Тақырып: «Әрлеу жабуларын жасау технологиясы»

Сұрақтар

1.Аспалы төбелерді жасау

2.Ойықтарды әйнектеу және сәуле өткізгіш аралық қабырғаларды жасау

3.Беттерді май құрамдарымен әрлеу

Майлау, ақтау жұмыстарына бетті майлағыш құрамдармен әрлеу жұмыстары, былайша айтқанда бетті сырлау жұмыстары жатады. Нормативті бағалау кезінде майлау жұмыстарының құны қолданылатын материалдарының арзандығына және төмен қор сыйымдылығына байланысты мардымсыз құрылыс жұмыстарына жатқызылады.

Сырлау ғимарат пен имаратқа аяқталған түр беретін, қорғаушы, санитарлы-гигиеналық және декоративті функцияны атқаратын, бірнеше қабаттан тұратын декоративті-қорғаныш жамылтқы болып табылады.

Майлау жұмысының әрбір үрдісі бірнеше операциялардан тұрады. Бұл оепрациялардың сипаты мен мөлшері сырланатын беттің түрі мен материал сапасына қарай анықталады. Алайда жалпы алғанда майлау жұмыстары мынадай үрдістерден тұрады: бетті дайындау, тегістеу, шпаклевка, сырлау.

Сапасы мен күрделілігіне қарай сырлау мынадай түрлерге бөлінеді: қарапайым (қойма имараттарын, уақытша және қосымша ғимараттарды әрлеу үшін), жақсартылған (тұрғын және өнеркәсіптік ғимараттарды, тұрмыстық және коммуналды мекемелерді әрлеу үшін) және жоғары сапалы (қоғамдық және әкімшілік ғимарттарды әрлеу үшін).

Майлау жұмыстары мынадай тізбек бойынша жүргізіледі: бетті дайындау, тегістеу, шпаклевка және сырлау материалын жағу.

Дайындық жұмыстары.

Дайындық құрамы сырланатын беттің түріне және жағдайына, сондай-ақ сырлау түріне қарай таңдалады.

Бетті ең алдымен шаңнан, ластан, дақтан, ерітінді қалдықтарынан және т.б. тазартады. Бетті қырғышпен және шпательмен қырып, компрессор немесе өнеркәсіптік шаңсорғыштар ауасымен үрлеп тазартады. Беттің біртексіздігін лещадь (тегіс құмды тас) немесе пемзамен тазалайды. Егер ақау пайда болса, 3 мм дейін тереңдікте кесіп, сулайды және гипсборлы пастамен майлайды. Кепкеннен кейін тегістеп қырады.

Ағаш құрылымдарды дайындаған кезде шығып тұрған бұтақшаларды, ағаш шегелерді 2-3 мм дейін кесіп, шпаклевкамен әрлейді. Егер май дақтарын кетіру қажет болса, онда бетті сабын мен каустикалық сода қосылған сілті ерітіндісімен сүртеді. Жабысқан сырларды сумен шаяды, ал әк казеин, силикат негізіндегі және басқа да сырларды механикалық әдіспен, алдын-ала сумен сүрту арқылы тазалайды. Өте қатты ластанған болса тегістегіш машиналарымен немесе металл щеткалармен тазаланады.

Бұрын майлы сырлармен сырланған беттерді механикалық, химиялық әдістермен немесе күйдіру арқылы тазалайды. Химиялық әдісте бұрын боялған бетке каустикалық сода қосылған сөндірілмеген әк ерітіндісін жағады. Еріген бояуды болат қырғыштармен қырып алып тастайды да, тазартылған жерді сумен шайып, мұқият кептіреді. Боялған штукатурка немесе бетонның дымқылдығы 8% аспауы керек, ағаш құралымдар үшін - 12%. Жуылмайтын дақтарды кетіру үшiн силикат жерiн және ақ құрғақ силикат бояуын қосылған калий шынысының су ерiтiндiсiн қолдану керек.

Беттердiң астарлауы.

Астарлауды жасап бiтiрiлетiн беттердiң кеуектілігін теңестiруi үшiн және өңдеу жiктердiң биiк адгезиясы шарттарын жасау үшiн келтiредi. Беттердiң астарлауын жартылай май жағумен, әрбiр тығындаумен және түске бояр алдында орындайды. Бiрiншi астарлаудың жеке түрлерiнде күштi сiңiрушi беттерге 2-3 қабаттай келтiредi. Бояу үшін де, грунт жағу үшін де бірдей құрам қолданылады, бірақ төмен шоғырландырады, егер бұл су құрамы болса, не әлiпмай, егер майлы бояуға грунт жағу қажет болса.

Кәдiмгi грунт жағу арқылы өнiп шыққан ерiтiндi тотияйн ретінде қолданады. Төсеніштік бояу механикаланған немесе қол әдісі арқылы жағылады. Төсеніштік бояулы бетте жұмыс iстегенде механикаланған әдiспен жазық алауы бар компрессорсыз тапаншамен немесе конусты алауы бар қармақтармен орындайды. Грунтты бiр қалыпты жағу және жақсы алауды тозаңдандыру үшін форсунканы беттерден 0,7-1м қашықтықта ұстау керек. Механикаланған әдiспен купоростан басқа, ол металлдық тетiктердiң бiр бөлiктерiн шiрiтiп жiбередi, грунт жағулардың барлық түрлер келтiруге болады. Груннты қолмен келтiру кезінде қауырсын қанат және бояу жаққыш побелочнесi, макловица, сондай – ақ ағартушы белдiкшелер қолданылады.

Тегiстеу.

Тегiстеу (шпатлевканы ) бояуға дайын тұрған беттердегi тегiс еместiктердiң жоюы үшiн орындайды. Жақсартылған жоғары сапалы түске бояу үшiн бір немесе екі қабатты ортақ наметпен 1 – 2 мм етіп түгелдей тегiстейді. Шпатлевка құрамдарын үлкен жұмыс көлемiнде механикаланған әдiстермен компрессорды пайдалана, ұлғаймалы түтiкпен бояу бастырмалатқыш бачокпен, тапаншамен, қармағы бар шпатлевка агрегаттарымен және механикаланған қалақшалармен келтiредi. Механикаланған аспаптың жұмыстарынан кейiн түтікшелерді сумен жуады және ауамен үредi. Қол жұмысына қарағанда, шпаклевканы сұйық консистенцияда дайындайды. Шпатлевканы механикаланған әдiспен бетке жаққаннан кейiн, жiкті резеңке пластиналарымен тегiстейдi. Шпатлевканың тегiстеуi үшiн қармақ және созылған қаламы бар қалақшаның қолданады. Шпатлевканың кепкен жiктерiн ажарлайды және егер қажет болса грунт жағады.

Қысылған шарттарда және шпатлевканың аз көлемдік жұмыстарында әр түрлi ұштары бар қол қалақшалармен келтiредi - металлдық, ағаштық, текстолитті, резеңке және тағы да басқа.

Түске бояу.

Су құрамдарымен түске бояуды механикаланған әдiстермен немесе қолдан орындайды. Бетті бояуда известь құрамдарымен, силикат бояуларымен және де желiмі бар желiмдi бояулар, бояу пульттері, тапаншалар және қармақтарды қолданады. Бояуды жеткiлiктi қанықтыру көрсеткiштері ақ беттi жалтырақ айналдырады. Беттерді қолдан түске бояу кезінде қауырсын қанат бiлезiктердi қолданады. Бояуды бояу жаққыштың көлденең қозғалыстарымен келтiредi. Желiмдi құрамдармен түске бояу кезінде бояу тез кебетінін еске сақтау керек, сондықтан екi тапаншаларды қолданады, және де солардың бiрiнде созылған қаламы бар. Бiр майлаушы, түрегелiп тұрып үзеңгiде және қабырға төбеде қабырға бойлай жылжу жұққызады, екiншiсі тапаншасымен созылған тұтқа арқылы қабырғаның бiр бөлiгiн жұққызады.

Олифтеудi, грунт жағуды және беттердiң түске бояуын майы түске бояудың арқылы компрессормен жұмыс iстейтiн тапаншалармен механикаланған әдiстермен өндiрiп алады, және де майлы бояуларды шашырату үшiн тапанша қордағы түтiктермен жабдықтайды. Тапаншаның еңбек өнiмдiлiгiн жоғарылату үшiн сорғалауды максимал енiне дейін реттеу керек. Тапанша - бүріккішті жұмыс уақытында сорғалап аққан бояуды тiк бұрышпен бетке құлайтындай етiп ұстау керек. Тапанша жұққызылатын беттен 25-30 см қашықтықта орналасады. Түске бояуды тiк немесе көлденең жолақтармен тапаншаның орын алмастыра немесе,оңға, солға, төмен немесе жоғары өндiрiп алады.

Жақсартылған немесе жоғары сапалы майлы түске бояу сылаққа немесе түске бояуды бiрiншi жiктi ағашқа терiмен немесе кеуек тастармен құрғаудан кейiн тазалайды. Аған маталарды түске бояу кезінде алдымен тапаншаның тызылдауларымен есiктiң байламына және тақтайға жұққызады. Қолдан, тапанша - бүріккіштті қолдану арқылы жылытудың терезелiк түптерінн және радиаторлары жұққызуға болады.

Тапаншаның тызылдауларымен есiк маталардың түске бояуының жанында бастапқыда есiктiң байламына және жұқа тақтайға жұққызады. Терезелiк түптер және радиаторларды жылытуды, қолдан, тапанша - бүріккіштті қолдану арқылы жұққызуға болады. Перпендикуляр жұққызылатын бетке бояу жаққыш немесе қауырсын қанат бояу жаққышты түске бояу жұмыстарын орындау кезінде қолданады. Түске бояу құрамының жiгiн жағымдармен бастапқыда келтiредi, содан соң өзара перпендикуляр бағыттардағы бояу жұққыш қозғалысымен мұқият уқаланады.

Астарлау жiктерiне бояу жұққыш қылыдағы iздерi тек қана флейцтермер тегiстеледi, келесi беткi жiкті щетка-торцовкада немесе туповкада ойрандайды. Филенканы керу бояу жұққышта сызғыш бойынша сызықтарда сіңірілген борда, сынған бауда, жосада орындайды.

Егер қабырғалардың панелдерiн майлы бояумен боялса, сонымен бiрге жұқа тақтайды майлы бояумен iшке тартады. Қабырғаларды желiмдi түске бояу - желiмдi. Механикаланған әдiспен мастикомета арқылы белгiлi мастиканы жабындарда келтiредi, сол сияқты қолдан білiкшелердi қолданады. Суретi білiкше фактурасынан тәуелдi болатын бедерлi фактураны соңғы жағдайда алады.

Сырлау жұмыстары үшiн материалдар.

Түске бояу құрамдарындағы байланыстырғыш (негiзгі ) түріне байланысты сулы және сусыз болып бөлінеді. Ерітіндіден басқа, түске бояу құрамындағы байланыстырғыш (қабық жасаушы ) заттың эмульсия немесе суспензияларында пигменттер (бояғыштар ), толтырғыштар және әр түрлi қоспалар болады. Пигмент - түс үшiн, толтырғыштар – қажетті жуандыққа дейін қабыршақты алу үшiн, қоспалар қабыршақтың қатаю мерзiмдерiн реттеуi үшiн және түске боялатын құрамдардың тағы басқа қасиеттерi.

Сулы түске бояу құрамдарына минералды құрамдар (известті, цементті, силикатты), желiмді (ағаш шебер желiмде және казеин) және эмульсионды (латекс және поливинилацетат - ПВА) жатады.

Сусыз бояулар - май әлiпмайдың негiзi, май және синтетикалық және табиғи ерiтiндiлерiнiң негiзiнде синтетикалық шайырлар, эмальдегi лактерiне бояу. Бұл бояуларды, эмальдерді және лактарды ерiткiштер ретiнде қолданады:

майлы бояулардағы - скипидар, уайт-спирит, жер майы;

нитробояулардағы - ацетон, басқа ацетатты ерiткiштер.

Известь құрамдары кiрпiшке, сылаққа, тасқа, бетон бойынша ғимараттардың фасадтарын түске бояу үшін, сонымен бiрге бөлмелердiң iшкi әрлеуі үшін қолданады. Негiзгi бояулы известь құрамын алу үшiн извест сүттерiнде езбелейдi, түске бояудың бекiтулерi үшiн кейде ашудастар немесе ас тұздарын қосады.

Желiмдi түске бояулы құрамды беттер iшкi әрлеуi жұмыстары бойынша сыланған немесе жауып қаптайтын парақтар үшiн қолданады. Негiзгi бояудың желiмдi құрамын алу үшiн бояу құрамына берiктiк беретін су желiмдi ерiтiндiсiнде езеді. Ағаш желiмін(глютин) ойын таcын, дәнекер ұлпаларды және малдардың сүрегін пiсу арқылы алады, сондықтан оны мал желiмі деп те атайды. Ол полимерцемент мастикаларында және ерiтiндiлерде қоспа ретінде қолданылады. Тығындайтын құрам ретiнде желiмдi түске бояуда борлы, полимерцемент тағы басқа мастикаларын қолданады.

Казеин түске бояу құрамдары фасадтар және iшкi мүлде кеуіп қалған беттердi түске бояу үшiн қолданады. Суда жабылған, казеинді желім, әлiпмайдың шамалы саны және сiлтiге шыдамды пигменттерге қосады, мысалы қызыл бояу. Казеин – өңдеуге (майы алынған сүт) көк сүттiң қышқылымен алынатын. ұнтақ тәрiздi өнiм түрiндегi белокты заттар. Казеин суда нашар ериді, бiрақ сiлтiлiк ерiтiндiлерде жақсы. Казеин сонымен бiрге стабилизатор ретiнде түске бояулы полимерцементті латексті каучукте және тығындайтын материалдарында қолданылады. Казеинді құрылыс мақсаттарында азық-түлiк құндылығымен барлық кiші көлемдеріне байланысты қолданылады. Казеин құрамдарының беттерiн өңдеу кезінде сұйық казеинді желімге грунт жағу және құрғақ казеин бояуларда қолданады. Тығындау жұмыстары кезінде әдеттегiдей, бояулардан, әлiпмайдан, бордан, ашудастан және судан тұратын казеин тығындауларын қолданады.

Силикат түске бояу құрамдары кiрпiшке, тасқа, сылаққа және бетон бойынша, марштар, коридорлар, ас үйлер тағы басқа сыртқы және iшкi түске бояу үшiн қолданылады. Түске бояу құрамдары нақтылы консистенцияға дейiн ажыратылып қойылған сұйық шыныдан және бордан тұрады. Грунтвка ретінде бор қосылған, калийлі сұйық шынысын қолданады.

Май түске бояу құрамдары адамдар тұратын ғимараттар, мектептер, ауруханалардағы ас үйлер, санитарлық тораптар, терезелiк және есiк маталардың бөлмелерiн өңдеуi тағы сол сияқтылар негiзiнде қолданады. Майлы түске бояу құрамдарын алу үшiн ұнтақталған немесе құрғақ бояуды табиғи немесе жасанды әлiпмайларда езбелейдi. Әлiпмайлар - тығыздалған өсiмдiк майлары немесе қою алкид шайырларының негiзiнде қабық жасаушы заттар. Әлiпмайлар – сары түстен шие түске дейінгі мөлдiр сұйық, жақсы суланатын ағаш, металл және тағы басқалар құрылыс материалдары. Жұқа етіп келтіру нәтижеде тотықтырғыш полимеризациялары (әдетте мүлдем емес терминдердi қолданады «құрғайды») қатады: оттегi ауасымен икемдi қабыршақтардың түзілуі, суда және органикалық ерiткiште ерімейтiн әлiпмайдың молекулаларының тiгілуі жүреді. Әлiпмайлардың қатаюын тездету үшiн сиккативтарды жиi қолданады - қорғасын, марганец, кобальт тұзы.

Әлiпмайды табиғи, жартылай табиғи (оксоль) және глифталды (алкид) түрінде шығарады. Олар құрамында кептірілген өсiмдiк майлардың болуымен ерекшеленеді - зығыр, сора, соя тағы басқалар. Суалма маселдердiң құрамына молекулаларындағы байланыстың негiздерiне болатын толық емес май қышқылдары бойынша ауаның оттегiнiң молекулалары кіреді, өйткенi тiгуде болған тотықтырғыш орыны полимеризацияланады.

Табиғи әлiпмайлар түгелдей суалма массалардан тұрады; жартылай табиғи - 50-55% - ке,ал глифталы суалма май түрлендiрiлген алкид полимерiнiң негiздерiнде сайланады. Құрылыс мақсаттары үшiн көбiнесе қажеттi материалдың сапалары азық-түлiк маселелерiнiң ең төменгi шығынын қамтамасыз ететiн глифтал әлiпмайларын қолданылады. Әлiпмайлар тұтастырғыш майлы бояулардағы қабық жасаушы компонент ретiнде қолданылады және қаптау жұмыстарындағы мастикалар және сылақтардағы пластификатор.

Беттердiң (грунт жағуды ) олифтеуiн май немесе майлылық - эмульсияға грунт жағу арқылы өндiреді. Майлы бояуға май, әліпмайсыз немесе полимерцементті тығындаулар қолданады.

Перхлорвинилді бояулармен сылақты, кiрпiшті және бетон бойынша бояуға болады. Перхлорвинилдә бояудың ең маңызды қасиеті қысқы фасад жұмыстарының мүмкiндiгiн қамтамасыз ететiн оның аязға төзiмдiлiгi болып табылады.

Поливинилацетатты бояуы бөлменiң iшi жұмыстары сияқты, тоқ және сылақ бойынша сырттан, бетонға, кiрпiшке және ағашқа қолданады. Ол поливинилацетатты эмульсиядағы пигменттерiнiң суспензиясы болады.

Бояулардың құрамында стабилизаторлар, эмульгаторлар және тағы басқа заттар болады. Оларды су қосу арқылы жұмыс қоюлығына дейiн жеткізетін сұйық паста түрінде шығарады. Түске бояр алдында беттердi әзiрлеу кезінде поливинилацетатты грунт жағуды және әліпмайсыз тығындауды қолданады.

Майлы лактер - кептірілген майлардағы табиғи және синтетикалық шайырлы ерiтiндiлер. Пигменттерi бар лактерге араласпа «эмаль» деп аталады. Қаптау жұмыстарында лактер және эмальдарды жабыстыратын мастикалардағы тұтастырғыш және пластификациялайтын компоненттерi ретінде қолданады.

Дәріс 14.

Тақырып: «Жинақтау жұмыстары»

Сұрақтар