2.Интегралдаушы буын ретінде қандай элементтерді қарастыруға болады және буын теңдеуін жазып көрсет.
Буын
теңдеуі
.
Теңдеуді
келесі түрде келтіруге болады
,
Яғни, шығыстық шаманың жылдамдығы кірістік шамаға пропорционал.
3.Реттеуші органдар. Реттеуші орган – реттелетін объектіге келетін заттардың мөлшерін немесе энергия мөлшерін өзгертіп отыратын құрылғы. Тиекті реттеуші құүрылғыларды үздіксіз реттеуді жүргізу үшін қалқан, қақапақша, шүмек, шибер және бағыттаушгы жабдықтар тәрізді реттеуші органды пайдаланылады. Ретттеуші қалқанды пайдаланғанда реттелетін шығынның мөлшері ершікте орнатылған делигейді бұру арқылы өзгертіледі. Қақпақша қысымы 20мПа ға дейін болатын газ, ауа не бу шығынын реттеуге қолданылады. Шұмектер ең қарапайым реттеуші органдардың қатарына жатаы. Оларды қимасы кішкентай құбырлардағы ағын шығының реттеуге пайдаланылады. Шиберлерді балқыту және термиялық пештердің мұржаларына сусымалы денелердің бункерден шығар тесіктеріне орнатады. Газдың не ауаның кіру шапшаңдығы өзгергенде түтін тартқыштар мен желдеткіштердің өніаділігімен тегеуріні өзгереді. Осы қасиетке орай бағыттаушы жабдықтар негізіндегі реттеуші органдар жасалынған.
№ 16 билет. 1.Комплекстік беріліс функциясының аргументі дегеніміз не?
КБФ мынаған тең
. e j(φ - φ ) = A( ) · e jφ(ω) (4.1)
мұнлағы –КБФ-ың модульі, φ(ω) = φy – φx – КБФ-ың аргументі.
2.Дифференциалдаушы
буын.
Буын
теңдеуі
,
яғни, шығыстық сигнал кірістік сигналдың өзгеру жылдамдығына пропорционал
Беріліс
функциясы
Өтпелі функциясы h(t)=Кδ(t), мұнда δ(t) – дельта функция.
Жиіліктік сипаттамалары
Буынның КБФ-сы W(jω)=jкω,
яғни буын АФЖС оң жартылай жорамал өспен беттеседі. Егер ω=0, онда А(ω)=0, жиіліктің өсуімен А(ω) мәні ұлғаяды, егер ω=∞, онда А(ω)=∞.
КБФ-ың модульі А(ω)=ωК,
КБФ-ың аргументі φ(ω)=90°,
Яғни, жиіліктің өсуімен шығыстық тербелістің амплитудасы ұлғаяды. Аргумент жиілікке тәуелсіз, бұл буында шығыстық сигнал кірістік сигналдан фаза жағынан барлық жиілікте 90° озыңқы жүреді.
11.1
сурет Буын АФЖС
3. Өтпелі функция дегеніміз не.Өтпелі функция h(t) деп жүйенің бастапқы нөлдік шартқа сәйкес кірісіне берілген бірлік секіріске деген реакциясын айтады.
Өтпелі функцияны дифференциал теңдеуді шешу арқылы немесе эксперементаль әдіспен анықтайды.
Өтпелі функцияның графигіндегі кескінін – екпін қисығы дейміз.
№ 17 билет. 1.Таза кешігу буыны Кешігу буыны Буын теңдеуі y(t)=x(t)(t-τ); мұнда τ – таза кешігу уақыты .Кешігу буыны кірістік сигналдарды форма жағынан өзгертпей, бірақта τ уақытына кешіктіріп шығарады. Буынның беріліс функциясы W(s)= е – S
2.Гурвиц критериінің тұжырымдалуы
Критериді қолдану үшін сипаттама теңдеуінің коэффицинттерінен келесі кестені құрамыз
(13.1)
Гурвиц критериін қолдану үшін (13.1) сипаттама теңдеуінің коэффициенттерінен Гурвицтің бас анықтауышын құрамыз
Гурвиц анықтауышын құру тәртібі:
Бас диоганалға сипаттама теңдеуінің -ден бастап ап -ға дейіңгі коэффициенттерін орналастыру керек
Бас диоганалдан жоғары жатқан коэффициеттердің индекстері біртіндеп ұлғаяды, ал төмен жатқан коэффициенттердің индекстері біртіндеп кеми береді
Егер коэффициенттердің индекстері нөлден кіші немесе үлкен болған жағдайда, коэффициенттер нөлмен алмастырылады
Гурвиц критериінің тұжырымдалуы: Егер болған жағдайда, Гурвиц анықтауышы және оның бардық диоганал минорлары оң болса, онда жүйе орнықты деп есептеледі. Диоганал минорлар келесі формулалармен есептеледі
; ; ; т.с.с.
анықтауышын құру тәртібінен шығатыны . Бұл теңдік екі жағдайда орындалады: немесе . Бірінші жағдайда жүйе апериодтық орнықтылық шекарасында болады (сипаттама теңдеуінің бір түбірі нөлге тең); Екінші жағдайда жүйе тербелмелі орнықтылық шекарасында болады (сипаттама теңдеуінің бір түйіндес түбірі жорамал ось бойында жатыр).
3. Құрылымдық схеманың түрлендіру ережелері. Көп контурлы жүйелердің беріліс функциясын анықтау үшін, оларды бір контурлы жүйеге түрлендіреді. Түрлендіру барысында құрылымдық схемаларды түрлендіру ережелері қолданылады. Төменде (8.3 сурет) құрылымдық схемаларды парапар түрлендіру ережелері келтірілген
Қосу элементін жылжыту
Түйінді жылжыту
8.3 сурет. Қосу элементін және түйінді жылжыту
Қосу элементін сигналдың өту бағытымен жылжыту барысында косу элементінің кірісіне аттап өткен буынның беріліс функциясы тіркеледі, ал сигнал бағытына қарсы бағытта жылжыту барысында косу элементінің кірісіне аттап өткен буынның беріліс функциясының кері шамасы тіркеледі. Схемаларды түрлендіру барысында қосу элементін сигналдарды алу түйіні арқылы секіртуге болмайды. Түйіндерді жылжыту ережесі суретте көрсетілгендей, қосу элементін жылжыту операцияларына керісінше іске асады. Түйіндердің орнын ауыстыруға болады.
№ 18 билет 1.Интегралдаушы буын Буын теңдеуі .
Теңдеуді келесі түрде келтіруге болады ,
Яғни, шығыстық шаманың жылдамдығы кірістік шамаға пропорционал.
2.Жоспарлаушы элементтер Жоспарлаушы құрылғыларының көпшілігі негізгі мынадай үш бөліктен: жетектен (привода), программа тасушы және баптау элементінен тұрады. Үзіліссіз әрекетті жоспарлаушы құрылғысының ең көп тараған жетегіне синхронды электр қозғалтқышы мен сағат механизмдері жатады. Ал оның программа тасушы ретінде әдетте механикалық құрылғылар күйентелі (рычагты) тетіктер және функционалды потенциометрлер пайдаланылады.Үзіліссіз әрекетті жоспарлаушы құрылғысының программа тасушысы ретінде құрылысы әртүрлі жұдырықшалы тетіктер қолданылады. Олар жұдырықшаның не жұдырықшалы сызығыштың айналмалы қозғалысын итергіш сүңгісінің тербелмелі не түзу сызықтық қозғалысына түрлендіруге арналған.Жұдырықшаның сүңгімен тұрақты жанасуын қамтамасыз ету тұрғысында жұдырықшалы тетіктер күштік тұйықталған, яғни ашық және кинематикалық тұйықталатын яғни жабық құрылғыларға ажыратады.Күштік тұйықталатын жұдырықшалар оңай жасалады және жоғары дәлдікті қамтамасыз етеді. Жабық жұдырықшаларды жетектің қуаты аз болған кезде пайдалану тиімді , өйткені серіппе керілмейтіндіктен кедергі моменті әлсірейді.Электрлік программалы және қадағалаушы реттеуштерде программа тасығыштар әдетте фунционалды потенциометрлер ретінде жасалады.
3.Комплекстік беріліс функциясы дегеніміз не? Комплекстік беріліс функциясы W(j ) деп, тұрақталған режимдегі жүйенің комплексті түрде көрсетілген шығыстық шамасының комплексті түрде көрсетілген кірістік шамасына қатынасын айтады.
№ 19
билет
1. Интегралдаушы буынның өтпелі
сипаттамасын сызып көрсет.
Өтпелі
функциясы
Өтпелі функциясы кординатаның бас нүктесінен өтетін түзумен сипатталады. Көлбеуліктің бұрыштық коэффициенті К –ға тең (10.3 сурет)
Импульстік өтпелі функциясы ω(t)=К,