысым мен температура қалай анықталады? Сырттан қоспа жасайтын және бөгде жылу көзінен тұтынатын қозғалтқыштарда, цилиндрде ауаның сұйық немесе газ тәрізді отындармен қоспасы сығымдалғанда, бұл процесте қоспаның құрамының бір тектілігін бүкі көлемде арттыратын оның қосымша араласуы жүріп жатады. Бұл жалынның ұшқын берген жерден, яғни тұтандыру шамының ұшқындық аралығынан, бүкіл көлемге жалынның тарауын жеңілдетеді және шапшаңдатады. Бұл жағынан ерекше жағдай цилиндрде сығымау соңында сығымдалған жұмысшы қоспа жеткілікті жоғары дәрежеде пульсациялы жыдамдықтармен қозғалғанда туындайды. Бұл кезде жұмыс көрсеткіштерін жақсарту үшін жоғарлатуға тырысу керек. Ең жоғары үнемділік жағынан қарағанда сығымдау дәрежесінің ең қолайлы мәні кезінде. Бұл кезде мәні сығымдау соңында уақытынан бұрын ұшқынға немесе детонациялық жануға келтіретін температура мен қысымға жетпеуі керек. Сонымен, пайдалану шартына және дизельдың құрылым ерекшеліктеріне тәуелді. Қоршаған ортаны төменгі температура жағдайында жұмыс істейтін, жану камералары бөлінген және цилиндр өлшемдері кішкентай қозғалтқыштардың жоғары болуы керек. Әртүрлі типтегі қозғалтқыштардың бағдарлық шамалары мынадай:

- карбюраторлыларда

- газ қозғалтқыштарында

- үрленбейтін дизельдерде

- үрленетін дизельдерде

Жұмысшы дененің сығымдау соңындағы параметрлерін анықтау үшін политропа теңдеуін пайдаланамыз. Сонда сығымдау соңындағы қысым (МПа) мен температура (К) былай анықталады:

, МПа

, МПа

41. Екі тактілі қозғалтқыштардың жұмыс процесстері, схемасы жауабы 13 те

42. Дизельдегі жану процесі. Іс жүзіндегі циклді жасау үшін 2,5 5 МПа қысымға дейін сығылған, температурасы 750 1000 К ауаға қысымы 40-тан 100МПа дейін (жану камерасының типіне қарай) жететін отын шашаратылады.

Жану тиімді жүру үшін отын бу күйінде болуы керек, бірақ қоспа жасауға уақыт аз болғандықтан отынның бір бөлігі буға айналып үлгермейді де, жану бастағанда тамшы-сұйық күйінде болады. Сондықтан бұндай жағдайда тұтану мен жану күрделі процесс, және де оған отынды физика-химиялық дайындау, тұтану және жану кіреді.

Жану процесі отын жанғанда бөлінетін жұмысшы дененің ішкі энергиясын өсіру мен механикалық жұмыс жасауға жұмсалатын қоғалтқыш циклінің негізгі процестерінің бірі.

Ұлғаю процесінің басындағы нүктесіндегі дене күйінің параметрлерін есептеуді қарастырайық.

Термодинамиканың бірінші заңы бойынша нүктесі үшін (теңдеу қарапайымдану үшін 1 кг отын үшін қарастырылады):

кезде

кезде

Мұнда, –отынның төменгі жану жылуы; –жылу пайдалану коэффициенті.

мұнда, – нүктесіндегі температуралы 1кмоль жану өнімдерінің ішкі энергиясы;

және – с нүктесіндегі температуралы 1 кмоль бегіленуіне сәйкес ауа мен жану өнімдерінің ішкі энергиясы;

учаскесіндегі газдардың жасайтын жұмысы.

Қозғалтқыштарға арналған жану теңдеуін жылулық тепе-теңдік теңдеуін өзгеру жолымен аламыз. Аралас жылу беру циклімен істейтін қозғалтқыштар үшін есептеу теңдеуі:

Жылу кезде беріетін циклмен жұмыс істейтін қозғалтқыштар үшін:

кезде

кезде

Жану теңдеуі тізбекті жуықтау әдісімен немесе эмпирикалық тәуелділігін пайдаланып шешіледі. Бұл теңдеу аналитиклық жолмен де шешілуі мүмкін.

Дизель үшін есептеу кезінде қысымның жоғарылау дәрежесі таңдалуы керек. Ұшқыннан тұтанатын қозғалтқыштар үшін:

(2.8)

Сонда есептелінетін қысым:

(2.9)

Бұл кезде циклдің іс жүзіндегі ең жоғарғы қысымы:

Аралас циклмен жұмыс істейтін қозғалтқыштар үшін:

,

Ал алдын ала ұлғаю коэффициенті:

(2.10)

Сонда дизельдер үшін нүктесіне сәйкес келетін цилиндрдің көлемі:

43. Карбюраторлы қозғалтқыштарда қоспа жасау процестері

Сырттан қоспа жасайтын қозғалтқыштар. Мұндай қозғалтқыштарда қоспа жасауды қарапайым карбюраторды мысалға ала отырып(9-сурет) түсіндіруге болады.

Ауа төмен цилиндрге қарай қозғалғанда диффузордың 7 жіңішке көлденең қимасында сырттан келетін ауамен салыстырғанда сиретілген қысым (Р₀) жасалады.

Осы қысым айырмашылығы әсерінен = - жанармай х биіктігіне дейін көтерілуіне мүмкіншілік туады және жиклдердің 4 гидравликалық кедергісін жеңіп қалтқылы камерадан 2 жанармай деңгейі көтеріліп бүріккіш сопло 6 арқылы диффузорға құйылады. Дроссель қақпағы 5 өз қалпында тұрады. Қалтқы камерадағы жанармай деңгейін қалытқының 3 және клапанның 1 көмегімен сақтап тұруға болады.

9-сурет. Қарапайым карбюратор схемасы.

1- ине тәрізді клапан; 2-қалтқылы камера; 3-қалытқы; 4-жиклер; 5-дроссель жабқышы; 6-бүріккіш; 7-диффузор; 8-араластырғыш камера; 9-ауа заслонкасы; 10-теңдестіргіш канал; 11-сүзгіш штуцер; 12-жанармай құбыры; 13,14-реттегіш канал және тесік.

Жанармай бүріккіш соплодан шыққаннан кейін ауамен араласып жұмыстық қоспа құрамын түзеді.

= / *

Мұндағы: - карбюратордан өткен ауа мөлшері, кб/сек

– жанармай шығыны, кг/сек

- теориялық ауа мөлшері.

Ал, қарапайым карбюратордың сипаттамасын салу үшін жоғарыда келтірілген шамалардың тәуелділігін білу керек.

44. Ұлғаю процессіндегі қысым мен температура қалай анықталады?

Ұлғаю процесі циклдегі пайдалы жұмыс жасалатын жалғыз процесс. Ол цилиндрде қысым төмендей бастаған сәттен басталып, поршень ТШН жақындағанда аяқталады. Ұлғаю жылу алмасу беттерінің, сондай-ақ поршень үстіндегі кеңістікте қысым өзгеруі кезінде жүреді және сақиналық тығыздау арқылы азғана жұмысшы дене шығынымен қатар жүреді.

Ұлғаюдың бастапқы сәттерінде жылу беру жалғаса береді, өйткені бұл кезде жанудың соңғы фазасы жүріп жатады және сондықтан температура өссуі байқалады. Сондықтан, ұлғаю политропасының шамасы адиабата көрсеткішінен , кейбір жағдайларда 1-ден де кем. Поршень ТШН-ге жақындаған сайын жану баяулайды және цилиндр қабырғасына берілетін жылу мөлшері артады. Бұл кезде өсіп, шамасына жақындайды. Поршеньнің бір қалпында жылуды қабырғаға әкету мәні әлі де болса жалғасып жатқан жылу беру шамалары теңеседі, яғни . шамасы жылуды пайдалану коэффициенті, қатынасы және суыту қарқыны өскен сайын жоғарылайды. Күшсалмақ өскен және цилиндрдің сызықтық өлшемдері ұлғайған сайын ( кезде) ұлғю политропасы кемиді. Қозғалтқыштың шапшаңдығы өскен сайын әдетте төмендейді, бірақ қозғалтқыштардың барлық типтерінде және барлық жылдамдық режимдерінде емес.

Ұлғаю соңындағы қысым мен температура политроптық процестер формулаларымен есептеледі. Бензинмен жүретін қозғалтқыштар үшін:

(2.11)

Дизельдер үшін:

(2.12)

Қазіргі кездегі автомбиль және тракторлардың үрленбейтін қозғалтқыштары үшін ұлғаю соңындағы қысым мен температураның жуықтап алынған шамалары мына аралықтарда болады.

• бензинмен жүретін қозғалтқыштар үшін –

• дизельдер үшін –

45. Жанармай насосындағы плунжерлік жұп деген не, оның жұмысы

Жоғары қысымды жанармай насосы (ЖҚЖН) жанармайды қалыпты шашуға және тозаңдатуға жеткілікті қысыммен оның қажетті шамасын белгілі бір уақыт ішінде бүріккішке жеткізуге арналған. Шашырату қысымының шамасы 12,5..47,5 МПа және одан да жоғары.

Жанармайды мұндай жоғары қысымда алу плунжерлі насостармен де болады. Золотник типтегі плунжер насосының секциясы 12-суретте көрсетілген. Жанармай енгізуші клапан 5 арқылы еніп, кері(айдауыш) клапан 3 және жанармай құбыры арқылы беріледі.

Плунжер 1 гильзаның 2 ішінде ілгері-кейінді жүріп бүріккішке қарай отынды айдайды. Плунжер төмен қарай серіппенің 6 жәрдемінде, ал жоғары қарай жұдырықшалы білік 8 және түрткіш 7 әсерінен әрекет алады.

Плунжерлік жұп төмендегіше жұмыс істейді. Плунжер төмен қарай (13а-сурет) қозғалғанда жұмыстық қуыста 5 және гильза 2 арасында сиретілу болады, бұл жағдайда айдау клапаны 3 жабық және отын қуысы 5 жанармай құбырынан 4 оқшауланған.

Енгізу каналы ашылғанда А қуысы жанармайға толады. Плунжер 1 жоғары қарай қозғалғанда(13б-сурет) енгізу каналын 5 жабады, кейін оқшауланған А қуыстықта сығылған отын айдау клапанын 3 ашады да жанармай отын құбыры арқылы бүріккішке беріледі.

Жанармай құбырына беретін отынды дайындау, плунжердегі 9 бұрандалы ойық өткізіп жіберу (перепускной) каналын (13в-сурет) ашқанша жалғаса береді. Плунжердің үстінгі жағындағы (жанармай плунжердегі канал 8 арқылы өткізіп жіберу каналымен жалғасқанда қысым 0.1МПа дейін төмендейді. Қуыстағы 5 қысым күрт төмендейді де айдау клапаны 3 жабылады, бұл кезде отынды жанармай құбырына беру өте жылдам тоқтатылады.

46. Дизельдердің жану камераларының типтері. Артықшылықтары мен кемшіліктері

Қарсы камераға тозаңдатылатын дизельдерде отын75 ¸130 кГ/см² (7,5 ¸13 МПа) қысыммен көлемі шамамен жалпы жану камерасының25 ¸40% құрайтын қарсы камераға бүріккішпен шашыратылады.Қарсы камера негізгі камерамен бір немесе бірнеше тесіктер арқылы байланысады.Қарсы камераға шашыратылатын дизельдерде жану процесі шамамен былай іске асырылады. Қарсы камералы тозаңдататын дизельдердің ағынды шашырататындардан артықшылықтары төмендегідей:

• отынды шашырату қысымы салыстырмалы алғанда жоғары емес;

• отын сорғысы мен бүріккіштің құрылымдары қарапайымдандырылған;

• қымбат емес дизель отынын пайдалану мүмкіншілігі бар;

• қарапайымданған отын жүйесін тазалау жүйесін қолдану мүмкіншілігі

бар.

Қарсы тозаңдатылатын дизельдердің кемшіліктері:

• қозғалтқышты от алдыру қиындаған;

• цилиндрдің жұмыс көлемінің бірлігіне қатысты қозғалтқыштың өзіндік қуаты төмендеген;

энергия пайдаланылады. Отын негізінен қоспа жасау мен жану басталатын құйынды камераға шашыратылады. Газ жану камерасының арнайы түріне жəне сəйкестендірілген құйынды камера мен негізгі камераны байланыстыратын каналдардың құрылымына сəйкес құйынды қозғалысқа .келедіҚұйынды камералы дизельдерде салыстырмалы алғанда шашырату қысымы жоғары емес (80 ¸130 кГ-см² немесе 8 ¸13 МПа). Бұндай дизельдерді салыстырмалы алғанда төменгі ауа асқындығы коэффициенттерінде (a = 1,4 ¸1,6) иінді біліктің жоғарғы айналымдарымен жұмыс істей алады. Олар айнымалы режимдерге де жақсы бейімделген, жану қысымдары төмендеу, соның салдарынан басқа тəсілдермен тозаңдатылатын дизельдерге қарағанда тозуға төзімді.

47. Қозғалтқыштардың жылу балансы

Қозғалтқыш цилиндріндегі жанған отыннан бөлініп шыққан жылулықтың бәрі толық пайдалы жұмысқа айналмайды, оның едәуір бөлігі жоғалады. Жоғалтулардың елеулі бөлігі шығынды газдармен кететін және салқындату ортасына берілетін жылулық үлесіне тиеді. Бұдан басқа жылулықтың бір бөлігін майлау жүйесіндегі жағармай алып кетеді, енді бір бөлігі жылулық сәулесі сыртқы ортаға таралып кетеді. Жылулықтың жәнеәне бір бөлігі отынның толық жанбауы салдарынан бөлінбей қалады. Цилиндрге енгізілген отын жанғанда бөлініп шыққан жылулықтың жалпы таралуықозғалтқыштың сыртқы жылу балансыдеп аталады. Жану жылулығының сыртқы жылу балансы құраушылары бойынна таралу сипаты қозғалтқыш жұмыс циклініңерекшеліктерімен, цилиндр-поршень тобының геометриялық өлшемдерімен, тетіктер мен құрылымымен айғақталады. Сыртқы жылу балансы жәнеәне оның жекелеген құраушылары қозғалтқыш тетіктерінің жылу кернеулігінің көрсеткіштерін бағлауға салқындату жүйесін есептеуге, шығынды газдардың жылулығын пайдалану резервтерін және қозғалтқыштың үнемділігін арттыру жолдарын анықтауға мүмкіндік береді. Жылулық балансын шамамен алдын ала теориялық есептеулер негізінде түзеді немесе лабораториялық зерттеулер жолымен анықтайды. Абсолют бірлікті алынған сыртқы жылу балансы теңдеуінің жалпы көрінісі төмендегіше өрнектеледі (Дж/с): Q0=Qe+ Qв+ Qr+ Qα+ Qх мұндағы Q0- қозғалтқышқа енгізілген отын жанғанда 1с ішінде бөлініп шыққан жылулық мөлшері; Qe - тиімді жұмысқа айналған жылулық; Qв - салқындатушы ортаға берілген жылулық; Qr - шығынды газдармен кеткен жылулық; Qα - болғанда отынның химиялық толық жанбауы нәтижесінде цилиндрде бөлініп шықпаған жылулық; Qх - есепке алынбаған жылулық шығындары. Жылулықтың құраушылар бойынша бөліну шамасы қозғалтқыш түріне, қысу дәрежесіне, поршень диаметрі мен жүрісіне, айналым жиілігіне, қозғалтқыштың күшсалмақ режиміне және тағы басқа факторларға тәуелді. Жылу балансының қозғалтқышқа енгізілген отын жанғанда бөлінген жалпы жылулыққа шаққандағы процентпен көрсетілген теңдеуі төмендегіше өрнектеледі: q=qe+ qв+ qr+ qα+ qх=100% 7.1.-суретте автотракторлық қозғалтқыштардың сыртқы жылу балансының құраушылары және сол құраушылар бойынша жылулықтың проценттік жаралу ауқымы көрсетілген. Сыртқы жылу балансының схемасы және оның құраушылары бойынша жылулықтың проценттік таралу ауқымы 7.1.-сурет Сараптауларға қарағанда қозғалтқыштың толық күшсалмақ режимінде жылулық пайдалырақ жұмсалады екен: мысалы, үрмелеумен істейтін тракторлық дизель толық күшсалмақпен істегендеqe=38% болған.

48. Қозғалтқыштың тиімді қуатын қалай анықтаймыз

Қозғалтқыштың тиімділік көрсеткіштері. Индикаторлықтардан пайдалы жұмыс жасау үшін әртүрлі механикалық кедергілерді (айналшақты-бұлғақты механизмдегі үйкелісті, көмекші механизмдер мен айдағыштарды іске қосу және т.б.) және енгізу мен шығару процестерін жетілдіруді ескеретін, индикаторлықтан басқа жұмысты сипаттайтын параметрлерді тиімділік көрсеткіштері деп атайды.

Тиімді көрсеткіштер қозғалтқыштың иінді білігінен «алынып», пайдалы жұмсалатын жұмысты сипаттайды. Оларға тиімді қуат пен айналдыру моменті, тиімді орташа қысым, тиімді өзіндік отын шығыны, тиімді п.ә.к. жатады.

Тиімді орташа қысым және тиімді қуат. Механикалық шығын нәтижесінде индикаторлық жұмыс азаяды және иінді біліктен тиімді деп аталатын жұмыс «алынады»:

L_e = L_i – L_м, (3.13)

Мұнда, L_м механикалық шығын жұмысы.

Бұл өрнекті цилиндрдің жұмысшы көлеміне бөліп, орташа қысымдарды аламыз.

p_e = p_i – p_м , (3.14)

Мұнда, p_e – тиімді орташа қысым, яғни бір цикл ішінде цилиндрдің жұмысшы көлем бірлігінен алынатын пайдалы жұмысты істейтін қысым.

(3.14) өрнегін көбейтіп, иінді біліктен алынатын қуатты, яғни тиімді қуатты аламыз:

немесе . (3.15)

49. Орта индикатторлық қысымның анықталуы, формуласы

Индикаторлық көрсеткіштер деп қозғалтқыш цилиндрінде газдар жасайтын жұмысты сипаттайтын көрсеткіштерді айтады. Бұл көрсеткіштер қозғалтқыштың жұмыс көлемін пайдалану тиімділігін және бөлінген жылудың цилиндр ішінде пайдалы жұмысқа айналу дәрежесін көрсетеді.

Индикаторлық көрсеткіштерге орташа индикаторлық қысым , индикаторлық қуат , индикаторлық п.ә.к. , өзіндік индикаторлық отын шығыны жатады.

Есептеулі орташа индикаторлық қысым жылу аралас берілетін цикл бойынша жұмыс істейтін дизельдер үшін:

(3.1)

Іс жүзіндегі циклдің орташа индикаторлық қысымы -ден есептеу диаграммасының c,z,в нүктелеріндегі домалақтауға байланысты азаю шамасына пропорционалды шамаға айырмашылықта болады. Әдетте іс жүзендегі циклдің жұмысы (және орташа индикаторлық қысымы) есептеу циклінен аз болатындықтан, ол домалақтау коэффициентін ескергенде былай табылады:

(3.2)

Индикаторлық жұмысты ауданымен белгілеп индикаторлық диаграмманың көмегімен орташа индикаторлық қысымды табуға болады:

p_i = F_i/m_p ,

мұнда, -ордината осі бойынша диаграмма масштабы;

l- Абцисса осі бойынша диаграмманың ұзындығы.

50. Поршенге түсетін күштер, қысым мен температура

51.Қозғалтқыштың литрлігін анықтау

Егер қозғалтқыштың тиімді қуаты берілсе және шамасы таңдалса, онда қозғалтқыштың негізгі құрылымдық параметрлері (цилиндр диаметрі мен поршень жүрісі) былай анықталады. Тиімді қуат, иінді біліктің айналу жиілігі және тиімді орташа қысым бойынша қозғалтқыш литражы (л) анықталады:

, (3.26)

мұндағы өлшем бірліктері: N_e – кВт, р_е – МПа, п – мин^-1.

Бір цилиндрдің жұмыс көлемі:

, (3.27)

мұнда, і – цилиндрлер саны.

Цилиндр диаметрі (мм):

, (3.28)

бұл жерде қатынасы алдын-ала таңдалады.

Поршень жүрісі (мм):

. (3.29)

Табылған D және S мәндерін бүтін санға дейін дөңгелектейді. Сонан соң таңдалған мәндер бойынша қозғалтқыштың негізгі параметрлерін анықтайды.

Қозғалтқыштың литражы (л):

.

52. Газомотосығымдағышты және дизель-генераторды автоматтандыру

біріккен іштен жану қозғалтқышы мен поршеньді сығымдағыштың қосындысы болып табылады. сығымдағыштың құрылымы 12.3-суретте көрсетілген. Сығымдағыш 1 жəне үрлеуші сорғы поршеньдері6 өзара кпейцкопфпен топсалы байланысқан штокпен 4 қатты байланыста. Сығымдағыш бұлғағы 21 иінді білік айналшағымен 9 жалғасады. Бұлғақтың 21 төменгі басына саусақ арқылы күштік цилиндрлер бұлғағы 13 қосылған. Сығымдағыш 1 жəне үрлеуші сорғы поршеньдерінің 6 тіке-қайтымды қозғалысын қамтамасыз ететін крейцкопф5 қондырғының сығымдағыштық жағында орналасқан.Күштік цилиндрлер поршеньдері 12 тронкалық типтегі. Поршеньдердің келесі жүрісінде қозғалтқышта,сығымдағышта жəне үрлеуші сорғыда процестер қайталанады. Газмотор сығымдағыштардың отынмен қоректендіру жүйесіне газбен қамтамасыз ететін құрылым (түтіктер, шығын өлшегіш, газ тарату құрылымы жəне тығындау арматурасы), қоректендіру жүйесіндегі газдың күйін реттеу жəне бақылау аспаптары, сондай-ақ газды қозғалтқыш цилиндріне беруге дайындау жəне беру құрылымдары кіреді. Жұмысшы қоспа электр ұшқынынан тұтанады. Электр тоғы магнето деп аталатын электр машинасымен жасалады.Магнето и.б. айналу жиілігі 160 айн/мин аз кезде қозғалтқышты от алдыру кезінде күшті ұшқынды жасауға

Газмотосығымдағыштардың мотоқорын жəне тиімділіктерін арттыру жаңа шығарылымдарда қарастырылады:

• бұлғақтың жоғарғы төлкесі үшін жоғарғы қысымдарда тозуға төзімділігі жоғары арнайы қола «Кароны» қолдану;

• агрегаттың күштік бөлігінің поршеньдерінің құрылымын өзгерту;

• өте жоғары тиімді суытылатын болат құймалардан цилиндрлер қақпағы дайындау;

• жоғарғы күшсалмақтарда тозуға төзімді алюминий рамалық орау ішпектерін қолдану;

• шатунның төменгі басының құрылымын өзгерту;

• өзіндік күшсалмақтарды төмендететін поршень саусағының диаметрін үлкейту;

• контурлық жүйелі газтурбинді үрлеуді пайдалану;

• сығымдағыштық жəне тығыздағыштық сақиналарды металл емес материалдардан (пласмассадан) жасау;

- агрегаттың сығымдағыштық бөлігінде тіке ағынды клапандарды пайдалану.

Бұдан басқа агрегаттың ағынды бөлігінің газы динамик сипаттамаларын жоғарлату мақсатында құрылымдық ізденістер керек (мысалы, клапандарда, əкелу жəне əкету шолақ құбырларында гидравликалық шығынды азайту). Жоғары температуралы буландыру суыту газмотосығымдағыштардың тиімділігін арттырады.

53.Қозғалтқыштың бұраушы моментін анықтау

Қозғалтқыштың негізгі техника-экономикалық көрсеткішіне тиімді қуаттылық , бұраушы момент , орташа тиімді қысым Р_е, тиімді жанармай шығыны де және ПЭК -тер жатады.

Тиімді қуаттылық (квт) квт

Тиімді бұраушы момент (н м) НМ

Орташа тиімді қысым МПа

Салыстырмалы тиімді жанармай шығын г/квт. сағ.

54. Жұмыс циклының индикаторлық диаграммасын құру п,в Индикаторлық қуат – ІЖҚ цилиндрінің ішінде газдар жасайтын қуат.

2.3-сурет. Төрт тактілі қозғалтқыштың индикаторлық диаграммасы:

а) карбюраторлы; б) дизель

55.Іжқ электр статерлік от алдыру

Двигательдерді іске қосу әдістері

1. Қолмен іске қосу көбінесе карбюраторлы двигательдердің иінді білігін рукояткамен айналдыру немесе іске қосқыш двигательдердің ( ПД-10м, П23 ) моховигіне шнурды орау арқылы іске асады.

2. Электрстартермен от алдыру ең көп тараған әдіс, мұндай түрлері 18 а суретте көрсетілген. Стартер 5 аккумулятор 6 ток көзімен қосылып, жетек шестерняны 2 моховик тәсілімен қосады, нәтижесінде стартер 5 шестерня 2 арқылы моховикпен тістесіп иінді білікті 7 айналысқа келтіреді, двигатель оталғаннан кейін стартер ажыратылады.

18 –сурет. Іске қосқыш құрылғының қарапайым схемасы

а – электр стартермен от алдыру; б – бензинді двигательмен;

56. Қозғалтқыштардың литерлік қуаты қалай анықталады Литрлік қуат цилиндрдің жұмыс көлемінің пайдаланылу тиімділігін көрсетеді жəне берілген қозғалтқыштың жұмыс көлемінің бір литрінен қанша қуат алуға болатынын, яғни қозғалтқыштың күшейтілу дəрежесін көрсетеді:

N л	=	N e			=	pe × n		.		(3.25)
		Vh
						30 ×t
(3.25) теңдеуден литрлік					қуаты тиімді					орташа қысым мен иінді біліктің

айналу жиілігін арттырғанда өсетінін көреміз.N_e мəні жоғары қозғалтқыштар күшейтілген – форсаждалған деп аталады. Қазіргі кездегі бензинді жəне газ қозғалтқыштарының иінді білігінің айналу саны6500 мин^-1 дейін жетеді жəне одан жоғары. Ауыр машиналар дизелінің номиналь қуаттағы айналу жиілігі

қозғалтқыштарынікі – 20 ¸ 50 кВт/л, жеңіл машиналардың дизелінікі – 20 кВт/л дейін. (3.25) теңдеуіне сəйкес болжасақ екі тактілі циклге өту литрлік қуатты екі есе арттыру керек. Бірақ, N_л іс жүзінде1,5 ¸ 1,7 есе ,ана өседі. Өйткені, екі тактілі дизельде жұмыс көлемінің біршама бөлігі газ алмасуға жұмсалады жəне газ айдағышты жетектеуге кететін механикалық шығын да бар. Бұдан басқа екі тактілі ІЖҚ жұмысшы дененің жиі алмасуынан цилиндр-поршень тобының жылулық кернеуі де өседі. Бұлар тиімді орташа қысым есебінен литрлік қуатты өсіруге шектеулердің себептері болып табылады.

57. Поршеннің орта жылдамдығы

параметрлерін қайта есептеу қажет.

57. Газбен жұмыс істейтін қозғалтқыштар жұмысы жауабы 6 да

58. Меншікті поршендік қуаты анықтау жолы қарапайым, жұмыс схемалары (35-сурет) өте кеңінен қолданылады. Жылу техникасының теориясын пайдалана отырып коэффициентін, қондырғының меншікті қуаттылығын Ne, жұмыстық дененің меншікті шығынын азайтуға болады.

57. Қозғалтқыштардың сыртқы жылдамдық сипаттамасы Қозғалтқыштың сыртқы жылдамдық сипаттамасыдеп ұшқыннан тұтанатын қозғалтқыштарда дроссельдік қалқанша толық ашық кезде немесе дизельдерде отын сорғысының рейкасы ең көп отын беруге сəйкес күйде тұрғанда оның негізгі параметрлерінің . иайналу.б жиілігіне тəуелділігін айтады.

Сыртқы жылдамдық сипаттамаларында келесі режимдерді көрсетеді:

• n_min – дроссель қалқаншасы толық ашық немесе рейка ең көп отын беруге сəйкес кездегі и.б. ең төменгі айналу жиілігі;

• n_{M e} - ең үлкен айналу моментіне сəйкес келетін и.б. айналу жиілігі;

• n_{g e} - өзіндік отын шығыны ең аз кездегі и.б. айналу жиілігі;

• n_ном – номиналь тиімді қуатқа сəйкес келетін и.б. айналу жиілігі;

• n_e – ең үлкен тиімді қуатқа сəйкес келетін и.б. айналу жиілігі;

• n_б.ж.max – қозғалтқыш реттегішпен жұмыс істеп тұрғанда бос жүрістегі

и.б. айналу жиілігі;

- n_лақ – барлық индикаторлық қуат тек қана үйкеліске жұмсалатын ең үлкен айналу жиілігі.