49. Атмосфералық коррозия, коррозияның кай түріне жатады? Механизмін түсіндіріңіз.

Атмосфералық коррозия – бұл қоршаған орта температурасындағы ылғалды ортадағы металдар коррозиясы. Атмосфералық коррозияда электрхимиялық гетерогенді процесс басымырақ келеді. Өйткені, процесс металл беті мен ылғалдың жұқа қабатын бөліп тұратын, фазалық аймақта жүреді. Өндірістік жағдайдағы атмосферада гетерогенді электрхимиялық процесс тек оттекті деполяризациялық процеспен жүреді. Атмосфералық коррозияның жылдамдығына – атмосфера сипаттамасы, əсер ету ұзақтығы, металл құрамы мен оның беткі қабатының күйі əсер етеді. Коррозиялық шығындардың көбі атмосфералық коррозиядан болатыны анықталған. Егер металдық конструкциялардың 80%-дан астамы ауада болады десек, оның атмосфера жағдайларындағы металдардың бұзылу механизмдерін анықтаудағы маңызы өте зор. Атмосфералық коррозия механизмі мен оның жылдамдығын анықтайтын негізгі себептер – коррозияланатын металдың беткі қабатының ылғалдылық дəрежесі. Осы белгілері бойынша металдардың атмосфералық коррозиясын мына түрлерге бөледі:

1. сулы атмосфералық коррозия – металдың беткі қабатындағы көрінетін қабыршықтың ылғалдылығынан болатын коррозия.

2. ылғалды атмосфералық коррозия – металдың беткі қабатында жұқа көрінбейтін ылғалдылық қабыршығынан болатын коррозия.

3. құрғақ атмосфералық коррозия – металдың беткі қабатында ылғалдылық қабыршығы болмайтын коррозия.

50. Теңіз суындағы коррозия механизмін түсіндіріңіз?

Теңіз суларындағы коррозия Қазіргі таңдағы барлық теңіз айлақтары кӛміртегілі және тӛмен қоспаланған (легірленген) болаттардан жасалынған металқҧрылымдарды қолданумен жасалынған, олардың кӛп бӛлігі металды сына негізге ие. Болаттың темірбетондардан артықшылығы беріктілік және технологиялық кӛрсеткіштері басым келеді. Металл қадалы негізі айлақтарға тҥсетін технологиялық жҥктемелерді арттыру мҥмкіндігін береді. Мҧндай қуатты сына қағылған жабдықтарды пайдалану кезінде темірбетонды сына негіздерді теңіз гидротехникалық қҧрылысынан (ТГҚ) шығарып тастады. Кӛміртексіздендірілген және тӛмен қоспаланған болаттардан металл сыналық негіздерді жасауды жобалауда болжамданған қызмет ету мерзімін бағалау ҥшін кӛптеген факторларды ескеру қажет, олардың қатарына коррозия жылдамдығы, тозу және механикалық жҥктемелердің әсері. Теңіз шарттарында пайдаланылатын кӛміртексіздендірілген және тӛмен қоспаланған болаттардың коррозиялық бҧзылулары, коррозия тҥрлері және олармен кҥрес бҧрыннан зерттеліп келе жатыр. Пайдалану жағдайларына байланысты коррозиялық ҥрдістердің жылдамдығы және кӛміртексіздендірілген және тӛмен қоспаланған болаттардың коррозиялық бҧзылу сипаттары кең ширекте ӛзгеріп отырады, сондықтан да олардың тӛзімділіктерін нақты бір шартты аймақтарға қатысты қарастыру қажет. Бҧл аймақтар: атмосфера, шашырату аймағы, ауыспалы сулау аймағы, толық бату аймағы және тҥптік грунтқа бату аймағы. Гидротехникалық қҧрылымдарды жобалау мен қҧрылысы кезіндегі басты назар бірқалыпсыз коррозияның пайда болуының алдын алуға бағытталған. Ең сенімдісі ҥлгілік зертханалық бақылаулар нәтижелері емес, гидротехникалық қҧрылымдардың нақты пайдалану жағдайларындағы металдардың бҧзылуы туралы ақпарат болып табылады. Қазіргі кҥнге дейінгі қолданылып келген нормативтік-қҧқықтық база талаптарына сәйкес барлық гидротехникалық қҧрылымдар техникалық куәліктендіруден ӛтуі қажет. Куәліктендірудің негізгі мақсаты: қҧрылымды тексеру, техникалық жағдайын және қҧрылымның жекелеген негізгі элементтерінің тозуын және барлық қҧрылымның бҥтіндеу тозу жағдайларын анықтау. Теңіз кӛліктері гидротехникалық қҧрылымдарының техникалық кешенді бақылау жҥйесі техникалық жағдайын анықтау және қҧрылымдардың тозуын бағалау әдістемелерін қамтиды. Қҧрылымдарды тексеру әдістемесі айлақтық қҧрылымдардың техникалық жағдайларын бақылау ҥшін, пайдаланудың тоқтап қалуына алып келетін ақауларды анықтау ҥшін қҧрылған. Қҧрылымдарды тексеру барысында тҥрлі коррозиялық бҧзылулар мен механикалық сипаттағы бҧзылуларды айыра білу қажет. Коррозиялық бҧзылуларға жататындар: барлық ауданда бірдей қалыңдықты бірқалыпты жалпы беттік коррозия; жекелеген дақтар, жаралық, нҥктелік ошақтары бар жергілікті беттік коррозия; 57 аралық коррозия жергілікті коррозияның дамыған тҥрі және шектелген, бірақ тесіктер тҥріндегі бҧзылулармен сипатталады. кристалл аралық коррозия – тҥйіршіктер шекаралары бойынша металдың бҧзылулары, мҧнда оның сыртқы бҧзылу белгілері болмайды, бірақ беріктілігі кҥрт тӛмендеп кетеді. Механикалық сипаттағы бҧзылуларға жататындар: кернеу концентрациясымен, сҧйықта жоғары сынғыштықпен, пісіру кезіндегі қалдық кернеуден, қажу қҧбылыстары себептерінен болатын жарылулар (сызаттар); болаттың ақауы себебінен болатын есептік жҥктемелер әсерінен болған бҧзылулар. Металл қҧрылымдардың ақауларын олардың қауіптілік дәрежесіне байланысты ҥш категорияға бӛлуге болады: тӛмен маңыздылықты, маңыздылықты және ӛте қиын жағдай. Тӛмен маңыздылықты ақаулар – металдың беріктілік сипаттамаларының ӛзгеруін, тасымалдау қҧрылымдарының металдық элементтер қималарының кішіреюін және басқа да қҧрылымдық элементтерінің қауіпті асқын кернеулерін болдырмайтын ақаулар. Маңыздылықты ақауларға элементтерде нормативтік мәндерге тең немесе асып кететін кернеулер пайда болатын, кеңістікте орналасуларының немесе элементтерінің пішінінің ӛзгеруін болдыратын, сонымен қатар апат алдылық жағдайларды болдыратын ақаулар жатады. Ӛте қиын жағдайдағы ақаулар металл қҧрылымдарының бҧзылуы себептерінен барлық қҧрылымның немесе оның жекелеген элементтерінің қҧлауына, қҧрылымдарды пайдалануға жарамсыз етіп істен шығуларына алып келетін ақаулар жатады (5.4 және 5.5-суреттер). Мҧндай ақауларға: қҧрылымдардың негізгі тасымалдауыш элементтері қима аудандарының осы элементтердің кернеулері болаттың аққыштық шегіне жақын болатын мәніне дейін кішіреюі; тасымалдауыш метал элементтердің аралық коррозиясы; ҧзындығы 5 м жоғары аймақтарында шпунттық қабырғалардың біртекті зақымдалуы; жалпылама морттығы (сынуы) және эстакадалық қҧрылым тіректерінің иілістері.