Ұйымның этикасымен әлеуметтік жауапкерщілігін басқару. Этикалық мінез-құлық, этикалық әкімшілік, этикалық нормалар кодексі, этикалық құрылым.
Этикамен іскерлік этиканың мәндері-жақын, өзара байланысты, қосымша пайдаланылатын ұғымдар. Әрине, этиканың мәні кеңірек. Іскерлік этика-бұл қоғамдық ұйымдармен, басқа адамдармен байланыс жасаған кездегі мінез-құлық ережелерінің жүйесі болып табылады.
Ұйымдық мәдениетті басқару тиімді болу үшін басшының тұлғалық қасиеттері биік деңгейде болуы қажет. Басшы тек қана өндіріс емес сонымен қатар, ұйымның құндылықтарын, дәстүрлерін, нормаларын басқарады. Басқару мәдениеті–басқару этикасы.
Басқару мәдениетінің негізгі қағидалары.
адамгершілік
ұжымдық
әлеуметтік әділдік
жұмыспен сөздің бірлігі.
Бизнес әдебінде ең негізгі лауазымдардың бірі болып утилитаризм тұжырымдамасы табылады. Моральды ақталған болып соңын да ең аз пайдалы тиімділікке әкелетін әрекет табылады. Барлық мүмкін болатын іс-әрекет нұқалары негізінде табыспен шығын түрінде жағымды не негативті тиімділігін ескеру қажет сондай-ақ оның салдарын болжау оның ішінде әрбір жалған нәтижелерін теориялық утилитаризм ережесін қолдану толық қанды мәселелерімен байланысты, оның қатарындағы ең негізгісі "қоғамдық пайданы" толығымен анықтау қажеттілігі. Кейбір жағдайда табыспен шығын өлшемге берілмейді. Көп жағдайда табыспен шығын мөлшерін болжау, сондай-ақ оларды сан жағынан бағалау мүмкіндігі болмайды. Сонымен өте белгілі фундаментальді ғылымизерттеулердің табысымен шығысын анықтау мүмкін емес.
Теориялық нормалар утилитаризмінің жағдайларын келесі принцптермен көрсетуге болады:
1)әдеп көзқарасы жағынан қандай болмасын акция заңды, тек қана мораль нормаларының реализациясының қажеттілігі болган жағдайда ғана;
2)мораль нормасы түзу тек қана, онымен жүретін табыс, альтернативтін орманы қадағалау нәтижесіндегі жалпы табысынан гөрі жоғары көрсеткішті болса.
Іскер өмірдің мәселеріне басқа тұрғыдан қараудеонтикалық әдепті және борыштық әдепті ұсынады. Осы түрғыда түсінік орталығы құқық болып табылады. Бұл түсінікті кез-келген бизнесмен кездестіреді.
"Құқық" термині адамның кез-келген нәрсеге қарым-қатынаста моральді түрде қолдануы. Индивид кез-келген адаммен немесе нақты бейнемен қарым-қатынас жасағанда қандайда бір құқықтарды игереді.
Моральді құқықтың 3 ерекшклігі бар. Олар: жауапкершілікпен, автономды және тең құқықты мүмкіндікті қамтамасыз ететін мақсатты таңдауды, іс-әрекеттің және қамқорлық жасаудың немесе басқа адамдарға көмектесумен байланысты.
Утилитарлық тұрғы және моральдық құқықтық позициялық тұрғының арасындағы басты екі айырмашылықты бөліп қарауға болады. Моральдік құқық моральдік талаптардың бейнесі болып табылады, алу тилитарлық моральдік нормалар мәні бойынша ұжымдық болып табыладыда, онда нормативтік базалар қоғамдық пайдалы және сапалы факторлар ретінде бейнеленеді.
Бизнес этикасы келесі категориялықимперативті құрастырады: "адамгершілік мақсат ретінде өзіне немесе басқа адамдарга тек бір құрал ретінде қарастырылсын" Кант өз еңбектерінде жауапкершілік заңдылықтарын этикалық шешімдерді барлық адамдарға тән рационалистік этиканы қалыптастыра отырып қарастырған. Іскерлік өмірдің мәселелерін 3 тұрғыдан қарастырғанда бизнес категориясына әділдікті қолдануға талдау жасауымен байланысты.
Утилитаризм этикасы және деонтикалық этиканың арасындағы айырмашылық "әділдік этикасын" қолданумен айрықшаланады. Соңғысы бизнеспен коғамды тұтас қарым-қатынас негізінде қарастырады, мысалы корпорациялар арасындағы қарым-қатынас соған қоса әділдік стандарттары моральдік құқықтан жоғары тұрмайды.
Әділдіктің өзі индивидтің моральдік құқығына негізделеді. Дж.Ролз әділдік туралы өзінің түсінігін келесі принцптер негізінде құрастырған:
1)әрбір адам бостандыққа, басқа адамдармен бейбіт өмір сүруге тең құқықты;
2)әлеуметтік экономикалық теңсіздік параметрлері келесідегідей болуы қажет
а)табысты артық мөлшерде қамтамасыз ету;
б)билікті жүргізуші мекемелер және лауазымды адамдар тең құқықты болуы керек.
Іскер әдептәртіптің 2 тобын бөліп қарастырады.
-бір ұжымдағы мүшелердің мәртебелері бойынша қарым-қатынас нормалары.
-жетекшініңжәнебағынушыныңвертикалдыбайланысыннасихаттау.
Жалпы талаптары жұмыстағы ұжыммен серіктестіктермен жақсы қарым-қатынаста болуға негізделеді. Мұнда сүйіспеншілік және жаратпаушылық орын алмауы керек. Іскеріс-әрекет сөйлеген сөзіненде көрінеді. Сөздік әдепті дұрыс қолдану-тілдік тәртіптің қоғамдық нормаларына сәйкес, дайын ''формуланы" қолдануға мүмкіндік беретін ұсыныс, алғыс т.б.
Басшы қарым-қатынасымен оларға бағынышты адамдардың этикалық нормаларын сақтауда әдеп маңызды мағынаға ие.
Басқару әдебі-адамдармен іскерлік қарым қатынас формаларымен ережелер жиынтығын, оларға сыйластық мүмкіндігін білдіруге, басқарушымен бағынушы арасындағы өзара түсініспеушілік жағдайында бір-біріне деген жақсы қарым қатынасын құруға көмектеседі.
Әдептілік ережеле рқазіргі Қазақстан жағдайында маңызды рол атқарады, ол адамның тек қана бизнес шегіндегі қарым-қатынастарда емес, көбінесе еңбек ұжымындағы қарым-қатынастарда, ең алдымен басшылардың өзара байланыстарында, сондай-ак басшылардың өзіне бағынышты қызметшілермен жұмыс және бейресми қарым-қатынастарында да рол атқарады. Көп жағдайда ол отандық экономиканың қазіргі жағдай ерекшеліктерімен байланысты.
Менеджменттің барлығын жиі қолдау әліде соңына дейін ашылмаған, мүмкіндіктері компанияға аз мөлшерлді шығында үлкен шаруашылық және моральды тиімділік әкеледі, менеджмент еңбек ұжымдарының әлеуметтік мәселелерін шешуде маңызды фактор ретінде шығады. Кәсіпкер, басқарушы-ол ең алдымен адамдармен ұжымға әсер ете білетін, алға қойған мақсатқа жету үшін олардың тиімді жұмыс істеуге ниеттейтін озат. Қандай болмасын озаттың жетістігі оның адам ретінде және оның қызмет стилінің жекелей сапаларына байланысты, басқа түрге айтса, оған бағынышты адамдар қарым-қатынасына, іскер әрекетіне, мінез-құлқына өз ықпалын тигізе білу қабілетіне байланысты.
Басшы стильінің екі негізгі бағыты бар.
Біріншісі аз дәрежесімен мінезделеді, олар арқылы басқарушы өз мүмкінкіндіктеріне оның қалайда болмасын мақсат қажеттеу құштарлығына, қызметкерлерге ешқандай сенім білдірмеуіне өкілеттілік етеді.
Екіншісі озаттың ұжымда іскерлік сенімділік жағдайын құру мақсатына жету жолымен анықталады.
Бірінші жағдайда басшы стильіне авториталдыдан либералдығы дейінгі мөлшерде (шегінде) болады, ал екіншіден-бизнеске бағдарланудан адамға бағдарлануға дейін. Тәжірибе, демократиядан гөрі авторитарлық (өктемшіл) басшылықта көп жұмыс көлемі орындалатынын көрсетеді. Бірақта, оның құны болып төменгі мотивация қатысы, шешімнің аз оригиналдылығы, фирмаға моральды психологиялық климат шиеленісі, оның бөлігі, қызметкерлердің бастықтарына ұқсағысы келуге ұмтылатын агрессиясын көрсетеді.
Сондай-ақ басшылықтың өзінде сол және басқа стильді тіркейтін аралық әдістері бар.
Басқару төрт әдіске бөлінеді:
-қанаушы-авторитарлы,
-мейірім дене авторитарлы;
-демокративті-консультативті
-топты;
Шетелде және біздің мемлекетімізде тәжірбиесінде тексерілген тиімді басшылық ережесіне мыналарды жатқызуға болады:
-берілген билікті қолдану нәтижесі үшін сенім және жауапкершілік құрылымына сәйкес хабар (өкілет);
-адамдармен негізгі жолдамалар жұмысын жоспарлау;
-мақсатқа жету талпынысына ұмтылыс; қойылған мақсат қиындығының орындау мүмкіндігіне жатқызу;
-фирманың барлық бөліктерінде-іскерлік және мейірбанды атмосфераның қалыптасуы;
-жазалау шараларымен жіберілген қателер санкциясын болдырмау және жұмыстағы жақсы көрсеткіштері үшін марапаттау;
-жұмыста жариялылық (әрине фирманың және басқа құпиялары арқылы);
-қызмеркерлердің психологиялық және физикалық жағдайлары үшін қатаң бақылау;
-қажет жағдайда қызметкерлердің материялдық және моральдық қолдауы;
-басшылардың бағынышты қызметшілерімен үнемі байланысы және т.б.
Қазіргі басшы барлық мәселелер бойынша принципиалды позицияга ие болуы керек, адал және әділ, әріптестеріне мейіріммен қарау, олармен қызмет істеуге дайындығын білдіру, сондай-ақ бағынушылар жағынан қысымга қарсы шыға білу, басшылық қатарына үнемі өз білімдерін жалпылау, қоршаған адамдардың күдікті өтініштеріне әдептілік жағынанда келіспеу.
Жақсы менеджер өз жұмыс уақытын дұрыс жұмсап, тұрақтамаушылық және инерциямен күресе біледі. Сонымен, адамдар тиімді басшылық ету қабілеті, әдептілік талаптарды қадағалау, келесі факторлардан негізделеді:
-өзін басқара білу қабілеті;
-жекелей анық мақсаттар;
-үнемі жекелей көтерілім тірегі;
-мәселелерді шеше білу;
-инновацияға қабілет және өнерпаздық;
-қоршаған орта әсеріне үлкен қабілет;
-қазіргі басқару келістерін білу;
-қызметкерлерді басқару қабілеті;
-бағынушы адамдарды дамыту және оқыта білу;
-тиімді жұмыс топтарын құру және дамыту.
Басқарушы үшін ең бастысы-өз қызметметкерлерін инициативті бастамаларда ғана емес, сондай-ақ олардың мәселелерін шешу жөніндеде қолдау. Бастық үшін, қызметкерлерге олардың қиын кезеңдерінен өтуге көмектесуде ең көп тиімділікке жететін типтік келістер келесіден тұрады:
-ол қызметкерлерді олардың мәселелерін шешу үшін қаражатпен қамтамасыз етеді, бірақ ол оны олар үшін жасамайды;
-басшы өзіне бағынышты адамдарды қажет емес мәселелерден босатуға талпынады;
-егер қызметкер қандайда болмасын мәселені шеше алмаса, басшы оны уақытша қоя тұруға немесе оған басқа жақтан ойланып қарауды ұсынады;
-егер жетекші ұжымда келіспеушілік тууынаң тарас, келіспеушілік жақтардың қарымқатынастарын жақсарту үшін жұмыс ұйымдастыру қажет.