Finanse publiczne –ujęcie definicyjne

 FINANSE – procesy gromadzenia i wydatkowania przez różne podmioty środków pieniężnych.

 PUBLICZNE – powszechne, jawne, przeznaczone dla ogółu, a także: ogólnonarodowe, społeczne.

 FINANSE PUBLICZNE – zjawiska oraz procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

Obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem a w szczególności:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2. wydatkowanie środków publicznych;

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5. zarządzanie środkami publicznymi;

6. zarządzanie długiem publicznym;

7. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Różnice między finansami publicznymi i finansami prywatnymi:

Finanse prywatne:

cel o charakterze indywidualnym;

regulacje: głównym regulatorem jest rynek.

PRZYMUSOWOŚĆ: podmioty finansów prywatnych nie dysponują przymusem zapewnienia sobie dochodów, istnieje natomiast przymus dokonywania niektórych rodzajów wydatków, polegający na tym, że wydatki te mogą być przymusowo egzekwowane.

ZAKRES DZIAŁANIA: zakres zadań i funkcji nieporównywalny w odniesieniu do żadnego innego podmiotu

STRUKTURA:  nieskończona liczba podmiotów dysponujących środkami prywatnymi;  brak formalizacji procesu dysponowania środkami pieniężnymi.

KRYTERIA OCENY: indywidualne kryteria oceny i indywidualne konsekwencje.

Finanse publiczne:

cel o charakterze publicznym (interes publiczny);

regulacje: regulowane przepisami prawa (głównie podatkowego i finansowego), które określają cele i zadania finansów publicznych.

ZAKRES DZIAŁANIA: zakres zadań i funkcji nieporównywalny w odniesieniu do żadnego innego podmiotu.

STRUKTURA:  wysoce sformalizowana w odniesieniu do struktur organizacyjnych – policzalna liczba

jednostek organizacyjnych wchodzących w skład sektora; daleko idąca formalizacja; drobiazgowa

procedura gromadzenia dochodów i wydatkowania środków.

KRYTERIA OCENY: kryteria oceny o charakterze politycznym (satysfakcja całego społeczeństwa)

PRZYMUSOWOŚĆ: władza publiczna nie ma przymusu do dokonywania wydatków, natomiast dysponuje przymusem zapewnienia sobie dochodów; przymus ten jest rezultatem tzw. WŁADZTWA FINANSOWEGO, które wyraża się w następujących atrybutach:  w prawie do stanowienia i emitowania pieniądza jako obowiązującego środka płatniczego;  w prawie do stanowienia i egzekwowania dochodów publicznych;  w prawie do wydatkowania środków publicznych zgodnie z przyjętym modelem państwa i prowadzoną polityką społeczno-gospodarczą

Możemy wyróżnić 4 sytuacje decyzyjne:

1. własne środki przeznaczany na zaspokojenie własnych (indywidualnych) potrzeb; jest to

najbardziej RACJONALNA sytuacja decyzyjna, ponieważ każda jednostka najlepiej zna

własne potrzeby;

2. własne środki są przeznaczane na zaspokojenie cudzych potrzeb (korzyści); ta sytuacja

decyzyjna MOŻE BYĆ RACJONALNA, jednak występuje tu ryzyko błędu (niewłaściwej oceny

potrzeb jednostki);

3. indywidualne potrzeby zaspokajamy za cudze pieniądze; ta sytuacja decyzyjna MOŻE BYĆ

RACJONALNA, jednak w rzeczywistości jest mało realna („Nie ma darmowych obiadów” M.

Friedman);

4. cudze potrzeby są finansowane z cudzych (obcych) środków; ta sytuacja jest

NIERACJONALNA (skupia w sobie nieracjonalność sytuacji opisanych w pkt. 2 i 3); jest ona

istotą finansów publicznych, które obarczone są dużą nieracjonalnością, stąd konieczne

jest ustalenie celów i zadań publicznych (które różnią się w zależności od modelu państwa).

SKALA: finanse publiczne trudno porównać z prywatnymi posługując się wielkościami bezwzględnymi,

dlatego dobrym miernikiem jest używanie wartości względnych, poprzez porównanie wielkości

finansów publicznych z rozmiarami PKB; obecnie rozmiary sektora publicznego w różnych krajach wahają się w granicach od 30 do 70% PKB, podczas gdy pod koniec XIX wieku było to zaledwie 10% PKB; w Polsce:

 wskaźnik dochody publiczne/PKB wynosi ok. 37%,

 zaś wskaźnik wydatki publiczne/PKB ok. 44%