ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

№ 1 гигиена кафедрасы (жалпы гигиена)

Мамандық: 051101 «Емдеу ісі»

Студенттер үшін

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Тақырып: Қолданбалы экологияның маңызы және негізгі ережелері.

Медициналық экология қолданбалы экологияның саласы ретінде.

Курс: 3

Қарағанды 2008 ж.

Кафедра отырысында талқыланды

Хаттама № ____ «____»___________2008 ж.

Кафедра меңгерушісі, м.ғ.к._______________ Калишев М.Г.

1. Тақырыбы: Қолданбалы экологияның маңызы және негізгі ережелері. Медициналық экология қолданбалы экологияның саласы ретінде.

2. Сабақ сағатының саны: 90 минут.

3. Тақырыбтың өзектілігі: Адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасының шартын түсіндіру, табиғаттың экожүйесінің антропогендік факторының әсер ету заңдылықтарын білу, ғылым ретінде адам экологиясының негізгі құрамын құрап табиғат және қоғамның гармониялық қатынасын жолын ғылыми бекіту. Қоғам-табиғат-адам жүйесі қызыметтерінің принциптерін зерттеуін еңгізбесе, қай білім аймағы екенін білу қиын, осыдан пән аралық сипаты көрінеді.

4. Сабақтын мақсаты: Экологияны тану мен экологиялық мәдениетті тәрбиелеу, болошақ мамандық тандауда тек рнайы маманда емес, тұрақты даму жолындағы қозғалыспен экологиядық кризистен шығу жолын игеру керек.

* Студент білу керек:

- Қолданбалы экологияның негізгі құрамын және мазмұнын.

* Студент істей білу керек:

- Биосфераның тұрақтылығының жоғарлауына өз мүмкіншіліктерінің бағытында жұмыс атқару және адам биосферасының қызметін білу.

- Кәсібишешу үшін биосфера қызметінің заңдылықтарын қолдану.

5. Сабаққа дайындалау сұрақтары:

* Бастапқы білімі бойынша:

1. Биосфера ауқымды экожүйесі ретінде.

2. Биосфераның негізгі құрамы.

3. Биосфера үрдістерінде адамның орыны.

4. Адамды қоршаған орта және оның спецификасы.

5. Адам популяциясының дамуы және өсу мәселесі.

* Кәзіргі тақырып бойынша:

1. Қолданбалы экологияны оқудың объекттері және міндеттері.

2. Қолданбалы экологияның негізгі заңдары, ережелері және принциптері:

   • Жалпы қарау көрінісі немесе холизма принципі.

   • Ішкі динамикалық тепе-тендік заңы.

   • Энергия эффектісінің төмендеуінің табиғатта қолдану заңы.

   • Экожүйесі туралы ақпараттың толық емес принципі.

   • Жалған жақсылық принципі.

   • Қолданбалы аспектінің және аймақтық жекелеу түрінің ережелер принципі.

3. Медициналық экология қолданбалық экологияның бастамасы ретінде.

6. Ақпараттық – дидактиқалық блок

6.1. Қолданбалы экологияны оқытудың нысандары мен тапсырмалары.

Қолданбалы экология – кең мағынада – биосфераны адам қолымен құртуының механизмдерін оқу, осы процесстің алдын алу және табиғи ресурстарды қоршаған ортаға кері әсерін тигізбей тиімді пайдалану.

Қолданбалы экология – тар мағынада – қоршаған орта мен табиғи ресурстарды пайдалану нормасы, экосистема формасының әр түрлі иерапхиялық буындары басқаруы.

Қолданбалы экология табиғатты пайданалу туралы нақты сұрақтарды шешеді, қоршаған ортаға (тигізетін) тиетін жағымсыз әсерлердің мөлшелерін (тағайындайды) белгілейді, табиғи жүйелерді басқарудың әдістерін жасайды және адам қолымен жасалған.

Осылайша, қолданбалы экология – адам қолымен өзгертілген табиғи жүйелер экологиясы (табиғи – антропогендік) және агроценоз, қалалар, комплекстер сияқты жасанды жүйелер.

Қолданбалы экологияның құрамына технологиялық, медициналық, химиялық, рекреациондық, геохимиялық өнеркәсіптік, табиғатты пайдалану сияқты салалары кіреді. Қолданбалы экологияның теориялық негізі болып жалпы экология заңдарының жүйелері, ережелері және принциптері жатады.

6.2. Қолданбалы экологияның принциптері мен ережелері және негізгі заңдары.

6.2.1. Ішкі динамикалық тепе-тендік заңы.

Ішкі динамикалық тепе-теңдік заңы: зат, энергия, ақпарат және жеке табиғи жүйелердің динамикалық сапасы мен олардың иерархиялары бір-бірімен өте тығыз байланыста, олай балса осы айтылған көрсеткіштердің біреуінің өзгерісі басқаларының функциональды құрамасымдық өзгерісіне алып келеді, бірақ осылай болса да жүйенің жалпы сапасы сақталады.

энергетикалық, ақпараттық және динамикалық . Осы заңның орынданғанын мынадан білеміз: табиғи экожүйе элементінің кез келген өзгерісі (заттық құрамы, энергия, ақпарат, табиғи процесстердің жылдамдығы т.б.) нәтижесінде міндетті пайда болған өзгерістерді қайтадан қалпына түсіруге тырысады. Осы көрсеткіштердің біреуінің өзгерісі экожүйенің қалыптан ауытқуына алып келетінін айта кету керек.

Үлкен экожүйелердегі өзгерістер қайтымсыз болуы мүмкін. -\\-

Ішкі динамиклық тепе-тендік заңы – табиғатты пайдаланудағы ең негізгі заңдардың бірі. Ол бізге мынаны түсінуге көмектеседі: табиғи ортаға аз мөлшерде әсер етсе, оның экожүйесі өзін-өзі реттеуге және қалпына келуге қабілетті, бірақ адамның табиғат ісіне араласуы белгілі бір шектей асып кетсе, экожүйе иерархиясы өзін-өзі реттеуге алмайды, ал бұл бүкіл биосферадағы энергобаланс пен биобаланстың елеулі өзгерістеріне алып келеді.

Ішкі динамиклық тепе-тендік заңы – «барлығы бір–бірімен байланысты»

(Б. Комманеру бойынша)

Заң	Биосфера	Табиғи экожүйе	Агроэкожүйе	Қалалар экожүйесі
барлығы бір–бірімен байланысты	Биосфера біздің ортақ үйіміз. Еш бір елде экологиялық жағдай тамаша болып тұрған жоқ. Мұхиттардың ластануымен, озон тесектерімен барлық дүние жүзі бірігіп күресуы қажет.	Экожүйе экологиялық тепе-тендік күйде тұр. Оны бір түрдің екінші түрді басыптасталуы бұзуы мүлек. Батпақтың кебу өзіннің кебуіне алып келеді.