10. Фукідзід як заснавальнік прагматычнай гісторыі.

Гістарыяграфічная традыцыя Элады была значна развіта афінянінам Фукідыдам (каля 450–396 да н. э.), аўтарам «Гісторыі» Пелапанескіх войнаў, непасрэдным сведкам і ўдзельнікам якіх ён з’яўляўся. Няўдача ў ваеннай экспедыцыі 424 г. каштавала яму выгнання з радзімы. У сваёй працы Фукідыд цалкам адмовіўся ад прыёмаў лагаграфіі. Падзеі 431 – канца 411 да н. э. ім былі апісаны храналагічна паслядоўна. Прытрымліванне храналагічнага прынцыпу з самага пачатку дапамагло яму захаваць цэласнасць і насычанасць твора. Свой стыль Фукідыд назваў ідэаграфічным. Даследаванне абапіралася на шырокае кола крыніц, у тым ліку дакументальных. Асабістыя разважанні аўтар укладваў у тэкст у выглядзе складзеных ім самім жа прамоў, аб’яднаных папарна. Ён упершыню ўжыў метад рэканструкцыі мінулага па рудыментах: знаходках на могілках, месцазнаходжанні паселішчаў, традыцыйных перажытках і г. д.

Прагматизм: выклад гістарычных падзей і з'яў з разглядам прычын іх узнікнення, тлумачэннем наступстваў і т. д., прагматызм.

11. Арыстоцель. (384 - 322 гг. да н. э.)

Сваё вучэнне А. пачынае з высвятлення таго, якая навука або навукі павінны вывучаць быцьцё. А. падзяляе навукі на тэарэтычныя, мэта якіх - веданне дзеля ведаў, практычныя і «паэтычныя» (творчыя). Да тэарэтычным навуках ставяцца фізіка, матэматыка і «першая філасофія» (яна ж - тэалагічная філасофія, яна ж пазней была названая метафізікай). Да практычным навуках - этыка і палітыка (яна ж - навука аб дзяржаве). Адным з цэнтральных вучэнняў «першай філасофіі» Арыстоцеля з'яўляецца вучэнне пра чатыры прычынах, або первоначалах. 1) сутнасць і суць быцця, дзякуючы чаму рэч такая, якая яна ёсць; 2) матэрыя і субстрат - гэта тое, з чаго ўсё ўзнікае; 3) рухаючая прычына, якая азначае прынцып руху; 4) дасягненне пастаўленай мэты і даброты як заканамерны вынік дзейнасці. Пошук праўды ажыццяўляецца праз сілагізмы (высновы) з выкарыстаннем індукцыі і дэдукцыі. Істотным элементам пошукаў ісціны выступаюць дзесяць катэгорый Арыстоцеля (сутнасць, колькасць, якасць, стаўленне, месца, час, становішча, стан, дзеянне, пакуты). Дзяржава, уяўляе сабой нейкае адзінства складнікаў яго элементаў, праўда, не такое цэнтралізаванае, як у Платона. Форму дзяржаўнага кіравання Арыстоцель характарызуе як палітычную сістэму, якая ўвасабляе вярхоўнай уладай у дзяржаве. У пытанні аб зямлі Арыстоцель лічыць, што павінны існаваць дзве формы ўласнасці на зямлю: адна мяркуе агульнае карыстанне зямлёй дзяржавай, іншая - прыватнае валоданне грамадзянамі, якія павінны на дружалюбных пачатках прадастаўляць выгадаваныя прадукты ў агульнае карыстанне іншых грамадзян. Заканадаўства ў дзяржаве - гэта неад'емная частка палітыкі. Заканадаўцы павінны гэта ўлічваць заўсёды з тым, каб умела і адэкватна адлюстроўваць ў законах своеасаблівасць дадзенага дзяржаўнага ладу і тым самым спрыяць захаванню і ўмацаванню існуючай сістэмы.