17 Термоциклдеудің мыс қорытпаларының есте сақтау қабілетіне әсері.

Термоциклдеу әсері. егер [% (масса бойынша)] Cu – 21.3 Zn – 6.0 Al қорытпасын - 45ºС кезінде термиялық резервуарда кезектесіп және 25ºС кезінде 1 минут ұстаса, термиялық циклдар санын көбейту кезінде As төменірек температуралар жағына, ал А _f жоғарырақ температуралар жағына ығысады. Салқындату кезінде Ms жоғарырақ температуралар жағына, ал Ms төменірек температулар жағына ығысады, нәтижесінде мартенситті айналудың дамуының температуралық интервалы кеңейеді. Бұл нәтижелер термоциклдау мартенситті фазаны жартылай тұрақтандыратынын көрсетеді. Термоциклдау дислокациялық қатты әсер етеді және сәйкесінше мартенситті фазаның түйірлерінің жаңадан түзілуіне себеп болады. Термоциклдау кезінде дислокациялардың тығыздығы артады, ал жылжып-сырғымалылық деформация төмендейді, ал 10 термиялық циклдан кейін мүлдем тоқтайды. Осы кезде дислокациялар тығыздығы мен айналу температурасы тұрақтанады, ол өз кезінде ПСӘ-нің тұрақтануына әкеледі.

18 Циклды деформацияның мыс қорытпаларының есте сақтау қабілетіне әсері.

Циклдік деформациялау әсері. ПСӘ – ні коп ретті қолдану кезінде қыздыру кезінде пішімнің қалпына келуі және оның салқындау кезіндегі деформация процустері циклдық қайталанып отырады. Осы кезде пішіннің қалпына келу дәрежесі мен серпімді деформацияның шамасы циклдар санын көбейткен кезде азаяды. Қорытпалардың бұл бейімділігі келесі себеппен байланысты: кернеулерден кейін пайда болған және жылжып-сырғымалылық кезіндегі қалдық деформация келесі деформация кезінде мартенситтің түзілуін жеңілдетеді. Cu-Al-Ni қорытпаларында жылжып-сырғымалы деформацияны қамтамасыз ететін ығысу кернеуі Cu-Al-Zn қорытпаларына қарағанда шамамен 3 есе артық, сондықтан олар циклдық деформацияға қатысты жоғары тұрақты болады. Алайда, серпімді кернеулер өрісінің релаксациясы қиын өтеді, себебі, түйір арасы шекараларында жарықтар түзіледі, олар қорытпаның интеркристалитті қирауға келеді. Сонымен қоса Cu-Al-Ni қорытпаларының ұзақ мерзімділігі Сu-Zn-Sn қорытпаларының үлгілерінің ұзақ мерзімділігінің тек жартысына тең болады. Себебі, Cu-Zn қорытпаларында жылжып-сырғамалы деформация жеңілдетілген, ал ол жарықтардың түзілуін болдыртпайды және ұзақ мерзімділікті жоғарлатады

19. Ерекше жылулық қасиеттерге ие материалдар және олардың ерекшеліктері.

Жылулық қасиеттердің ерекшеліктері мен артықшылығы келесі белгілермен сипатталады:

- термиялық кеңеюдің температуралық коэффициентінің нөлге ең аз және жақын болуы;

- берілген термиялық кеңею коэффициентіне тең (мысалы, шыныға);

- серпімділік модулінің ең аз термиялық коэффициенті.

Мұндай қасиеттермен никелі жоғары, КЖТ тоымен қатты ерітіндінің үздіксіз қатарын түзетін Fе – Ni жүйесінің қорытпалары ие. Н.С.Курнаковтың ережесі бойынша қатты ерітінділер үшін сызықтық кеңею коэффициенті құрамға байланысты компоненттердің 50:50 қатынасы кезінде ең аз және ең көп үздіксіз дөңес тәрізді қисық бойынша өзгереді. Темір-никель қорытпаларында бұл тәуелділік никелдің 20% аймағында үзілумен және 30-40 % никелмен терең ең аз орында қиын (9.1-сурет). Бұл факт ең аз температуралық сызықтық кеңеюмен қорытпаларды табуға мүмкіндік береді, оны инварлы қорытпалар деп атайды.

1 – сурет. Сызықтық кеңеюдің температуралық коэффициентінің темірникелді қорытпалардағы никелдің мөлшеріне тәуелділігі: 1 – α-фаза; 2 – γ-фаза