Дамуында күрделі бұзылыстары бар балалардың дамуы мен білімі.

7.1. Ауыр бұзылудың дамуы туралы түсінік.

Бала дамуының күрделі бұзылуын түсіну деген ол 1 баладағы бірнеше психофизикалық бұзылыстарының барлығын айтады. Ол көз көрмеушілік, құлақ естімеушілік, ақыл-естің төмендігі т.с.с. Қазіргі жаңа арнайы әдебиеттерде тек аурудың алғашқы сатысы, яғни басталған кезі туралы ғана жазылған. Мысалы: соқыркереңдік. Егер екінші естімейтін соқырмылқау десе, онда мылқау дегенді қосып айтып, оны түп - түбегейлі тексеру керек және ол дәл анық емес ескірген болып саналады. Синоним терминдерде «Күрделі бұзылыс», әдебиеттерде басқа да терминдермен «күрделі дефект», «аномальдың күрделі дамуы», «аралас бұзылыс» деп қолданылады.

7.2. Берілген бұзылыстары бар негізгі топтардағы балаларды психологиялық-педагогикалық зерттеу маңыздылығы.

Балалардың денінің бұзылуының саласы 3 басты топқа бөлінеді. 1-ші екі айқын психофизикалық бұзылуы анықталған. Олар аномальды дамуды келтіреді: соқыр естімейтін, ақыл-есі төмен, керең балалар, нашар еститіндер, психикалық дамуы кешеуілдеген (алғаш рет). Екіншіге белгілі бір нақты психофизикалық бұзылу (жетелеуші) және оның басқа ауруға шалдықтырушы, әлсіз анықталған, бірақ созылмалы даму ақыл-есі төмен және аздап естуі төмендеу. Мұндай жағдайды «асқынған дерт» дейді. 3 - ші топқа көптеген бұзылуы бар балалар жатады. Оларда 3 немесе одан да көп бұзылуы барлар. Олар баланың ақыл-есінің едәуір қатты бұзылуына әкеп соқтырады. Былайша айтқанда мұндай балалар өмірде аз кездеседі десекте тәжірибелі - дефектологтардың байқауынша арнайы білім беретін мекеменің 40% - ін құрайды. Күрделі бұзылыстары бар балаларды оқыту мен тәрбиелеу арнайы педагогикада қиында көп қамтылған мәселе болып келеді. Жақын араға дейін біздің елімізде мұндай балаларға педагогикалық көмек көрсету мүлдем қиын болатын, оларды оқи алмайтын, жөнделмейтін болып есептелсе, соңғы он жылдықта жағдай мүлдем өзгерді. Ең көп көмек соқыр естімейтін балаларды тәрбиелеу жөнінде психология-педагогикалық жүйедегі енгізілген еңбек болды.

Мұндай еңбектер балалар үшін зая кеткен жоқ. Алғашқы мақсаттардың ішіне балаға ең алғашқы диагностика жүргізу болса, ең қиыны кеш қойылған диагностиканы емдеу. Бұл практикада жиі болып тұратын жағдай. Кейде тура мектепке барар кезде анықталатын кездер болады. Диагноз ерте анықталмай, кеш анықталған соң оны емдеу жолы да кешігеді. Нәтижесінде бала қатарларына ілесе алмайтын жағдайда болады. Мұндайда ата-аналар көмекті дәрігерлерден іздей бастайды, олар педагог-мамандарға бару туралы ойламайды. Мұндай балалар ауруханаларда, ата-ананың қарауымен арнайы курстар алып емделеді, бірақ бұның бәрі эмоциональды ақыл - естің дамуына кері әсер етеді, әрдайым керекті нәтижесін бере бермейді. Бұл жерже дефектологтардың білімі көп керек етілмейді, ата - анаға толық кеңес бере алмайды. Бұған тек экспериментальды мектептің адамдары ғана жауап, кеңес бере алады. Бірақ мұндай жағдайда да ата-аналар толық мәлімет ала алмайды. Ерте диагностикада нейрофизиологиялық тәсілдің мәні өте зор. Қазіргі кездегі медицинаның зерттеуімен 2 - 3 жасар нашар көретін баланың тілі шықпауының арқасында оның ақыл - есінің қаншалықты дамыған, дамымағанын білуге болады.

Аса маңызды рольді медико - генетикалық зерттеу атқарады. Кейбір аурулар генетикалық фактордың бұзылуымен байланысты болады. Ушердің синдромының формасы арқылы бірте - бірте баланың көз жанарының жоғалуына дайындалуына ыңғай білдіреді және Брайлдің жүйесі бойынша оқытуға дайындайды.