Магнит ағыны. Магнит өрісі үшін Гаусс теоремасы.
Магнит
өрісі электр өрісі сияқты екі негізгі
қасиетке ие. Бұл қасиеттер 
векторлық
өрістің ағынымен және циркуляция
векторымен байланысты және магнит
өрісінің негізгі заңдарын өрнектейді.
Магнит
ағыны–скаляр
шама, магнит индукция векторының жазықтық
бетінің ауданына көбейтіндісімен
анықталады
,
(15.7)мұндағы d 
= 
d 
;
– dS ауданға
түсірілген бірлік вектор ;Вn –
нормал бағыттағы 
векторының
проекциясы.Бүкіл бет арқылы өтетін
магнит ағыны
.
Егер магнит өрісі бір текті болса 
.
Өлшем бірлігі Вебер[Вб].
Магнит ағыны косинус бұрышының таңбасына
байланысты оң немесе теріс мәндер
қабылдайды, яғни оның бағыты 
нормал
вектордың оң бағытына сәйкес анықталады.
Гаусс
теоремасы–кез
келген тұйық бет арқылы өтетін магнит
ағыны әруақытта нөлге тең болады
.
Осыдан шығатыны табиғатта (электр
зарядтары сияқты) магнит зарядтары
(магнит өрісінің көзі) болмайтындығын
көрсетеді. Тұрақты ток магнит өрісінің
контур бойынша
векторының
циркуляциясы 
-магнит
тұрақтысымен осы контур қамтитын барлық
токтардың алгебралық қосындысының
көбейтіндісіне тең
.
Жоғарыда айтылғандай магнит өрісі
потенциалды емес, екінші сөзбен айтқанда
магнит индукциясының циркуляциясы
нөлге тең емес, яғни магнит өрісі құйынды
өріс екенін білдіреді. (15.4) өрнегі кейбір
токтар конфигурацияларының өрісін
есептеуге қолданылады.
Магнит өрісіндегі тогы бар өткізгіштің орын ауыстыруы кезіндегі істелінетін жұмыс.
Қозғалмайтын сымдар мен олардың үстімен жылжитын сым бөлігінен тұратын тогы бар контурды қарастырайық. Егер мұндай контур оның жазықтығына перпендикуляр болатын біртекті магнит өрісінде орналасатын болса, онда сым бөлігі Ампер күші әсерінен орын ауыстыра бастайды. Демек, магнит өрісі - тогы бар өткізгіш орын ауыстырғанда жұмыс атқарады.
dA = Fdx =І Bldx = ІBdS = ІdФ,
мұндағы
dS=ldx – магнит ағыны қиып өтетін аудан,
–
ауданын қиып
өтетін магнит индукциясы векторының
ағыны.
Фарадейдің электромагниттік индукция заңы. Ленц ережесі.
Электр тогы өзінің айналасында магнит өрісін тудырады. Осыған кері құбылысты, яғни магнит өрісінің көмегімен токты қоздыруды, ашу үшін жасалған сансыз көп әрекеттер 1831 ж. табысты аяқталды. Бұл маңызды мәселені шешкен ағылшын физигі М. Фарадей электромагниттік индукция құбылысын ашты.
Фарадейдің
электромагниттік индукция заңы:
тұйық өткізгіш контурмен шектелген бет
арқылы өтетін магнит ағынының өзгеру
себебі қандай да болмасын, контурдағы
пайда болатын э.қ.к. мына өрнектің
көмегімен анықталады
.
Бұл өрнектегі минус таңбасы энергияның сақталу заңына негізделетін Ленц ережесінің салдары болып табылады. Ленц индукциялық ток бағытын анықтаудың ережесін ұсынды. Ленц ережесі: контурдағы индукциялық токтың бағыты әрқашан да осы токты туғызған магнит ағынының өзгеруіне кідіртуші бағытта болатын магнит өрісінің векторын тудырады. Қысқа түрде: индукциялық ток әрқашан да оны тудырған себептің әсеріне қарама-қарсы болатын бағытқа бағытталған. Ленц ережесінің физикалық мағынасы – ол энергияның сақталу заңын білдіреді.