04214-4-04.01.20.200/03-2012

№1 басылым

50 беттің 55 беті

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМЖ құжат	ПОӘК	ПОӘК 042-14-4.04.01.20.200/03-2012
ПОӘК «Қазақстанның биоресурстары» пәнінің оқу-әдістемелік құжаттар жиынтығы	№1 басылым

050607 – "Биология" мамандығына арналған

"Қазақстанның биоресурстары"

Пәннің оқу-әдістемелік кешені

ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰЖАТТАР

СЕМЕЙ – 2012

Мазмұны

1. Глоссарий

2. Дәрістер

3. Практикалық сабақтар

4. Студенттердің өз бетімен істейтін жұмыстары

4. Глоссарий

Абиотикалық фактор – бұл тірі ағзаға әсер ететін қоршаған орта жағдайы.

Биотикалық фактор – бір ағзалардың тіршілік әрекетінің басқаға әсері.

Антрофагенді фактор – адам қызметінің қоршаған ортаға тигізетін әсері.

Бентос- су қоймаларының түбінде мекендейтін ағзалар жиынтығы.

Биоценоз -бірге тіршілік ететін, бір бірімен байланысқан түрлер

Биогеоценоз- түрлік құрамы, әр түрлі ағзаларда мекен ету ортасы байланысты.

Биосфералық- тіршілік белгілерін қамтитын табиғи жүйелер.

Биолюминесценция - тірі ағзалардың жарыққа шығу қабілеттілігі.

Гелиофиттер - жарық сүйгіш түрлер.

Гидатофиттер -су өсімдіктері, денесінің бір бөлігі суға батып тұрады.

Гидрофиттер- құрлық су өсімдіктері, суға төменгі бөлігі батып тұрады.

Гигрофиттер- ылғалдылығы жоғары бейімделген құрлық өсімдіктері.

Гидрофилдер- ылғал сүйгіш жануарлар.

Геобионттар- даму циклі топырақта өтетін жануарлар.

Геофилдер - бір бөлігі топырақта тіршілік ететін жануарлар.

Геоксендер- топырақта баспана ретінде пайдаланатын жануаралар.

Гомойтермді- ағзаларға зат алмасуы тұрақты, жылу реттелуі.

Гомеостаз- тірі жүйелердің, популияцияның динамикалық тепе теңдігі.

Детрит - өлген өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарынан түзіледі.

Динамикалық тепе -теңдік популияция санының ауытқуы.

Демография - халықтың құрлымын, динамикасы мен көбеюі.

Мезофилдер -орташа ылғалдықта тіршілік ететін жануарлар.

Макроклимат- географиялық орналасу аймағы.

Мезоклимат-орман, егіс даланың, тау беткейлерінің климаты.

Микроклимат -ағзаның деңгейіндегі климаты.

Мезофиттер- қоңыржай, ылғалды жерде өсетін өсімдіктер.

Ксерофиттер- құрғақ жерде өсетін өсімдіктер.

Нектон -су түбімен байланысы жоқ, еркін орын ауыстыратын ағзалар.

Планктон - су ағысының көмегімен өозғалатын ағзалар.

Популияция - бір бірімен өзара тіршілік ететін түрлер.

Зоопланктон - барлық тереңдікте кездеседі.

Суккуленттер-ұлпаларында суды көп жинайтын өсімдіктер.

Склерофиттер- құрғақшылыққа төзімді өсімдіктер.

Сциофиттер- көлеңке сүйгіш өсімдіктер.

Факультативті гелиофиттер- көлеңкеге төзімді өсімдіктер.

Фотопериодизм - ырғақтың өзгеруі.

Эфемерлер- өсімдіктердің жоғары түрлерінде кездеседі.

өзгертілетін геномға тиісті генді жеткізіп орналастыруға болады.

Ген – тұқым қуатын ақпараттық құрылымдық бірлік.

Ген инженериясы – алдын ала белгілі жаңа қасиеттері бар тірі оргаизмдерді жасау мәселелерін зерттейтін молекулалық биологияның саласы.

Генетикалық код – белок молекуласына қажетті амин қышқылдарының орнын анықтайтын ДНҚ молекуласындағы үш негізден тұратын тізбек.

Генотип – организмдегі гендер жиынтығы.

Делеция – мутацияның нәтижесінде хромосоманың орта бөлігінің жоғалуы.

Иммунитет – генетикалық бөгде белгілері бар заттардан және тірі денелерден организмнің қорғану әрекеті.

Иммундық реакция – генетикалық бөгде заттарды құртуға, бейтараптандыруға бағытталған организмнің бейімділік жауабы.

Инбридинг - өте жақын туыстас өкілдерді шағылыстыру.

Кариотип – түрге тән хромосома жиынтығы.

Клеткалық инженерия – қайта құрастыру, будандастыру, өсіру негізінде жасушаның жаңа типін жасау әдісі.

Клон – жыныссыз өсіп даму арқылы бір ортақ тектен тараған жасушалар немесе ұрпақтар.

Кодон – триплет.

Комплементарлық – бірін – бірі толықтырушы гендендің болуы, олар бірге әсер етіп, белгінің пайда болуына себеп болады.

Локус – хромосомадағы белгілі бір геннің орны.

Мейоз – жыныс жасушасы ядросының екі рет қатарынан бөлінуінің нәтижесінде төрт гаплоидты жасушаның пайда болуы.

Мозаиктер - әртүрлі генотипі бар жасушалардан тұратын организм.

Мутаген – физикалық және химиялық аген мутацияның жиілігін жоғарылатады.

Мутация – генетикалық материалдың негізгі қасиетін өзгертетін тұқым қуатын өзгеріс.

Ноненс кодондар – амин қышқылдарының ешқайсысына сәйкес калмейтін трансляцияны тежеуші ролін атқаратын кодондар.

Онкогендер – эукариоттар жасушаларынан залалды ісіктерге өзгерте алатын белоктарды кодтайтын гендер.

Онтогенез – организмнің жеке дамуы, туғаннан бастап өмірінің аяғына дейінгі өзгерістер жиыны.

Полимерия – бір белгіге әртүрлі, бірақ ұқсас ететін аллельді емес гендердің Партеногенез – еркектің гаметасынсыз ұрғашының гаметасынан организмнің дамып өсуі.

Плазмидтер – хромосомамен байланыссыз дербес өмір сүретін сақина тәріздес өзара әрекеттесуінің түрі.

Полиплоидия – гаплоидтық жиынтықпен салыстырғанда хромосомалар санының өсуі.

Профаг – бактериялық жасушаға тұқым қуу материалы қосылған фаг.

Рестриктазалар – ДНҚ-ны кесетін фермент.

РНҚ- полимеразалар – ДНҚ үлгісімен РНҚ синтездейтін ферменттер.

Селекция – мал тұқымын, өсімдіктер сорттарын микроорганизмдердің, бактериялардың және вирустардың расаларын өзгертетін ғылымның саласы.

Транспозон – геномда өз орнын ауыстыра беретін ДНҚ фрагменті.

Фенотип – организмдегі барлық белгілердің жиынтығы

Шағылыстыру – белгілері бойынша айырмашылығы бар бір түрдің өкілдерін жұптау.

Эволюция – тірі табиғаттың тұқым қуу, өзгергіштік және сұрыптау арқылы дамуы.