§ 188. В сложноподчиненных предложениях союзным словам придаточного предложения (местоимениям, наречиям) отвечают соотносительные местоимения и наречия в главном:

ка ‘кто’ – е ‘тот’

ци ‘что’ – е ‘то’, еци, уоци ‘тот’

кæд ‘если, когда’ – уæд ‘тогда, то’

куд ‘как’ – уотæ ‘так’

цалинмæ, цалдæн ‘пока’ – уалинмæ, уалдæн ‘до тех пор’

цума ‘как будто’ – уотæ, уоййау ‘так’ и др.

Если придаточное предложение предшествует главному, то соотносительное местоимение или наречие (е, уæд, уотæ и пр.) стоит обычно в начале главного предложения.

Если же придаточное предложение следует за главным, то соотносительное союзное слово перемещается на самый конец, после придаточного предложения. Например:

в предложении ке неци рамолдзæнæ, уой зонун ‘что ничего не выиграешь, это я знаю’ придаточное предшествует главному, и соотносительное уой стоит в начале главного;

в предложении же зонун, ке неци рамолдзæнæ, уой ‘я знаю, что ничего не выиграешь, то’ главное стоит впереди придаточного и соотносительное уой стоит в конце предложения.

§ 189. Развернутые придаточные предложения могут заменяться иногда причастными и деепричастными оборотами. Например:

вместо предложения цума неци фегъуста, уотæ дардта æхе ‘как будто ничего не слышал, так держал себя’ можно сказать:

неци фегъосæгау дардта æхе, где фегъосæгау – уподобительный падеж от причастия фегъосæг ‘услышавший’;

вместо предложения ести куст ку райдайай, уæд æй кæронмæ фæуун гъæуй ‘если начинаешь какую-либо работу, то надо довести ее до конца’ можно сказать:

ести куст райдайгæй кæронмæ ‘й фæуун гъæуй ‘начиная какую-либо работу, надо ее доводить до конца’.

Прямая речь

§ 190. Чужие слова в дигорском передаются чаще всего прямой речью, с помощью слов зæгъуй ‘говорит’, загъта ‘сказал’, зæгъгæ ‘сказав’, ‘говоря’, зæгъгæ загъта ‘сказав сказал’, дан ‘мол’, ‘дескать’:

е, зæгъуй, адæймаг нæй ‘он, говорит, не человек’

æз нуртæккæ æрбауайдзæн, зæгъгæ, ледзгæ рандæ ‘й ‘я сейчас приду, сказав, пустился он бегом’

æз, дан, неци фегъустон ‘я, мол, ничего не слышал’.

Образец дигорского текста

Малити Геуæрги

Федоги мæлæт

(1) Гъæууон къæнцæлармæ бацудæй бæрзонд ставд кæндтитæ лæг. Зæронд цæрмин пихцилтæ ходæ, зæронд æмпъузтитæ цохъа гæрзин ронæй баст, фæсбунфий худихалд дзабуртæ, - адтæнцæ æ дарæс. Е адтæй гъæууон федог Дадо. Цудæй Дадобæл, æвæдзи, æртинсæй анзи фулдæр, уотæ зæгъун æнгъизтæй, уой æнхъирттæ цæсгон æма уорсалистæ закъæмæ кæсгæй.

(2) Къæнцæлари стъоли сæргъи бадтæнцæ ефтонг лæхъуæнлæг, гъæуи хецау, æма æд кæсæнцæститæ каргин уруссаг писир.

- Уæ райсом хуарз, исдзурдта сæмæ Дадо.

- Арфæгонд уо, загътонцæ ин етæ дæр.

(3) Еу усмæ, уæдта гъæуи хецау курæти дзиппæй уорс къохмæрзæн исиста æма ‘й æ цæсгонбæл радаудта.

- Гъи, Дадо, загъта е æрæгиау, гъигæ дин уодзæнæй æвæдзи, фал дæ цохвæндæ ‘скодтан.

- Куд цохвæндæ? – къех фæрсæ ракодта Дадо.

- Æндæр федог ихуæрсæн, - загъта гъæуи хецау. Ду æрзæронд дæ, дæ хъур сфæлмаст æй æма федогæн нæбал бæззис.

(4) Æгуппæг цума фæцæй, уотæ еу усмæ Дадо дзорунгъон нæбал адтæй, æ бауæр диз-диз кодта; æ хузæ нийвадæй, хеди тæф рагъардта е ‘нхъирттæ тæрнихæй.

(5) Дæс æма инсæй анзей бæрцæ е федогæй фæххадтæй гъæргæнгæ устур дзилли гъæунгти. Дадо, цид, ку рацæуидæ гъæр кæнунмæ, уæд гъæунгтæ адæмæй байдзаг уиуонцæ, нихæси зæрæндтæ сæ дзубанди ниууадзиуонцæ, силгоймæгтæ къæрæзгитæй, каути цъæстæй нийгъосиуонцæ; биццеутæ уадæнцæ, цид, æ размæ. Уотемæй гъæунгæй-гъæунгæмæ, гъæуи еу кæронæй иннемæ, гъæргæнгæ хаттæй зæронд федог Дадо.

Анз дууæ-æртæ хатти бегарай уæрдун æма къæбиси хæццæ дзиллæбæл æрзелидæ æ мизд есунмæ.

(6) Лæвардтонцæ ин – ка æхца, ка мæнæуæ, ка нартихуар, ка æндæр ести. Уотемæй, хуæздæр цардмæ æнæбæлгæй, хаста зæронд Дадо æхе æма æ зæронд хæфцæститæ уосæ, - зæнæг син н’ адтæй. Ци ма кæна? Куд ма дара æхе. Косæн дзаумау имæ ку неци ес?

- Ци дин кодтон? Цæмæн мæ исафис? – кæунгъæлæсæй батхалдта е гъæуихецаумæ.

- Неци мин кодтай, - загъта гъæуи хецау, - фал дин ку зæгъун, базæронд дæ æма федогæн нæбал бæззис.

(7) Дадо куддæр гъæла кæсæ никкодта, гъавта ма цидæртæ зæгъунмæ, фал уоди унгæгдзийнадæ хъурмæ схъæрттæй æма ‘й дзорун нæбал уагъта.

- Æндæмæ цо, ма нæ хъор кæнæ, - загъта ин еу усми фæсте гъæуихецау.

(8) Дадо бадонзонуг æй, æ бæрзæй ин цума устур гъелæй ниццавдæй, уотæ имæ фæккастæй æма гупгæнгæ рахаудтæй уæлгоммæ.

- Гъей, есгетæ рацæуæнтæ медæмæ, - радзурдта къæразгæй гъæунгæмæ гъæуихецау, - мæнæ зæронд федог Дадо рамардæй.