Мазмұны

Кіріспе............................................................................................................4

1. Трансформаторларды жобалау үшін алғашқы берілімдерді есептеу......................................................................................................................5

1.1 І_d =I_dн болғандағы диодтың коммутациялық бұрышы..........................5

1.2 Трансформаторлардың еселі орамындағы ЭҚК шамасы......................................................................................................................5

1.3 Трансформаторлардың трансформация коэффиценті iE_i =U.........................................................................................................................6

1.4 Трансформатордың І және ІІ орамасындағы ток І_1н ;І_2н номиналды режимі.......................................................................................................................6

1.5 Трансформатордың жиілік режимдешгі номинал қуат............................................................................................................................7

2. Түзеткіштің сипаттамасы жіне шығарылуы...........................................8

2.1 Түзеткіштің ішкі сипаттамасы...............................................................8

2.2 Түзеткіштің басқару сипаттамасы.........................................................8

2.3 Тиристордың коммутация бұрышы δ, фазалық жылжу бұрышы ψ - дан αІ_d =I_dн тәуелді.............................................................................................9

2.4 Қуат коэффиценті басқарма бұрышқа тәуелді І_d =I_dн................ ........10

3. Түзеткіш құрылғының бір жақты түзеткішін таңдау...........................12

3.1. Көпірдің диодтық иініндегі бір жақты өткізгіш саны.........................................................................................................................12

3.2 Көпірдің тиристорлық иығындағы бір жақты өткізгіш саны.........................................................................................................................13

3.3 Көпірдің диодтық иығындағы бір жақты өткізгіш параллель тармағының саны...................................................................................................13

3.4 Көпірдің тиристорлық иығындағы бір жақты өткізгіш параллель тармағының саны...................................................................................................13

3.5 Көпірдің диодтық иығындағы бір жақты өткізгіштің бағасы...........14

3.6 Көпірдің тиристорлық иығынындағы бір жақты өткізгіш бағасы.....................................................................................................................14

3.7 Бір жақты өткізгіштің таңдалған комплектісі. Бір жақты өткізгіш класын және типін көрсету керек........................................................................15

3.8 Тиристор арқылы токтыңи өсу жылдамдығын тексеру. α=1,57 рад, γ₁ сәйкес және І_d =1,61I_dн ......................................................................................15

3.9 Көпірдің тиристорлық және диодтық иығындағы кернеудің төмендеуі, нгоминалдық режимде.......................................................................16

3.10 Түзеткіш құрылғысының пайдалы қозғалыс коэффицентін, номиналдық режимде............................................................................................16

3.11 Түзеткіш құрылғысының номиналдық режимдегі қуаттың жоғалуы..................................................................................................................16

4. Түзетілген токтың индуктивті тогын есептеу......................................17

4.1 Түзетілген токтың амплитудалық шамасы.........................................17

4.2 Түзетілген кернеудің амплитудалық шамасы....................................28

5. Басқару тиристорының импульсі, ол басқару бұрышының максимал түзелуін қамтамасыздандырады..........................................................................19

5.1 Максимал басқару бұрышыα_мах , U_{d min} =0,05U_dн.................................19

5.2 Трансформатордың индуктивтілігі X_a=ωL_a

Номиналдық режимдегі кернеудің төмендеуінен R анықталады және осы кедергіде 5% U_dн - тан....................................................................................19

5.3 I_dн R= 0,05U_dн..........................................................................................20

5.4 Ток өткендегі тізбектің тұрақты уақыты.............................................20

5.5 Тиристормен басқарғандағы импульстің минималды уақыты, І_L=1А.......................................................................................................................20

6. Күштік сұлба............................................................................................21

7. Қорытынды..............................................................................................22

8.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...........................................................23

КІРІСПЕ

Әр түрлі электрондық құрылғылар мен электрлік жетектердің қорек көзі ретінде тұрақты ток қолданылады. Бірақ электр станцияларындна айнымалы ток қана өндіріледі де, ал электр тораптарымен әдетте айнымалы ток таратылады. Сондықтан аталған қондырғыларды қоректендіру үшін айнымалы токты тұрақты токқа түрлендірудің қажеттігі келіп туады. Айнымалы токты тұрақты токқа түрлендіретіні құрылғыны түзеткіш деп атайды. Әдетте түзеткіш құрылғының құрамына оның номинал кернеуін желінің кернеуімен сәйкестендіру үшін трансформатор, түзеткіштің өзі, түзетілген токтың солықтауын азайтатын (жатықтайтын) сүзгі және түзетілген кернеуді тұрақтандырғыш кіреді.

Түзетілген кернеуінің шамасы реттелмейтін түзеткіштерді басқарылмайтын, ал кернеуі реттелмелі түзеткіштерді басқарылмалы түзеткіштер деп атайды. Әдетте баскарылмайтын түзеткіштер жартылай өткізгішті диодтардан, ал басқарылмалы түзеткіштер тиристорлардан жинастырылады. Жартылай өткізгішті диод тармен айнымалы токты тұрақты тоққа түрлендіру, басқаша айтқанда айнымалы токтан тұрақты ток алу, олардың кернеуді тура бағытта бергенде кедергісінің өте аздығынан токты өткізетіндігі мен кернеуді кері бағытта бергенде кедергісінің өте үлкендігінен токты өткізбейтіндігіне негізделген.

Түзетілетін айнымалы токтың фазалар санына қарай түзеткіштер бір фазалы немесе үш фазалы деп аталынады. Бір фазалы түзеткіштер бір жарты периодты және екі жарты периодты болып, ал үш фазалы түзеткіштер бейтарап нүктелі және көпірлі тізбекті болып бөлінеді.

1. Трансформаторды жобалау үшін алғашқы берілімдерді есептеу

1.1 І_d =I_dн болғандағы диодтың коммутациялық бұрышы

Басқармалы түзеткіш симметриялық емес көпір сұлбасы арқылы орындалады. Көпірдің екі иіні тиристорлардан VS1-VS2 тұрады, ал қалған екеуі VD1, VD2 диодтан тұрады. Дроссель α арқылы көпірдің шығу жеріне қосылған түрлендіргіштен қоректенетін тартымқозғалтқышы орналасқан. Қозғалтқыштың магниттік ағынының толықсуын төмендету үшін қоздырғыш орамы R_Ш резисторы шунтталған болуы керек. Диаграмманы құрған кезде түзетілген ток І ерекше тегіс және ашық. Тиристор мен диодтардың кернеуі төмендетілген кезде жіне трансфораторлардың активті кедергі орамдарын 0 - ге тең деп аламыз.

Мұндағы U_k - қысқа тұйықталу кернеуінің белгісі

I_dн - номиналды жүктеме тогы

Түзетілген U_d кернеу диодтың коммутацияланған кезінде және соңында кернеудің төмендетілген қосындысында VD1 және VS1 тек рұқсат етілгенде нөлге тең болады. ω₂ орам коммутациядан кейін жабық диод VD2 - ден жүктеме тізбегінен ажыратылады. ЭҚК өзіндік индукция арқылы жүктеме ток өтеді. Ол қозғалтқыш орамдарында және тегістейтін дрюссельде пайда болады. Трансформатор энергияны жүктемеге бергенде ол VS2 тиристор арқылы орындалады. Беріліс моментінде тиристор сигналы α бұрышымен анықталады. Ол жартылай период басында белгілі болады. VS2 тиристор ашылғанда еселі орамға ЭДС қосынды VS1 тиристорға кері бағытталады. Соның салдарынан тиристорлардың коммутация поцесі жүреді. L_VS1 тогы жайлап нөлге дейін төмендейді, ал і_VS2 тогы нөлден I_d дейін өседі.

1.2 Трансформатордың еселі орамындағы ЭҚК шамасы және амплитудалық шамасы Е_2m , E2=E_2m/2. Номиналдық түзетілген кернеудің U_dн , номиналдық тогымен І_d =I_dн , Е_2m көлемі анықталады.

1.3 Трансформатордың транформация коэффиценті E₁=U₁

Бір орамдағы жұмыс істейтін токтың шамасы

E₁=U₁=25000 В

1.4 Трансформатордың і және іі орамасындағы ток і1н ;і2н номиналды режимі

1.5 Трансформатордың типтік режимдегі номиналдық қуаты. Трансформатордың типтік қуаты S_т бірінші және екінші орамадағы қуаттың жартылай қосындысына тең болады.

2. Түзеткіштің сипаттамасы және шығарылуы

2.1 Түзеткіштің ішкі сипаттамасы

Екі сипаттама құру керек, α_р=α және α=1,4α_р теңдеу сипаттама тік сызықты болып келеді, сондықтан әрбір сипаттаманы құру үшін 2 нүктені есептеу керек: U_d және I_d=0 және U_d -ны I_d=I_dH болғанда масштабты үлкейту үшін U_d графиктегі осьті нөлден бастау қажет емес.

I_d=0

I_d=I_dH

U_d рұқсат етілген шама, I_d өсуі тек α өзгеруіне тығыз байланысты.

2.2 Түзеткіштің басқару сипаттамасы.

I_d=0 және I_d=I_dH сипаттамасы тұрғызылады. Берілген мәндерді кестеге енгіземіз.

α, рад/с	0,524	1,047	1,57	2,093	2,617
Ud , Id=0, В	1035,417	832,502	555,379	278,139	74,624
Ud , Id=IdH, В	980,478	777,563	500,441	223,200	19,685

1-кесте. Түзеткіштің басқару сипаттамасы

I_d=0

I_d=I_dH

2.3 Тиристордың коммутация бұрышы γ₁ , фазалық жылжу бұрышы ψ -дан α I_d=I_dH тәуелді.

Тиристордың коммутация процесінің ұзақтылығы I_d жүктеме тогына байланысты, неғұрлым I_d үлкен болса, соғұрлым ψ бұрышы үлкен болып келеді.

і₁₍₁₎ және u₁ жылжымалы бұрыш фазасы a, γ₁ және γ₂ бұрыштарына тәуелді болып келеді

2.4 Қуат коэффиценті басқармалы бұрышқа тәуелді I_d=I_dH

Түзеткіш қуатының толық коэффиценті мынаған тең: