24.Жасушалық иммунитет жүйесінің құрылысы мен қызметтері. Т-лимфоциттердің рецепторторлары мен маркерлері, т-лимфоциттердің антигентәуелді және антигентәуелсіз дифференциялануы.

Жасшалық им.т жүйесіне (Т-жүйесіне)ізашар Т-лимф.р .ң негізгі дамитын орны-тимус,им.қ жүйенің шеткі мүшелерінде басымырақ түрде Т-лим.р орналасатын аймақтар,әртүрлі субпопуляциялары, сон.қатар осы жасуш.ды өндіретін цитокиндер кіреді.Тимуста Т-лимфоц.р.ң нег.і субпопуляц.ң клондары түзіледі.шеткі мүшелерде Т-лим.р антиген.мен кездеседі. Им.ттің Т жүйесінің қызметі: Жасуш.қ түрдегі иммунды жауаппен қамтамасыз ету Т-жүйесінің нег.қыз.і. Т-лимфоцит.р генетикалық бөгде жасушаларға цитотоксикалық әсер етеді, кебір антигендерге қарсы фагоцитарлық түрдегі жауапты қалыптастырады. Им.ттің Т-жүйесі табиғатта кездесетін көпшілік антигендерді тануға ж.е жасушалық,гуморальды иммунды жауаптың қалыптасуында басты қыз.атқ.Т-жүйесі им.ды жауапты реттеуде маңызды рөл атқ.

Т-хелпер ү.н фенотиптік маркер СD4 антиген болса, Т-килле ү.н-CD8.бұл 2де корецептор қыз.атқ.ды ж.е антиген тануға қатысады. Т-лимфоцитарлы маркер болып CD3 нәруызы таб.ол Т-лимф.ң антигентанушы рецептор мен антиген детерминантасының әсерлесуі кезінде Т лимф.ң цитоплаз.маңызд ы қыз.атқар.

Антигентанушы рецептор Т-лимф.р үшін нег.маркер б.т.тимустың қыртысты қабатында,тимоциттер диференциров.ң алғаш кезеңінде п.б. Т-лимф.ң беткей маркер.ң фенотиптік өзгеруін  көрсетеді,яғни белгілі бір гендер.ң қайта құрылуы мен ынталануын,жасуша.ң белгілі бір фунционалды қасиеттерге ие болуын көрсетеді.

Т-лимф.ң антиген тәуелсіз дифферен.сы тимуста өтеді.оған ізашар Т-лимф.ң тимуста өтуі тимоциттердің пролиферациясы,антиген танушы рецептор.р.ң түзілуі,Т-лимф.ң клондарының оң ж.е теріс сұрыаталуы,бір-бірімен қызметі ж.е беткей CD-маркерлері б.ша ажыратылатын Т-лимф.ң әртүрлі субпопуляция.ң қалыптасуы жатыр.

Антигентәуелді дифферен.ка үрдісі кезінде тимустан шыққан жетілмеген лимф.р сәйкес келетін антигендер клондарымен кездеседі.ж.е оларды антигентаныстырушы жасуш.мен бірге анықтау салдарынан бірқатар керекті стимулдарды алады.Нәт.е Т-лимф.р көбейеді ж.е жетілген эффекторлы Т-лимф.рге диференцияланады(хелперлер,киллерлер н.е супрессорлар). Олар сол антигенмен қайта кездескен жағ.да оны өз бетімен анықтайды ж.е иммун.қ жауапты қалыптастырады.

25. Иммунитеттің т-жүйесінің негізгі қызметтері. Антигентәуелді және антигентәуелсіз дифференциялануы. Т-лимфоциттердің антигентанушы рецепторларының құрылысы.

Жасшалық им.т жүйесіне (Т-жүйесіне)ізашар Т-лимф.р .ң негізгі дамитын орны-тимус,им.қ жүйенің шеткі мүшелерінде басымырақ түрде Т-лим.р орналасатын аймақтар,әртүрлі субпопуляциялары, сон.қатар осы жасуш.ды өндіретін цитокиндер кіреді.Тимуста Т-лимфоц.р.ң нег.і субпопуляц.ң клондары түзіледі.шеткі мүшелерде Т-лим.р антиген.мен кездеседі. Им.ттің Т жүйесінің қызметі: Жасуш.қ түрдегі иммунды жауаппен қамтамасыз ету Т-жүйесінің нег.қыз.і. Т-лимфоцит.р генетикалық бөгде жасушаларға цитотоксикалық әсер етеді, кебір антигендерге қарсы фагоцитарлық түрдегі жауапты қалыптастырады. Им.ттің Т-жүйесі табиғатта кездесетін көпшілік антигендерді тануға ж.е жасушалық,гуморальды иммунды жауаптың қалыптасуында басты қыз.атқ.Т-жүйесі им.ды жауапты реттеуде маңызды рөл атқ.

Т-хелпер ү.н фенотиптік маркер СD4 антиген болса, Т-килле ү.н-CD8.бұл 2де корецептор қыз.атқ.ды ж.е антиген тануға қатысады. Т-лимфоцитарлы маркер болып CD3 нәруызы таб.ол Т-лимф.ң антигентанушы рецептор мен антиген детерминантасының әсерлесуі кезінде Т лимф.ң цитоплаз.маңызд ы қыз.атқар.

Антигентанушы рецептор Т-лимф.р үшін нег.маркер б.т.тимустың қыртысты қабатында,тимоциттер диференциров.ң алғаш кезеңінде п.б. Т-лимф.ң беткей маркер.ң фенотиптік өзгеруін  көрсетеді,яғни белгілі бір гендер.ң қайта құрылуы мен ынталануын,жасуша.ң белгілі бір фунционалды қасиеттерге ие болуын көрсетеді. Т-лимф.ң дифферен.сын шақыратын стимулдарға,ең алдыме н тимоциттердің тимустың эпителиалды жасушаларымен,макрофактарымен ,дендритті жасуш.мен  жасушааралықәсерлесуі ж.е тимоцит.ң адгезия молекулаларының өздері жатады.

Т-лимф.ң антиген тәуелсіз дифферен.сы Сүйек кемігінде түзілген іТ-лимф.р қан ағысымен тимустың қыртысты аймағына келіп ормаласады.оған ізашар Т-лимф.ң тимуста өтуі тимоциттердің пролиферациясы,антиген танушы рецептор.р.ң түзілуі,Т-лимф.ң клондарының оң ж.е теріс сұрыаталуы,бір-бірімен қызметі ж.е беткей CD-маркерлері б.ша ажыратылатын Т-лимф.ң әртүрлі субпопуляция.ң қалыптасуы жатыр.

Антигентәуелді дифферен.ка үрдісі кезінде тимустан шыққан жетілмеген лимф.р сәйкес келетін антигендер клондарымен кездеседі.ж.е оларды антигентаныстырушы жасуш.мен бірге анықтау салдарынан бірқатар керекті стимулдарды алады.Нәт.е Т-лимф.р көбейеді ж.е жетілген эффекторлы Т-лимф.рге диференцияланады(хелперлер,киллерлер н.е супрессорлар). Олар сол антигенмен қайта кездескен жағ.да оны өз бетімен анықтайды ж.е иммун.қ жауапты қалыптастырады.

26, Т-лимфоциттер субпопуляциясы және олардың қызметтері. Сүйек кемігінің пре-Т-лимфоциттері тимустың субкапсулярлық қабатында бөлініп мүшеленеді. Функция жөнінде бұл клеткалардың ішінде СД4, СД8 маркерлардың тасымалдаушылары айырылады. Эпителиалды клеткалармен өндірілген биологиялық заттардың көмегімен Т-лимфоциттер даму процесін өтіп қыртысты қабатқа миграциялайды. Қыртысты қабатта жағымды селекциядан өтеді, яғни І-ІІ классты гистосәйкестік антигендерге сәйкес рецепторлары бар клондарды сұраптайды. І классты МНС танушы клондар – Т-киллерлер болып түзіледі, І, ІІ классты МНС танушы клондар Т-хелперлер болады.Т-клеткалардың сыртында тек қана бір корецептор (СД3) экспрессорлайды. Ол антиген байланыстыру рецепторлардың антигендермен өзара әрекетін күшейтеді және сигналды клетка ішіне жеткізу ролін атқарады. СД4 және СД8 позитивтік клеткалар Т-хелпер мен Тс ретінде саналады. Аутоантигендермен әсерлесу қабілеті бар клеткалар апоптоз жолымен жойылады. Сұраптау шарттан өткен клеткалар иммун жүйесінің перифериясына барады. Т-клеткалардың В-жүйеден айырмасы – Т-клеткалар антигенді жеке танымайды, яғни І-ші немесе ІІ-ші МНС-ның молекулаларымен комплекс құрап отырып таниды. І-ші классты молекуласы кіретін комплексті цитотоксикалық СД8 Т-клеткалар таниды, ал ІІ-ші классты молекуласы кіретін комплекс СД4 Тн1 қабыну клеткаларымен немесе СД4 Тн2 хелперлы клеткалармен танылады. 

Т жуйесінің қызметі:1.Жасушалық түрдегі иммунды жауаппен қамтамасыз ету,жасушалық,гуморалды иммунды жауап қалыптастыруда,иммунды жауапты реттеуде,иммунологиялық төзімділіктің қалыптасуына және оның сақтталып тұруына қатысады,иммунологиялық зерде қызметін атқарады.Т лимф дифф:Антиген тәуелсіз:Сүйек кемігінде түзілген Т лимф қан ағысымен тимустың қыртысты қабатына келип орн.Т лимф жартылай жетілген Тлиф/ң  тимус ішінде түзілуі фенотиптің Тжасушылық маркерлер экспрессиясының өзгеруімен сипатталады.Оның негізіне СД антигендер жатады.Кортикалды лимф/ң ең алғ даму сатыларыда СД2 п.б.Ол Тлим ушин жалпы маркері СД3.Антигентанушы рецептор Тлим ушин негизги маркер б.т.Суйек кемигинен келген Т лим бетинде СД44 маркери болады.СД4 жане СД8 жок.оны кейин косып алады.Рецепторы МНС дің меншікті наруызына сайкес келмитин клондар апаптозга ушырап саикес келген клондар сакталады.Содансон он сурыпталу журеди.Одан сон келеси кезен терис сурыпталуга отеди.Терис сурыпталудан сакталган лимфоциттер келеси ант.тауелди дифф.отеди.

Ант.теу дифф 4 кезеннен турады:

1.Жетилмеген Т лиф антигендермен танысуы

2.Жетилген эффекторлы жасушаларга деин пролеферация мен дифф

3.анигенди бейтараптау жане жою

4.Т зерде жсушаларының тузилиуи

27, Т- және В-жасушаларының дифференциялаушы антигендері.

Тхелпер:субпопуляциясының негізіне  маркери СД4 дияя антигени жатады.

Тх0,Тх1,Тх2 негизги фенотиптик маркерлери бир биринен ажыратылмаиды.

Тн1-ші қабыну клеткаларының қатысуымен макрофагтардың активтенуіне 2 сигнал қажет: 1-ші – СД4 Тн1-ші қабыну клеткаларымен түзілетін ИНФ-γ; 2-ші – макрофагтарды белсендіру үшін беткей ФНО- α қызмет етеді. Нәтижесінде макрофагтарда биохимиялық өзгерістер жүреді, осы клеткалар жоғары антибактериалды қасиет көрсетеді. Фагоцитоз процесі оттектік жарылыспен қоса жүреді – оттектік радикалдар, азот тотығы түзіліп бактерицидті белсенділігін көрсетеді. Сонымен қатар активтелген макрофагтар МНС І және ІІ классты молекулаларының, ФНО- α рецепторының экспрессиясын күшейтеді. Бұл процесс қосымша аңқау клеткалардың араласуына әкеледі. Макрофагтармен әсерелесетін қабыну Т-клеткалар өздері де белсеніп, иммунды жауаптың ұйымдастырушы ролінде шығады. Т киллер Вируспен инфицирленген клеткаларды жою реакциясына қатысады. Бұл ірі лимфоциттер Т- және В-клеткалардың маркерларысыз, антиген танушы рецепторлары жоқ, антигенмен әсерлесуден кейін пролиферацияға, иммунологиялық есте сақтау қабілеті жоқ. Бірақ, Т-клеткалар цитокиндердің әсерімен активтенеді. НК-клетка бетінде IgG1 және IgG2 Ғс-фрагментіне арналған рецептордың болуы, олардың осы антиденелерге сәйкес антигендермен әсерлесуін болжайды. Бұл антидене тәуелді клеткалық байланысты цитотоксикалық әсер. 

28,Иммунитеттің Т-жүйесін бағалау әдістері.Т-лимфоциттердің мембраналық антигендеріне қарсы Т-антиденелермембраналық антигендермен байланысып, комплементтің қатысуымен түзілген комплекс жасушаның мембранасының тұтастығын бұзады – мембранаға шабуыл жасаушы комплекс (МШК). МкАд және комплементтің қатысуымен лимфоциттер цитолизденеді. Трипан көгі бояуы жасушаның ішіне еніп, оны көк түске бояйды. Бетінде Т-антигендері жоқ жасушалардың мембраналары зақымданбайды (тіршілікке бейімді) және боялмайды. Жасушалармен жүргізілетін барлық жұмыс стерилді ыдыста жасалды.

Реактивтер мен жабдықтар:буферленген физиологиялық ерітінді;

1.  тығыздық градиентінің ерітіндісі немесе дайын ерітінді (гистопак және т.б.);

2.  Хенкс ерітіндісі (дайын);

3.  199 орта (дайын);

4.  трипан көгі ерітіндісі (бояу);

5.  қарсы-Т-сары су (дайын);

6.  цитратты гемостабилизатор;

7.  бинокулярлық лупалы микроскоп;

8.  Горяев камерасы;

9.  шынылар.

29, Жасушалық иммунитет жүйесін бағалау әдістері. І-ІІ деңгейдегі тесттер, олардың клиникалық маңызы. Розетка түзуші реакцияда Т лимфоциттердің  обсолютті және қатынастық құрамын анықтау.

ИКК бөліп алу және оларды керекті концентрациясына (2млн/мл ортада) жеткізу. Реакция қояр алдында қой эрритроциттерін бірнеше рет(3-5) центрифугалау арқылы физиологиялық ерітіндімен 1500 айн/мин 10-15 мин шаямыз. 199 ортасында 2 процент жұмыстық қоспа дайындайды, негізгі компонеттерді дайындап болған соң, пластикалық пробиркаларды  лимфоциттер мен қой эрритроциттерінің  түрлі өлшемін (0,02 млден) араластырады, қоспаны қосып, 1000 айн / минда  5 мин центрифугалайды және 60  Мин инкубациялайды. Кейін глутар альдегидімен 20 мин бекітіп, шыныда жағынды жасап, азур – эозинмен бояймыз. Жағындыларды иммерсионды жүйеде жарық микроскопта қарайды. Т лимфациттердің пайыздық құрамын есептейді. (Қой эрритроциттеріне 3 және одан да көп байланысқан), Т лимфоциттердің қатыстық және жалпы санын біле отырып, Т лимфоциттердің обсолюттік құрамын мына формула бойынша есепьтейді: А*В/100% А-жалпы саны В-қатыстық . Қалыпты жағдайда Т лимфоциттердің құрамы 40-90 % , Т хелперлер 25-75 , Т супрессор 5-45%.

30, Иммунологиялық төзімділік. Иммунологиялық төзімділіктің құрылуының жіктелуі мен механизмдері. .Иммунологиялық толеранттылық - организм кейбір антигенге жауап бермейді, ал басқалары үшін иммундық жауап сақталған.Толеранттылықтың мынандай ерекшеліктері бар:1. Бір антигенге ғана жауап бермеуі, бір эпитопқа жауап жоқ, басқа антигендерге жауап беру сақталған.2. Толеранттылық - “еті үйренгендік” емес, тек не антигенге, не токсинге жауап бермеу. Ал токсиннің улану әсерінен қорғамайды.3. Толеранттылықтың пайда болу (даму) уақыты бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін созылады. Ол антиген түскеннен толеранттылық пайда болғанға дейінгі уақыт.4. Иммунологиялық толеранттылық антиген дозасына байланысты “шеткілік бейтараптау” феноменін береді. Қалыпты функциялы лимфоциттер антигендерді антиденелермен байланыстырса, шеткі қанда антигендер болмайды.5. Толеранттылық пассивті түрде беріледі.Толеранттылықтың түрлері:

1. Табиғи толеранттылық - эмбриогенезден бастап организм өз жасушаларын “өзімдікі” деп таниды және төзімді болады. 2. Жүре пайда болған толеранттылық бөтен антигенге қарсы спецификалық реакция болмауы. Бұл иммунитет жүйесі әлі жетілмеген организмде кездеседі:радиоактивті сәулеленген жағдайда;антигенмен бірге иммунды депрессант берілсе;Толеранттылықтың пайда болу жағдайлары:1. Антигендердің организмде көп уақыт сақталуы және олардың организмнен шығуы баяу болғанда (кедергі болса).2. Антигендердің саныкөп болса, соғұрлым толеранттылық жоғары және көпке созылады.3. Антигендердің организмге кіру жолдары толеранттылыққа әсер етеді. Антигеннің асқазан арқылы кіруі толеранттылыққа жақсы, өйткені антигендер бауырда сүзіліп, фагоцитозға ұшырап, организмнен шығып қалады да, иммундық жауап дамымайды.4. Антигеннің молекулалық салмағы аз болса, оның спецификалық қасиеті төмендеп, толеранттылық көтеріледі.5. Организмнің физиологиялық жағдайлары. Нәрестелер организмінде иммундық қорғаныс функциялары жетіспегендіктен толеранттық тез пайда болады; хелпер мен макрофагтардың, тіпті В- жасушалардың жұмыстары әлі жетілмейді. Иммунизацияланған организмде толеранттылық болмайды; себебі, Т- хелперлердің популяциясы көбейеді, В- лимфоциттерде есте сақтаулық бар, аффинділігі күшті болады.6. Бейспецификалық иммунитет тежеушілері толеранттылық дамытады: антилимфоцитарлық сарысу құйғанда;цитотоксикалық препараттармен емдеуде;рентген сәулесінің әсерінен шеткі қанда, лимфа органдарында жетілмеген иммунды қабілетті жасушалар болады.7. Табиғи супрессорлар - толеранттық дамуға итермелейді. Бұлар фенотиптігімен, шығуымен NK - жасушаларына жақын, туыстай. Оларда жетілмеген немесе регенерацияда жүрген лимфоидты тін де көп.Толеранттылықтың қайтымдылығы. Толеранттылық тұрақты емес. Тек аллотрансплантациялы түрі тұрақты. Қайталап кірген антиген оны ұзартады. Толеранттылықтың ұзаруына әсер ететіндер: табиғи антигендер (полисахаридті антигендер) нашар метаболизм береді де толеранттылықты ұзартады.

31 Цитокиндердің анықтамасы, негізгі сипаттамалары. Иммунды жауаптың индукциясы мен реттелуіндегі  цитокиндердің рӨЛІ ,Цитокиндер – түрлі антигендерге қарсы иммундық жауапта және арнайы емес қорғаныста орын алатын иммунды жүйенің жасушаларының арасындағы кең және күрделі ара-өатынастарды қамтамасыз ететін, иммунды жүйенің белсендірілген жасушаларының нәруызды немесе полипептидті өнімдері болып табылатын медиаторлар

цитокиндердің иммунды  жауапта зор маңызы бар Т - лимфоциттерге антигенді презентациялайтын МНС молекулаларының экспрессиясын жоғарылап,антигенді танып алуға көмектеседі.МНС молекулаларының экспрессиясы интерферондардың  әсерінен жоғарылайды,соның ішінде МНС антигендерінің де де класының экспрессиясын қоздыра алады;   Цитокиндер жасушааралық арақатынастарға жауапты адгезия молекулаларының иммунды жасушалардың бетіне экспрессиялануына себепкер  болады.Бұлқызметті,біріншіден,ИЛ -1 мен ФНО-а және интерферондар атқарады