3. Келісімшарт — кјсіпкерлік мјмілелерді жїзеге асырудыѕ негізгі ќўжаты. Келісімшарттардыѕ жіктелуі

Келісімшарт кјсіпкерлік мјмілелерді жїзеге асыру заѕдылыєын ќамтамасыз ететін жетекші механизм болып табылады. Кјсіпкерлердіѕ (ўйымдардыѕ) барлыќ шаруашылыќ серіктестермен жасалатын келісімшарттары, кјсіпорындар ќызметін реттеудіѕ жетекші тїрлерініѕ бірі болып табылады. Келісімшартты жасау барысында міндеттемелердіѕ орындалу мерзімін, ќамтамасыз ету тїрін (тўраќсыздыќ айыбы, кепілзат, ўстап ќалу, кепілдендіру, банктік кепілдеме, алдын ала тґлем) жјне орындалу орнын ќарастыратын, келісімшарт мјнінен шыєатын міндеттемелерді орындау туралы ережелер ерекше маѕызєа ие болады.

Келісімшарт тараптардыѕ ќўќыќтарын, міндеттемелері мен жауапкершіліктерін бекітетін заѕды ќўжат (егер ол заѕєа сјйкес ќўрастырылса). Егер келісім жасалєаннан кейін жаѕа заѕ ќабылданып, келісімшарт жасалєан кезге ќараєанда тараптар їшін басќа ережелер белгіленген болса, бўрынєы келісімшарт ґз кїшін саќтап ќалады. Јдетте, келісімшарт жасау тараптардыѕ келісімі ретінде їш сатыдан тїрады: жасалуы, орыпдалуы жјне тоќтатылуы.

Келісімшарт бір тарапќа екінші тараппен оферта (келісімшартты жасау туралы ўсыныс) жјне акцепті (осы ўсынысты ќабылдау) жіберу арќылы жасалады.

Оферта - бўл бір немесе бірнеше тўлєаєа келісімшарт жасауєа жіберілген ўсынысы ќабылданєан жаєдайда, ўсыныс жасаушыныѕ адресатпен келісім жасалєанын білдіретін шешім.

Акцепт - бўл оферта жіберілген тўлєаныѕ оны ќабылдау туралы жауабы (коммерциялыќ ўйымныѕ, дара кјсіпкердіѕ). Ак- цепт толыќ жјне сґзсіз ќабылдануы керек.

Офертада акцепт їшін мерзім кґрсетілсе, егер акцепт офертаны жіберген тўлєамен, онда кґрсетілген мерзімде алынса, келісімшарт жасалєан болып саналады. Егерде тараптар келісілген тїрде келісімшарт жасау туралы келісімге келсе, ол осындай тїрде жасалєан болып саналады. Келісімшартта оныѕ жасалган жері кґрсетілмегендіктен, келісімшарт кјсіпкердіѕ тўрєылыќты жерінде немесе офертаны (келісімшарт жобасын) жіберген коммерциялыќ ўйымда жасалды деп саналады. Егер басќаша кґрсетілмесе, келісімшарт сауда жїргізу жолымен жасалуы мїмкін. Келісімшарт аукцион немесе конкурс тїрінде де жасалады. Сауданы жїргізуді жеѕіп алєан тўлєа, жјне сауданы ўйымдастырушы конкурсты немесе аукционды ґткізу кїні кезінде келісімшарт кїші бар сауда нјтижелері туралы хаттамаєа ќол ќояды.

Келісімшартты ґзгерту немесе бўзу Азаматтыќ кодекспен, заѕнамалыќ актілермен немесе келісімшартпен ќарастырылмаєан жаєдайда, тараптардыѕ келісімі арќылы жїзеге асады. Келісімшарт тараптарыныѕ бірініѕ талабы бойынша келісімшарт сот шешімі арќылы келесідей жаєдайларда єана езгертіледі немесе тоќтатылады: келісімшартты бір тарап бїзєан жаєдайда, Азаматтыќ кодекспен, басќа да заѕнамалыќ актілермен немесе келісімшартпен ќарастырылєан басќа да жаєдайларда.

Егерде келісімшартты орындауєа тараптардыѕ біржаќты бас тартуы болган (келісімшарттан толыєымен немесе жартылай бас тарту) жаєдайда келісімшарт ґзгертілген немесе бўзылєан болып танылады. Келісімшартты езгерту немесе бўзу туралы келісім заѕнамамен, келісімшартпен, яєни келісімшарт тїрінде жасалады. Келісімшартты езгерту немесе бўзу туралы талап келісімшартты ґзгертуге немесе бўзуга басќа тарап бас тартќан жаєдайда, сотќа ґтініш берілгеннен кейін немесе келісімшартпен немесе заѕнамен орнатылєан мерзімде жауап ала алмаганнан кейін, ал ол болмаган жаєдайда отыз кїн ішінде ќойыла алады.

Шаруашылыќ тјжірибеде алуан тїрлі типтегі келісім- шарттарды жасау ќажеттілігі кездеседі жјне соларга сјйкес алуан тїрлі келісімшарттыќ міндеттемелерді ўстануы тиіс.

Келісімшарт тараптары арасында келісімге келу мјні бойынша келісімшарттардыѕ келесі тїрлері бґлінген: сатып алу-сату, бґлшек сауда жїйесінде сату-сатып алу, тауарларды тасымалдау, энергиямен жабдыќтау, жылжымайтын мїлікті сату, кјсіпорынды сату, сыйлау, рента, жалєа алу, їйлер мен єимараттарды жалга алу, ќаржылыќ жалєа алу, жїкті тасымалдау, кґлік экспедициясында жолаушыларды тасымалдау, несиелік келісімшарт, ќарызєа беру, комиссия келісімшарттары жјне т.б. Жјне де мўнда банктік шот, несиелеу мен саќтандыру келісімшарттары ќызмет тїрлеріне байланыссыз кез келген кјсіпорынмен (кјсіпкермен) жасалады.