1.Геннің молекулалық деңгейдегі құрылысын және қызметтерін сызу және түсіндіру.
Нақты бір белгінің калыптасуы мен дамуын бакылайтын, тукым куалаушылыктын элементарлык курылымдык-функциональдык бірлігі ГЕН д.а. М-ы: коздің тусін, накты бір ферменттің синтезин бакылайтын гендер.
Ген-полипептидтік тізбек.1ген-1фермент, 1-цистрон-1полипептидтік тізбек. Ген-күрделі құрылымдық функциональдық бірлік б.т. Ол 2 бөліктен тұрады: 1)реттеуші учаске,2)ақпараты бар кодтаушы учаске. Геннің реттеуші учаскесі: транскрипция-ң басталуын ягни инициацияны бакылап. О-ң жылдамдыгын ретейді. Екінші учаскеде осы ген аныктайтын, курылымдык белок н/е фермент жайлы акпарат кодон-р-ң ретімен жазылган.
************
Прокариоттар генінің молекулалық құрылымы
Эукариоттар генінің молекулалық құрылымы
Промотор-транскрипция кезінде РНҚ полимеразамен байланысатын нуклеотид-р-ң арнайы жуйесі. О-р структуралык ген-р-н алдында н\е о-р-ң 2-ші бір реттеуші нуклеотидтер жуйесі аркылы болініп орналасады. Кейбір гендерде промотор кодтаушы учаскеде, траскрипциялык бірліктің ортасында орналасадыю оларды ішкі промотр д.а.
Оператор-реттеуші белоктардың байланысатын арнайы нуклеотидтер жүйесі. Олар промотрларга жакын орналасады.
Транскрипция-басталатын нүкте немесе «О»сайты- транск-я басталатын жерді корсетеді, 300-ге жуык нукл-р-ң ар-ы жуйесі.
Энхансер-транск-я жылдамдығын 200 есеге дейін арттыратын н.а.ж.
Сайлансер-транскрипция жылдамдығын төмендететін н.а.ж.
Прибнов-бокс-промотор учаскесі ішіндегі н.а.ж. 7нуклео-н: ТАТААТГ турады, оны консенсестук жуйе д.а.
Аттенуатор-транск-я-ң аяқталуы жайлы белгі беретін н.а.ж.
Терминатор-транскрипцияның аяқталғандығы жайлы сигнал береді.
Спейсерлер- ген-р-ң ара- арасында акпара жазылмаган н.ж.
Эукариоттык ген-р-н промотрлык жуйелігінде 3 турлу сайт ор-н:
Голдерберг –Хогнесс боксы н\е ТАТА бокс транск-я басталатын нуктеден солга карай 20 жуп нуклеотидттік кашыктыктаор-н. О-н уз-гы 20 жуп неклеотидке сәйкес келеді. Активтілігі ен томені.
ЦААТ боксы ТАТА бокстын сол жагында ор-н. Бул жуйе инициация проц катысады ж\е транск-я баст. Нуктеден жогары, сол жагында 70-80 жуп нуклео-р аралыгынан орын алады. О-н курамында ГГТ/АЦААТЦТ нукл. Жуйесі бар.
ГЦ –Бокс н\е ГГГЦГГ жуйесі- о-н 1-1неше кошірмесі б-ды. ГЦ боксы транск-я басталатын нуктеденсолга карай 80-100 жуп нуклео-р аралыгында орн-н.
ЦААТ және ГЦ боксы-н сайт-ры транск-я-н жылдамдыгы мен тиімділігіне әсер етеді.
Эукориоттык ген-р-н структуралык болімі белоктар жайлы акпараты бар экзондардан және акпараты жок интрондардан турады.
*******************
2.Жасушадагы тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтерін және бағыттарын сызу және түсіндіру.
Тұқым қуалау ақпараты-ДНҚ-да тізбектесе орналасқан нуклеотидтер ретімен жазылған.Ген-тұқымның бірлігі ретінде бір полипептидтік тізбек синтезделетін, бақыланатын ДНҚ учаскесі.
Тұқым қуалау ақпаратының берілу типтері.