9. Рессорлы-серіппелі болаттар мен қорытпалардың пайдалану қасиеттерін жоғарылату жолдары.

1) 850-870º Смайданемесе суда шынықтыру;

2) 350-520º C босату,жоғары дисперсті босату трооститін алу созымды деформацияны тежейді және серпімділіктің дамуына көмектеседі.

Босату температурасын болаттың қасиеттеріне босату режимінің әсер етуіне байланысты тәжірибе жүзінде анықтайды.

. Босату температурасынан пружиналық болаттардың механикалық қасиеттерінің өзгеруі.

Сурет бойынша серпімділік шегі соққы тұтқырлықтың төмендеуімен максимум мәніне жетеді. Термиялық өңдеуден кейін болат мынандай қасиеттерге ие болады:

σВ – 1300-1500 МПа ; HRC = 35-45; σ-1 = 500-650 МПа (иілу);

σт – 800-1000 МПа; НВ = 365-475 МПа; σ-1 = 300 МПа (бұзылу);

δ = 5-7 %.

10. Пішінді есте сақтау қабілеті. Мартенситті айналу түрлері.

Пішінді есте сақтау қабілеті дегеніміз мартенситті күйде созымды өзгерген немесе термосерпімді мартенситті айналу температурасы интервалында металдар мен қорытпалардың қыздыру кезінде бастапқы пішінін қалпына келтіре алу қабілеті.

Пішім есте сақтау құбылысының пайда болу себептері: үлгіге түскен кернеудің әсерінен, басқа бір екілік домендер, басқа бір домендерді өзіне сіңіріп алады. Яғни екілік деформация өрби түседі.

11. Мартенситті түрлену және пішіннің өзгеруі.

Матенситтік айналу кезіндегі кристалл пошымының өзгеруі деформация нәтижесінде белгілі кристалдық жақықтықта көлемнің өзгерімен таза сырғу және екіленумен сәйкес қол жеткізіледі. Дәл осының салдарынан көптеген жағдайларда пошым сақталу әсерінің пайда болуына ықпал жасалады. Аустениттің мартенситкеҚЖТ → КЖТ айналу кезіндегі инвариантты ротымен деформацияның феноменологиялық моделінің схемасы 3,5-суретте көрсетілген. Пошымның өзгеруі кристалдың айналусыз бөлігіндегі кристалдық тордың деформациясымен болуы керек. Көп көлемдік өзгеру кезінде тек серпімділік емес, сонымен қатар қоршаған бастапқы фазадағы созымды деформацияда өседі, сондықтан айналу қайтымсыз болып табылады.

Қыздыру кезіндегі нәтижелі деформацияны алып тастау үшін деформацияның барлығы механикалық қайтымды механизмдермен жағдайлануы қажет. Механикалық қайтымсыз деформация жағдайында үлгінің пошымының тек кейбір бөліктері қайтадан орнына келуі мүмкін. Пошымның сақталу әсерінімен қорытпаларда өсетін механикалық қайтымды деформациялық процестерге келесілер жатады:

- серпімді және серпімді емес шағын созымды деформация;

- мартенситтің қайтымды өсуі;

- екіліктердің (двойников) пайда болуы (айналу немесе деформациялық);

- Жинақтың ақауымен шектелген бөлек дислокациялардың қозғалысы;

- Өте жоғары алыс реттегі кристалдардағы өте жоғары құрылыстық дислокациялардың сырғуы.

ҚЖТ → КЖТ айналу кезіндегі инвариантты ротымен деформацияның феноменологиялық моделінің схемасы. Белгіленген бағыттағы А және М индекстары аустениттік және мартенситтік фазаларға сәйкес келеді.

Мартенситтің пайда болуы кезіндегі пошым өзгерімен болатын қайтымды деформацияның бірден бір механизмі серпімді деформация және екілену болып табылады.