2. Маржинализмнің негізгі идеясы.

І. ХІХ ғасырдың соңғы 30-жылында классикалық саяси экономияға кезекке маржиналды экономикалық теория келді. Маржинализмнің негізгі идеясы-фирманың, саланың микроэкономикасы, сондай ақ барлық халық шаруашылығы көлемінде экономикалық жүйенің өзара байланысы көріністері ретіндегі шекті экономикалық өлшемдерді зерттеу. Ал қазіргі кезеңдегі маржинализмнің құрамына неоклассикалық және кейнсиандық та концепциялар енеді.

Ал 200 жылдық тарихы бар “классикалық саяси экономия бағалықтарын қайта құрау, бағалау экономикалық әдебиеттерде жйі маржиналды ревалюция деп аталады.”

Ал маржиналь деген сөздің өзі ағылшын-француз тілінде “шекті” дегенді білдіреді.

Ал классикалық саяси экономия авторлары экономикалық категориялардың, көріністердің мәніне мінездеме бере келіп, онда негізінен жиынтық немесе ортана көрсеткіщтеріне сүйенеді. Маржинализм методологиясының бір ерекшелігі, ол егер “классиктер экономикалық көріністерді тенденцияларыд бөлшектеген болса, мысалы, өндіріс саласы айналыс саласыменг салыстырғанда” 1-ші кезекте тұрады деп есептесе, ал құнды барлық экономикалық анализдің бастапқы категориясы деп есептесе маржиналистер экономиканы шаруашылық игіліктерме белгілі бір іс-қимыл атқаратын шаруашылық субъектілердің өзара байланысқан жүйесі деп есептейді.

Классикалық теориямен салыстырғанда маржинальды теория математика тәсілдерін, оның ішінде, дифференциалды теңсіздіктерді, кеңінен пайдаланады. Ол тек шекті экономикалық көрсеткіштерді анализ жасау үшін емес, сондай-ақ, мүмкін жағдайлар мен гипотезаларды ең тиімді варианттарын қабылдауды негіздеу үшін де қажет.

Рикардо мен Миллдің ақшаның сандық теориясында да маржиналистер “ревалюция” жасады. Олар ақшаның атқаратын қызметтерінде 1-ші кезектегісін немесе негізгісін іздеген жоқ, барлығының мәні бірдей деп есептейді.

Маржинализмнің американдық мектебінің дәстүріне сай, оларды ең бірінші айтқан И.Фишер (1867-1947жж.) болды. Олатақты айырбастеңдігін негіздеді.

Ал А.Пигу болса (1877-1954) Фишердің ақшаны зерттеу методологиясына өзгерістер енгізді. Ол шаруашылық субъектілерінің мотивтерін микроэкономика тұрғысында қарастыру. Олардың ақшаны жинаудағы банк салымдары немесе бағалы қағаздар мен басқалай ақшаның белгілі бір бөлігін жинақтауға деген ұмтылысын есепке алу қажет. Осыған байланысты бағаны реттеу жүріп отырады – деп есептейді. Ал келесі ревалюциялық болып саналатын ол мына жағдай, маржинализмнің методологиялық құралдары экономикадлық категорияларды І-ші кезектегі, ІІ-кезектегі деп бөлудің қажет еместігін көрсетті. Ол себеп-салдарлық әдістен гөрі функционалды әдісті көбірек пайдаланудың арқасында мүмкін болды. Ол анализдің маңызды құралы, экономикалық теорияның нақты ғылымға айналдыру құралы болды.

1970 жылы 11 желтоқсанда Стогольмде Нобельсилығын алған кездегі жасалған лекцияларында П.Самуэльсон : “Маршалға дейін, 1838 ж. О.Курно өзінің классикалық болып саналатын “Байлық теориясындағы математикалық принциптерді зерттеу” деген жұмысында, пайданың максимумын қамтамасыз ететін, дифференциалды теңдіктер аппаратын қолданды. Шығындарды минималды түрде азайту сұрағы осыдан 700 жыл бұрын қойылған болатын. Онымен шекті өнімділік ұғымын қарастырғанда Фон Тюнен айналысқан”-деп атап өтті.