36. Магнитті қатты қорытпалар жасауда қолданылатын болаттар мен қорытпалар.

Магнитті қатты қорытпаларға жатады:

1) Көміртектті болат – қолданылады көлемі жағынан үлкен емес магниттер жасау үшін. Көбінесе бұндай мақсат үшін болат қолданылады. У10–У12,шынықтырудан кейін Нс = 60 ÷ 65 Э және Вr = 8000 ÷ 8500 Гс (кесте 13.1).

2) Хромды болат (1 % С және 1,5 немесе 3 % Cr) шамамен магнитті қасиеттер, көміртектіде. Бұл болаттардан үлкен көледі магниттер жасайды.

3) Кобальтты болаттар құрамы хром 5 немесе 15% Со жоғары магнитті қасиетке ие басқа болаттармен салыстырғанда. Кобальттің жетіспеушілігі, Fe-Ni-Al қорытпаларында жоғары магниттік қасиет болады, кобальттыболаттардыңқолдануыншектеді.

37. Ални таңбалы Fe-Ni-Al қорытпалары. Термиялық өңдеу режимдерінің альни қорытпаларының магнитті қасиеттеріне әсері.

Fe-Ni-Al қорытпаларында жоғарырақ магниттік қасиеттерді алуға болады, бірақ бұл қорытпалар механикалық өңдеуге келмейді, сондықтан оларды құю және ұнтақты металлургия әдістерімен алады, осыдан кейін олардың бетін тегістейді. Компоненттер мөлшері әр түрлі Fe-Ni-Alқорытпаларының коэрцитивті күші Аl мөлшері 13 %болғанда максимумға келеді. Сонымен қоса, қорытпадағы никель мөлшері жоғарылаған сайын, коэрцитивті күштің абсолют мәні де жоғары болады; 30 % Niқұрамды қорытпалардың коэрцитивті күші 650 Э болады. Никель мөлшері өскен сайын қалдық индукция азаяды, бірақ максимал магнит энергия (Н×В көбейтіндісі) 28%Ni кезінде ең үлкен болады. Сондықтан практикада Fe-Ni-Al қорытпасын 12-13% Аl мөлшерімен және никельдің әр түрлі мөлшерімен (талап етілген магнит қасиеттерінің шамасына байланысты) қолданады. Бірқатар жағдайларда бұл қорытпалар коэрцитивті күштің максимал мәніне құймалы күйінде немесе 1000 °С және балқу нүктесі арасындағы температурада қыздыру кезінде жетеді. Сонымен қоса кенеттен шынықтырудан кейін коэрцитивті күш төмендейді, оны кейін босату арқылы салқындатудың орташа жылдамдығымен бірге өтетін шынықтырудағы мәнге дейін қайта апаруға қолдан келмейді.

38 Радиацияға тұрақты материалдар. Радиацияға тұрақтылық дегеніміз не?Радиационды тұрақтылық дегеніміз – материалдардың құрылымы мен қасиеттерін өзгертетін радиоактивті сәулеленудің интенсивті ағынына қарсылық қасиеттерін айтамыз. Мұндай әсерлер материалдардың механикалық және коррозиялық беріктілік қасиеттеріне көбірек әсерін береді. Конструкциялық материалдардың радиационды тұрақтылығын - негізінен легірлеу мен микроқұрылымын реттеумен көтереді. Радиационды тұрақтылығы жоғары қасиетке конструкциялық болаттардың тотбаспайтын кейбір аустенитті және ферритті сынып маркалары, арнайы технологиямен дайындалған дисперстіберіктендірілген қоспалар, кейбір хромның, вандидің, ниобидің, цирконның, титанның және оның гидриттері ие болады.

39 Сәулеленудің түрлері және олар туғызатын қираулар.

Сәулеленудің түрлері және олардан болатын ақаулар.

Барлық сәулеленудің түрлерін шартты түрде негізгі екі топқа бөлуге болдаы:

-рентген сәулеленуі, позитрондар, β-бөлшектер және γ-сәулелер;

- α-бөлшектер, нейтрондар, протондар және жылдамиондар.

Жеңіл бөлшектредің затпен өзара әрекеттесуі ионизыция түрінде болады. Олардың қатты денедегі атомға соқтығысып иондаумен қатар, оларды кристалдық торынан ығыстырып , атом аралық ақаулар түзіледі. (12.1-сурет).

Рисунок 12.1 – Нейронды сәулелену кезіндегі вакансиялар мен түйінаралық атомдардың түзілу схемасы

Салмағы ауырлау зарядталған бөлшектер өзінің энергиясының көп бөлігін ионизациялау нәтижесінде жоғалтады, бірақ олар осығын қоса олар заттың ядроларымен серпімді соқтығыса алады (α-бөлшектер, нейтрондар менжылдам иондар өз энергиясын тек серпімді соқтығысу нәтижесінде жоғалтады). Сонымен қатар, ауыр бөлшектер тор атомдарына едәуір энергияны береді, соның нәтижесінде көптеген атомдар соқтығысуын бастайды.

Жылдам бөлшектер металл материалдардан өткен кезде өз энергиясының едәуір бөлігін тордың кішігірім аймағына береді, нәтижесінде микроскопиялық клемде балқу туады. Бұл көлемдердің қатаюы өте тез жүреді және кернеу көп шоғырланған аймақтардың түзілуіне әкеледі. Олар металлдың қасиеттеріне қалыпты шынықтыру сияқты әсер етеді, негізінде олар қаттылық пен беріктікті жоғарлатады, ал илемділік пен тығыздығы нашарлайды.