2. Мемлекеттік несие көрсеткіштерін талдау
2.1 2013-2015 жылдардағы мемлекеттік несие көрсеткіштерін талдау
Мемлекеттік несие нәтижесінде мемлекеттік борыш түзіледі. Ол несиенің түрі тәрізді ішкі, сыртқы, күрделі мемлекеттік борыш болып бөлінеді. Курстық жұмыста борыштың өсуі кезеңіндегі экономикаға тигізетін ықтимал жағдайлары және борыштан сақтану жолдары талданды. Бұған мысал ретінде Республикамыздың қазіргі кезеңдегі борыш көлемі көрсетілді. Мемлекеттік несиедегі себеп-салдарлық өзара байланыстар сызба арқылы көрсетілді. Сондай-ақ мемлекеттік емес қарыз алу, мемлекеттік кепілдіктер, мемлекеттік борышқа қызмет көрсету, борышты өтеу, қайта қаржыландыру, жаңғырту, мерзімді ұзарту, сәйкестендіру мәселелері жеке-жеке талданды.
Мемлекет пен муниципалдық құрылымдардың қарамағаны елдің заңи және жеке тұлғаларының бос ақша қаражаттары да сонымен бірге, басқа елдердің және халықаралық қаржы кредит институтттарының ресурстары да несие капиалы ретінде уақытша пайдалануға жұмылдыру үшін жеке бюджет тапшылығы проблемаларын шешу үшін тартылуы мүмкін.
Мемлекет аясында қолданылып жүрген, жүзеге асырылып келген мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыш бір-бірімен қатар жүріп келеді.
Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі қарастыратын мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыштың атқаратын қызметтері мен экономикаға тигізіп жатқан әсерлері жайында көптеген жайлар атқарылып жатыр. Мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыштың атқарып жатқан қызметтерінің ең бастысы-экономиканың көтерілуін, сонымен қатар экономиканың тиімділігі мен жан-жақтылығын қамтамасыз етіп келеді.
Мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыш экономикада қатар жүреді, олардың атқаратын қызметтері де ерекше орын алады.Мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыш-Қазақстан Республикасының алдағы уақытта өркендеуі мен дамуына игі ықпал жасай алады.
Зерттеу заты сияқты несие құрылым бір-бірімен өзара байланысты элементтерден тұрады. Мұндай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастар субьектілері жатады. Несиелік мәміле бойынша несиелік қатынастар субьектісіне қарыз беруші және қарыз алушы жатады.
Қарыз беруші-қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы. Қарыз беруші-бұ уақытша пайдалануға қарыз беруші субьектілер болып табылады. Қарыз берушілерге: банктер, банктік емес мекемелер, мемлекет, шаруашылық субьектілері және халық жатады. Қарыз алушы-бұл несиені алушы мен және қайтаруға міндетті, несиелік қатынастың екінші жағы. Борышқор және қарыз алушы бір-бірімен жақын сөздер болғанымен де, олардың түсініктері әртүрлі..
Кесте 3. Қазақстан Республикасының мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борышы, мемлекет кепілгері бойынша борышы.
3-ші кестеде көріп отырғанымыздай, мемлекеттік борыш 2013-2015 жылдар аралығында 1 млн. 889 мың 124 теңгеге өсіп отыр, яғни 2013 жылы мемлекеттік борыш 3 млн. 818мың 310 теңгені құраса, 2015 жылы 5 млн. 708 мың 124 теңгені құраған, 3 жылдағы мемлекеттік борыштың өсімі 5 млн. 708 мың 124 теңге - 3млн. 828мың 310теңге = 1 млн. 889 мың 124 теңге. Қазақстан Республикасының Үкіметінің борышы 2013 жылдың 1-ші қаңтарында 3 млн. 626 мың 717 теңге болса, 2015 жылдың 1-ші шілдесінде 5 млн. 692 мың 629 теңге, өсіп отырған борыш көлемі 2 млн. 065 мың 912 теңге. Барлығы мемлекетік және мемлекеттік кепілдік берген борыш, мемлекет кепілгерлігі бойынша міндеттемелер (І+ІІ+ІІІ) 2013 жыл 3 млн. 875 мың 840 теңге – 2015 жыл 5 млн. 851 мың 553 теңге = 1 млн. 975 мың 713 теңге.