5.2. Қаржылық ресурстарды жоспарлау

Кәсіпорындардың түрақты қызмет етуіне қажетті қаржыларды басқаруды үйымдастыру жаңа эдістерді пайда- ланусыз мүмкін емес. Кәсіпкерліктің тиімділігін арттырудың негізгі багыттарының бірі фирмаішілік қаржылық жоспарлау мен бақылауды жетілдіру болып табылады.

Қаржыльщ жоспарлаудың басты мақсаты кәсіпорынның өзінің қарыздық және қор нарыгының кездерінен тартылган ақшалай агымдардың шамасын болжау негізінде қаржылық ресурстардың, капиталдың және резервтің мүмкін болатын көлемін анықтау болып табылады.

Аталған мақсат мыналарды қарастырады:

ең алдымен кәсіпорын ез қаражаттары есебінен кәсіпорынның ендірістік, ғылыми-техникалық және элеуметтік дамуын қамтамасыз ету;

сату келемінің мелшерін кебейту және өндіріс пен айна- лым шығындарын темендету есебінен пайданы арттыру;

*> кәсіпорын балансының қаржылық түрақтылыгын, телемқабілеттілігін және өтімділігін қамтамасыз ету, эсіресе ірі масштабты инвестиңиялық жобаларды жүзеге асыру кезінде.

Қаржыльщ жоспар - бүл ағымдық (бір жылға дейінгі) және үзақ мерзімді (бір жылдан астам уақытқа) кезеңге ақшалай қаражаттардың түсуі мен жүмсалуын сипаттайтын жоспардың қорытынды қүжаты. Бүл жоспар болашақ ақшалай ағымдардың сапалы болжамына қол жеткізу үшін қажет.

Қаржылық жоснар енімді ендіру, материалдық ресурстарды сатып алу, маркетинг, инвестиңия, ғылыми-зерттеу жоспарлар- мен тығыз байланысты.

Кәсіпорынның ңаржылыц жоспарының міндеті:

орта мерзімді қаржылық перспективаны болжау үшін. Орта мерзімді қаржылық жоспарды эдетте, бір жылға жасайды және көрсеткіштер әр тоқсанға болу арқылы қүрастырылады.

ағымдық табыстар мен шығындарды анықтау үшін. Же- дел қаржылық жоспарды жылдың тоқсанына жасап, оны айлық жоспарға бөледі, ал айлық жоспардың неғізінде онкүндік, бескүндік жоспарлар жасалынады.

Жоспарлау қағидалары кәсіпорыпдағы жоспарлау қызметінің сипаты мен мазмұнын анықтайды,"олар:

Жүйелік жоспарлау қағидасы.

Жеке болімшелердің жоспарларын қадағалау қағидасы.

Қатысушылық қағидасы.

Үздіксіздік қағидасы.

Икемділік қағидасы.

Нақтылық қағидасы.

Жалпы ережелерден шыға отырып, царжылыц жоспарлау цагидаларын келесідей түрлерғе беледі:

Мерзімдердің қаржылық арақатынас қағидасы.

Толемқабілеттілік қағидасы.

Капитал салымдарының рентабельділік қағидасы.

Тәуекелдердің теңестірілғен қағидасы.

Нарық талаптарьша икемделу қағидасы.

Шекті рентабельділік қағидасы.

Жоспарлау үрдісі келесідей ерекшеліктерімен сипатталады:

экстенсивтілігімен (элеуметтік-саяси және экономи- калық қүбылыстардың кең келемін қамтиды);

интенсивтілігімен (жетілғен техникапы қолдануды қарастырады);

тиімділігімен (қорытьшдысьшда қаржылық басқару жүйесі қойған мақсаттарға қол жеткізуді білдіреді).

Қаржылық жоспарлауда келесідей тэсілдер қолданылады,-

1. Автоматты (алдыңғы жылдың берілғендері келесі жылға ауыстырылады. Егерде инфляция болған жағдайда, берілген керсеткіштер инфляция коэффициентіне кебейтіледі.) Бүл эдіс ең қарапайым эдіс больш табылады және уақыт тапшылығы болган жағдайда қолданылады;

Статистикалъщ (алдыңғы жылдардың шығындары жинақталын, алдыңғы жылдардың санына бөлінеді);

Нөлдік базалы (мұнда барлық позиңиялар қайта есентелуі тиіс. Бұл эдіс нақты қажеттіліктерді ескереді және оларды мүмкіндіктерімен байланыстырылады).

Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау, басқару функңиясы ретінде экономикалық және элеуметтік қызметтің жалныға бірдей, барлық жақтарын қамтитын түрі болуы керек. Егерде жоспарлы экономикада қаржыларды жоснарлауда болу үрдістеріне коп көңіл болінсе, нарықтық экономика айырбас аясына көп көңіл бөледі. Бүл жагдайда ол арқылы тауарларды сату мен қызмет керсету кезіндегі жүмсалған қажетті шығындар ескеріледі.

Сәйкесінше, нарықтық экономикада тауарларды сату мен қызмет керсету барысында басымдыққа ие және анықтаушы байланыс тэсілі болып, ез механизмі бар нарық болып табыла- ды. Оның қүрамына ақша, баға, қүн заңы, сүраныс пен үсыныс заңдары кіреді. Нарықтық механизмінің мүндай табигаты енім ендіру мен айырбас нэтижелерін анықтау эдісінде болжауға жоспарлау элементтерін пайдаланады.