050724-Технологиялық машиналар мен жабдыктар тмо-21,23 оқытушы: Кушалиев д.К.

14-ші дәріс

Тақырыбы: «Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметінің негіздері»

Дәріс сабақтарының сұрақтары:

1. Өлшем бірлікті қамтамасыз етудің нормативтік негізі.

2. Өлшем бірлікі қамтамасыз етудің ұйымдық негізі.

1.ҚР-ның өлшем бірлікті қамтамасыз етудің нормативтік негізі нормативтік құжаттардан тұрады.

ҚР-ның өлшем бірліктердің қамтамасыз етудің нормативтік құжаттары төмендегілерді реттейді қарастырады, тәртіпке келтіреді:

• Шама бірліктерді;

• Шама бірліктердің мемлекеттік эталондарын;

• Өлшеу жабдықтардың поверкілеу мен калибрлеу әдістерін;

• Өлшеу жабдықтардың метрологиялық мінездемелерін;

• Өлшеу дәлділігінің қажеттілігі;

• Өлшеуді орындау нұсқауы;

• Материалдардың құрлымы жайлы мағлұматтарды және бағалау нұсқауларын;

• Стандартты үлгілер материал құрамына қойылатын талаптар;

• Сынауды, метрологиялық аттестацияны, өлшеу жабдықтарын поверкілеуді, нормативтік құжаттарды метрологиялық сараптамалардан, конструкциялық және технологиялық құжаттарды өткізу тәртібі және ұйымдастыру;

• Метрологиялық облысындағы терминдер мен анықтамаларды;

Нормативтік құжаттар екіге бөлінеді:

• Негізқалаушы- олар тәртіптер мен жалпы талаптарды орнатады;

• Реттеуші – арнайы бір өлшеудің тәртіптерін талап етеді;

Нормативтік құжаттар стандарттау, метрология және сертификаттау облысындағы заңмен сәйкес қарастырылып және қолданылады.

ҚР-да қолданылатын нормативтік құжаттарды уәкілетті органмен бекітеді.

Мысалға төменде көрсетілген.

2.Өлшем бірлікті қамтамасыз етудің ұйымдық негізі болып ҚР –ның метрологиялық қызметтер болып табылады.Олар мыналардан тұрады:

• Мемлекеттік метрологиялық қызметтерден;

• Мемлекеттік уақыт және жиілік қызметтерден;

• Мемлекеттік стандартты үлгілер материалын құрамы және құрлымы қызметтерінен;

• Материалдар туралы стандартты анықтама мемлекеттік қызметі;

• Мемлекетік басқару органының метрологиялық қызметі.

Мемлекеттік метрологиялық қызметтер тұрады:

• Стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті органнан;

• Мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталықтан.

Уәкілетті орган ҚР-ның өлшем бірлікті қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік басқару жұмыстарын жүзеге асырады. Уәкілетті органның негізгі тапсырмалары мен мақсаты болып:

• ҚР-ның метрологиялық қызмет жұмыстарын бағыттау;

• Өлшем бірліктерді қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік саясатты жүзеге асыру және біріктіру;

• Республикаға қолдануға жіберілетін, шама бірліктер жүйесін орнату;

• ҚР-ның өлшем бірлікті қамтамасыз етуді мемлекеттік жүйесін жетілдіру.

Мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталық (МҒМО)

МҒМО-тың негізгі мақсаты мен тапсырмалары болып төмендегілер табылады:

• Метрология облысындағы ғылыми-техникалық, практикалық және ұйымдастыру – нұсқаулық жұмыстарын өткізу;

• ҚР-ның шама бірліктерін жетілдіру және құрастыру;

• өлшем бірліктерін қамтамасыз ету бойынша нормативті құжаттарды халықаралық талаптармен сәйкестендіріп жетілдіру және құрастыру;

• республикада метрологияны дамыту бағытта жұмыстарды өткізу.

Мемлекеттік стандартты үлгілер материалын құрамы және құрлымы қызметтерінің негізгі мақсаты:

• материалдардың құрлымы мен құрамы өлшеу дәлдік талаптарын және бірлікті қамтамасыз ету;

• Материалдарының құрамы мен құрлымын стандарт үлгілерін енгізу, дайындау, құрастыру.

Пән: Стандарттау, сертификаттау және техникалық өлшеу.