31. Педагогтың кәсіби өзіндік санасын қалыптастыруға бағытталған тренингтер

Мейірімді болса жүрек – орындалар тілек.(ұстаздарға арналған тренинг сағаты)  Мақсаты: Ұстаздарды жаңашылдықа, инновациялық әдіс тәсілдерді тәжірибелеріне енгізе отырып, логикалық ойлау қабілетін, шығармашылық ізденісін, ой-қиялын арттыру.  Міндеті: Жаңа қоғамдағы адамгершілік, патриотизм және педагогиканың ұйытқысы ретінде нәтижеге бағытталған білім беру іскерліктерін дамыту. Мұғалімнің эмоциялық көңіл-күйлерін көтеру, топтасып жұмыс істеу жүйесін әрі қарай дамыту. Ұстаздардың өз кәсібіне деген ынтасын арттыру. Әдісі: Топтық жұмыс, сұрақ-жауап, мимика мен түсіндіру,опликация, ой бөлісу және пікір алмасу. 

Тренинг ережесі: 

1. Белсенділікті арттыру 

2. Бірігіп жұмыс істеу 

3. Бір-біріне кедергі келтірмеу

4. Өз ойымды ашық айта білуге үйрену 

5. Өзіме пайдалы нәрсені алу 

6. Әріптестермен жақсы қарым-қатынаста болу.

7. Өзімді еркін ұстауға үйрену  «Жан жылуы» жаттығуы. Қолддарынан ұстап бір-біріне төмендегі сөздерді хормен айтады.  Мен сенен жылу аламын (сол жағына қарайды)  Жүрегіме саламын (тура қарайды)  Досыма сыйлаймын (оңға қарайды)  Сәттілік тілеймін (тура қарайды)  «Сиқырлы қобдиша» жаттығуы: Қобдишаны бір-біріңнің қолдарыңа бересіздер, қобдишаны алған адам оны ашып ішіне қарайды.  Оның ішінде кішкентай өзеннен сіздер жан-жақты және қайталанбайтын бейнені көресіздер. Оған күліп қарауларыңыз керек. /////«Жемістер жинау» жаттығуы: Құрметті әріптестер қазір сіздер мына жемістерден өздеріңіз қалағанын алып, себеттерге саласыздар.(осыған байланысты үш топқа бөлеміз, әр топ өздеріне ат қояды,топ басын сайлайды) 

32. Психоанализ бен басқа да психологиялық мектептер, психологтар мен психотерапевттердің топтық әдістері

Психоанализ- 19 ғасырдың соңында австриялық психиатр, психолог З.Фрейд негізін қалаған психологиялық бағыт. Ол истериялық неврозды зерттеу және емдеу әдісінен дамыды. Кейін Фрейд басты назарға рухани өмірдің қозғаушы күші, мотиві, құмарлғы мен мәнін алатын жалпы психологиялық теориясын жасады. Фрейд психиканың құрылымдық схемасын жасап онда 3 деңгейді бөлді: саналық, сана асты, бейсаналық..Тұлғаның кіна тағатые сезімі, ой. Қалаулары бейсаналық аймаққа ығыстырылып шығарылады да, ығыстырылып шығарылған мазмұнның кері санаға енуіне мүмкіндік бермейді. Бірақ бейсаналылық адамның психикасынан, әрекет-қылықтарынан көрініс табады. Мыс: түс көру невроз т.б. Психоаналитикалық терапия барысында осыны ұғыну ауыр симтомдардың жойылуына әкеледі. Фрейд алғашқыда неыроздың дамуын келесідей түсіндірді.. кейбір уақиғаларды адам психикалық травма ретінде қабылдайды және оның ауырлғына байланысты толығымен бастан кешіре алмайды. Сондықтан тітіркену тоқтатылады да, «аффктінің басылып тасталуы» жүзеге асады. Бұл феноменді түсіндіру үшін Фрейд энергия ұғымын қолданды. «Басып тасталған аффект энергиясы шықпағандықтан денеге түседі де оның қызметін бұзады». 2.Осы энергияның есебінен денелік аймаққа симтомдар қалыптасады.

Кейін психоанализде невроздың генезисін түсіндіруде теорилық бағыттар қалыптасты:

Динамикалық, топографиялық, энергетикалық, құлымдық. Т.б. Энергетикалық бағыт ұғымын қолдана отырып Фрейд невроздың пайда болуының 2 факторын бөлді: жыныстық конституция және инфантильды уайым.

Топографиялық бағыттың түсіндіруі бойынша невроздың пайда болуының маңызды шарт уайымды бейсаналық аймаққа ығыстырып тастау болып табылады..Ығыстырылған уайым ұғынылса симтомнаң мазмұны табылса, жазылу, емделу процессі жүреді. Динамикалық бағыт позициясынан невроз инстинктивті құмартулар мен олардың босаңсып шығуына кедеогі келтіретін күш арасындағы конфликт. Энергияның басаңсып шығуы түрлі әрекеттерде жүзеге асады.Мысалы:Біреумен қарсыласу, спорт, қатты уайым шегу, өш алуды қиялдау, тіпті ол адамның алдында бас ию.т.б.

Энергия қандайда бір объектіге , адамның бейнесіне, идея, затқа «байланады». Бұл процесс катексис деп аталады. Катекцияланған энергия байланып тасталғандай ол өзекті қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталуы мүмкін емес. Бұл невротикалық дему факторы.

Практикалық психология :

Психологиялық диагностика

Психологиялық түзету

Психологиялық кеңес беру

Психотерапия

Практикалық психологияның даму тарихы .

Практикалық психологияның дамып қалыптаса түсуі психология ғылымының дүниеге келуімен байланысты келді. Практикалық психология психологиялық білімнің негізінде дами отырып қажеттілікке байланысты өмірге келді.Бірақ та мүның екі туылғанкүні бар деп есептеуге болады.

Біреуі -өткен өмірден келе жатыр, екіншісі-19 ғасырдың ортасымен байланысты себебі психологияның және ғылым ретінде таныла бастаған кезеңнен басталады.

Практикалық психологияның дамуы психологиялық білімнің практикада қолданылуы өмірдегі қажетті жағдай мәселелерге қызмет етуі, өздігінен көріне алуы,психология саласында өйдын байқалуы нәтижесінде анықталына бастады. 18 ғасырдан өзінде-ақ медицина саласында діни және салттарда психологиялық білім аса табысты түрде қолданыла бастады. Қазіргі заманғы практикалық психология 19-20 ғасырда дами түсті деп бағдарлап айтуға болады.Жалпы психологиядан педагогикалық ,психоло-медициналық психология,инженерлік психологияның бөлінуі, практикалық психологияның алғашқы даму кезеңі деп есептеуі болады. Бұл кездепсихологияның қолданбалы саласы ғылымдармен қатар болғанмен ,өздігінен дербес бола қойған жоқ .

Бұл даму кезең практикалық психологияның 19 ғасырдың алғынан 20 ғасырдың 40 жылдарына дейін болды.

40 жылдардан бастап практикалық таза психологияның белгілі салалары көрініп пайда бола бастады. Олардың ішінде адтотренинг,жекелей және топтық психотүзету,жанұяның психотерапия, логотерапияда қолданылды .

Практикалық психологияның тийімді әдістерің адамға психологиялық тұрғыдан жақсы әсер беруі бір даңытта медицинада қолданбалы психологияда іске асты .

3 .Әсересе практикалық психология білімінің кең түрде қолданылуы 20 ғасырда байқалды , өйткені практикалық психологияның 3 кезеңі дами бастады.Яғни бұл ұйымдастырылған бағытпен байқала түсті. Көптеген елдерде, соның ішінде біздің елде қолданбалы психология институттары ашылып олар өздерінің психологиялық қызметтерін құрды .Онда арнайы білімді маман кәсіби практикалық психологтар жұмыс жасады. Соңғы жылдары әлеуметтік –психологиялық тренинг топтың жағдайда өтіліп жүр. Практикалық психологтар мектептерге келіп жетті. Олар балаларды мектепке қабылдауға қатысады психодиагностика жүргізеді.Оқушылардың мектепке псих-ң жағыңан даярлығын анықтайды. Сонымен қатар балалардың жылдан жылғы психологиялық дамуын зерттейуді,болашақ маман іесін таңдауға көмектеседі .

Мектептің психологы мұғалімдерімен ата-аналарға ақыл-кеңес береді, балалар тағдырын шешуге қатысады. Психология факультатив сабағын өткізеді.

Психологиялық көмек ең алдымен білімге қажет? Керек ? Осы мамандықтың қажет екендігін кім алып келді?

Қоғамдық.,әлеуметтік сұраныс әкеліп отыр 20 ғасырда бір адамның әсері көп адамға немесе адам тобы үлкен келген адамдар тобына әсер ететіндігі сипатталып отыр .

Әлеуметтік сұраныс қажеттілігіне қарай практикалық психология ғылыми психологиялық білім негізінде көріне отырып, қызмет етеді . Яғни адамға мақсатты түрде әсер етуді қамтиды.

Жыныстық конституцияның мазмұны З.Фрейд үшін толық аық болмады. Ол көп көңілді инфантильді айымдарға бөлді. Фрейд пікірі бойынша онда либидо энергия фиксацияланады. Оның пікірінше әрбір жыныстық даму кезеңі жыныстық даму үшін алғы шарт жасайды.

1.Симбиотикалық (оральдық фаза) кезең. Бұл кезеңде елеулі мәнге ие-басқалардан қуаныш сезімін алу, өзін-өзі эмоционалды қабылдау, әлемге деген сенімнің қалыптасуы.Ағзаның қажеттіліктері басқа адаммен моторлық орталық ауыз аймағы арқылы динамикалық контактіге әкеледі. Э.Эриксонның периодизациясына сәйкес бұл кезеңде анамен қатынас негізінде қоршағандарға базалық сенімі сезімі немесе керсінше «тастандылық» сенімсіздік сезімі қалыптасады.

Шешімін таппаған бұл кезеңнің ішкі конфликтілері ересектік кезеңде Эриксонның пікірі бойынша «жалғыздықтан, тастандылықтан, депрессивті қорқу, аутизмге әкеліп соқтырады». Бұл кезеңнің ауытқуы –шизоидтілік. Эмоционалды қатынас қажеттілігі қанағаттандырылмағандықтан өзіне-өзі деген сезімталдық , тілдік даму моториканың дамуын басып озады.

Нарциссизм- адам өзінің персонасына , дене бітіміне ғана көңіл аударады. Психоастеникалық куй -өзінің және өзіне жақын адамның өмірі үшін қорқыныш, жаңалықтан қорқу , бірлікті бұзудан, эмоционалды қорқу, мазасыздық.

2Анальды фаза. Бұл кезеңде баланың дәретке отыру дағдылары қалыптасады. Баланың бұл дағдылары қалыптасу кезеңінде ата –ана жағынан дөрекі қатынас көретін болса бала шектен тыс таза, айналасындағыларды менсінбейтін болып қалыптасуы мүмкін.

3.Фалликалық фаза. Бұл кезең ерекшелігі «Эдипов және Электра комплексімен байланысты». Балада қарсы пол өкілі алғашында анасына деген жыныстық қатынас орнайды. Ал әкесі оның осы қажеттіліктерінің қанағаттандырылуына тиым салушы ретінде корінеді. Балада әкесіне деген жағымсыз сезім қалыптасуы мүмкін.Конфликтілі импульстер интеграция таппай ығыстырылып шығарылады. Конфликтілі тенденциялардың қарама-қарсы келуі либидоны босатпайды да невроздың әкелуіне алғы шарт болып табылады

Психоаналитикалық дағдылар тренингі.

1. Үндемей тыңдай білу дағдысын қалыптастыру.

«Клиент –терапевт » жұбы болып өткізіледі. «Клиент» роліндегі адам стенаға қарап отырады, ал«терапевт» роліндегі адам клиентті еститіндей қашықтықта оның артына отырады. Нұсқау: «клиент еркін ассоцияциалар режимінде қалаған нәрсесі туралы айтады». Терапевт оны үнсіз тыңдап пациен қолдауды қажет етеді деген жағдайда оның иғына қолын тигізеді.

2. Контрпереносты байқау жаттығуы. Жаттығу үштікте орындалады: «терапевт-клиент-супервизор» Терапевт позициясындағылар топтан супервизорларын таңдайды. Жаттығу 3 кезеңнен тұрады.

1кезеңде «терапевт-супервизор» бір-бірінен терапиялық кабинеттерде шартты түрде бөлініп біраз арақашықтықта орналасады. Терапевтке нұсқау: «клиентпен терапиялық диалог ұстау және бұл процесте ақператты өңдеуден горі оның сезімін түсінуге бағытталу».Супервизорға нұсқау: « терапевттің ауысып отыратын клинттермен өзара әрекеттесуін бақылау, терапевтте пайда болатын қиындыққа назар аудару»

Клиентке нұсқау: «қандайда бір проблемеңызды терапевтті ауыстыра отырып айтып шығыңыз. Терапевттен терапевтке откен сайын бір тақырыпты ұстануға немесе оны өзгертіп айтуға болады»

2 кезеңіне «терапевт-супервизор»жұбы қатынасады.

Терапевтке нұсқау: «супервизормен бірге клиентпен өзара әрекеттесу жағдайындағы қиындықты және өз сезіміңізді, оның себебін талдаңыз »

3 кезең бүкіл топпен өткізіледі. Негізі –талдау, талқылау.

Жаттығу күшті эмоционалды реакция туғызады.

3. Контр переносты талдау дағдысын қалыптастыру.

«терапевт- пациент » жұбымен өткізіледі. Бірінші кезеңде пациент терапевтке өз проблемасын баяндайды, терапевт үнсіз тыңдай отырып әңгіме барысында еске түскен өзінің уайымдарын мұқият бақылайды.

Екінші кезеңде терапевт пациентті тыңдау кезіндегі өзінің эмоционалды реакциялары туралы айтады. Ал пациент үнсіз өзінің ішкі күйіне бағытталып, аталған сезімдердің қайсылары оның уайымын бейнелейтінін, сәйкес келмейтінін түсінуге тырысады.

Үшінші кезеңде талқылау жүреді.

4. Еркін ассоциалар.

Клиент өзінің ойына келген нәрсенің барлығын айтады. Еркін ассоциялардың мазмұны-бұрыңғы, болашақ, ой, сезім, қиял, түс.мұнда ығыстырылған бейсаналық сага деңгейіне шығады. Психоаналитик қолдаушы немесе сыншы позицияларын ұстанбау керек. Оның міндеті:тыңдау, бақылау. Өз жұмысының негізгі тәсілі-талдауды психоаналитик пациент оған дайын болған жағдайда жүргізеді.

5 Қарама-қарсылықты талдау.

Қарама-қарсылық-бұл психоаналитикалық жұмысқа клиенттің санасыз түрдедегі қарсылығы, неврозды терапиялық әсерден қорғайтын пациенттің ішкі дүниесі.Психоаналитиктің міндеті пациенттің қарсылығының неге және неліктен екенін анықтау. Әдетте оның себебі санасыз түрдегі мазасыздвқ, ұят, кінә деген құбылыстардан қашу.

6. Трансфера

Қарсылықты зерттеу процессінде З.Фрейд трансфера құбылысымен кездесті. Трансфера-бұл пациентің бұрын басқа адамға деген сезімдерін психоаналитикке аударуы. Психоанализбарысында клиент аналитикке бір роль беріп бұрыңғы өмірде болған уақиғаны қайтадан бастан кешіреді. Фрейд терминологиясы бойынша невроз трансференттіке айналады. Трансферентті невроздың механизмі келесідей: либидо энергия клиенттің өміріндегі маңызды адамынан психоаналитикке аударылады. Конфликтіні шешуде ол босаңсып бұрыңғы объектіге қайта оралмайды. Сондықтан трансфера емдеудің маңызды факторы ретінде қарастырылады. Аударуды талдаудың бірінші кезеңі идентификация

Психотерапевт маман клиентпен қызмет істеу арқылы оның ішкі әлеміне әсер етеді ,бұдан психотерапияның негізгі 4 моделі анықталынады.

Психотерапия -бұл емдеу түрінде әсер ету әдісі ретінде , яғни организмнің психикалық және соматикалық қызметінің функцияларына әсер ету (көбінесе медицина үлгісінен көрінеді) .

Психотерапия -бұл оқып біліп әрекетті тану психологиялық үлгіден көрінеді)

Психотерапия -анықтап ,білу әдісі ретінде яғни қоғамдың бақылауда толықтай сипатын білінуі, (мұнда әлеуметтік моделі байқалады )

Психотерапия құбылыстар жиынтыгы ретінде адамдар арасындағы көрініс байқалады (философиялық моделі көрінеді).

Психотерапия -бұл ауру адамдармен қызмет жасай отырып ,олардың барлық жеке тұлғалық деңгейін, организмінің өзіндік байланысын зерттей отырып қарастырады . Психотерапевт өзге мамандармен тығызбайланыстылықта бола отырып , науқастық ауруының ерекшелік белгісіне қарай оған әртүрлі әсер ету пайдаланылады. Көбінесе психотерапевт невроз болған тұлғаларды психологиялық соматикалық ауру жағдайына ұшырағандармен қызмет жасайды. Олардың барлық жағдайын сипат белгісін анықтай отырып клиентке тек психотерапевтік жағынан әсер етуге арналады .

Психотерапия әсер ету әдіс түрлері :

Музыкатерапия

Логотерапия

Библиотерапия

Генитальттерапия

Оргттерапия

Имаготерапия

Натурпсихотерапия

Жекелей және топтың жағдайдағы психотерапия болып үлкен топқа болінеді.

Жекелей психотерапия негізгі құралы-

Вербольді

Вербольді емес

Қарым-қатынас

Топтық психотерапия қосымша форма –

Розыгрывание ролевых ситуаций

Психогимнастика

Сурет

Музыкатерапия.